تهران آبستن گسل، فرسودگی و زلزله است

این بحران لاعلاج همچون بحران کم‌آبی، بااینکه آثارش کاملاً مشهود و ملموس شده اما همچنان به باور مسئولان و مردم نرسیده و در سایه پنهان‌کاری آن‌ها هر روز جدی‌تر و اسفبارتر می‌شود.

اما باید انصاف را رعایت کنیم؛ چراکه در یک برهه زمانی با اعلام انتقال پایتخت، بحران نشست زمین نگرانی‌هایی را برای مسئولان ایجاد کرده بود طوری که مدتی این موضوع نقل محافل شد، اما مدت عمر این حساسیت دوامی نداشته و هم‌اینک از یادها رخت بربسته است.

در این زمینه باید گفت بااینکه در حال حاضر اغلب دشت‌های کشور ازجمله اصفهان، قزوین، تبریز، ورامین، کرج، شهریار و رفسنجان با پدیده فرونشست زمین دست‌وپنجه نرم می‌کنند اما دشت تهران وضعیت اسفبارتری نسبت به آن‌ها در توصیف احوالات خود به ثبت رسانده است.

دراین‌باره علی بیت‌اللهی مدیر بخش زلزله در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن وزارت راه شهرسازی می‌گوید: فرونشست‌ها در تهران و اراضی جنوب و جنوب غربی آن در حال رخ دادن است و مناطق 18، 17 و 12 تهران بیشتر از سایر مناطق دچار عارضه فرونشست هستند که دراین‌بین منطقه 18 حادترین وضعیت را به خود اختصاص داده است.

رئیس نظام کاردانی کشور بابیان این‌که چند علت ثابت باعث نشست زمین در کشور می‌شود گفت: عواملی مانند سیستم فاضلاب ناقص، گودبرداری بیش‌ازحد برای مترو، برج‌سازی و ساختمان‌سازی و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی باعث افزایش نشست در زمین هستند.

داراب صفری گفت: حفر چاه‌های عمیق در سال‌های گذشته با رشد جمعیت و سیل مهاجرت به تهران، بدون ضابطه و کنترل به‌خصوص در دهه 40 انجام شد.

وی در این خصوص تصریح کرد: رعایت نکردن حریم چاه‌ها، بالاتر رفتن میزان مصرف آب و خشک‌سالی‌ها باعث شد تا آبگیری از چاه‌ها در برخی مناطق بیشتر انجام شود و آب سفره‌های زیرزمینی رو به کاهش بگذارد.

رئیس نظام کاردانی کشور تأکید کرد: تهران سیستم فاضلاب درستی ندارد و به‌جای فاضلاب، چاه‌های مختلفی در این شهر حفر کرده‌اند که باعث نشست بیشتر زمین هم می‌شود.

این مسئول در ادامه افزود: شهر تهران ازنظر جمعیت و گستردگی بین بزرگ‌ترین شهرهای جهان قرار دارد، اما ازلحاظ سیستم فاضلاب شهری، بین 10 شهر آخر جهان قرار می‌گیرد. بی‌توجهی مستمر در سال‌های دور تا نزدیک و نبود اعتبار کافی برای ساخت شبکه فاضلاب شهری تهران در حالی پایتخت را با بحران مواجه کرده است که طرح جمع‌آوری فاضلاب تهران 15 سال پیش از استقلال کشور قطر، 12 سال قبل از استقلال بحرین و 17 سال پیش از استقلال پاکستان مطرح‌شده بود.

صفری در این خصوص تصریح کرد: اگرچه سیستم فاضلاب تهران در حال کامل شدن است اما به نظر می‌رسد نسبت به کشورهای توسعه‌یافته به‌صورت کاملاً استاندارد و کافی شکل نگرفته است.

رئیس نظام کاردانی کشور در ادامه عنوان داشت: نبود شبکه فاضلاب در تهران باعث شده تا در هر شبانه‌روز بیش از 40‌ تانکر از فاضلاب‌های خانگی تخلیه و در زمین‌های اطراف شهر خالی شود. خشک شدن چاه‌های آب، پایین آمدن کیفیت آب، افزایش هزینه‌های پمپاژ و استحصال و نشست زمین از پیامدهای افت سطح آب‌های زیرزمینی است.

این مسئول خاطرنشان کرد: زمین تهران همانند صافی عمل می‌کند و مسئولین باید با اجرای سیستم لوله‌کشی‌های استاندار و جهانی باعث کاهش نشست زمین در کشور شوند.

وی در خاتمه افزود از مهم‌ترین دلایل افزایش نشست زمین در پایتخت عدم مدیریت صحیح آب‌های زیرزمینی است زیرا اگر برداشت‌های آب‌های زیرزمینی کنترل شود و مانع برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز شویم این‌گونه با حفره‌های خالی روبه‌رو نخواهیم شد.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران یکی از مهم‌ترین دلایل فرونشست زمین را در این کلان‌شهر میزان ذخایر زیرزمینی دانست و گفت: کاهش میزان بارندگی‌ها نیز در این امر تأثیر بسزایی دارد.

محمد سالاری به تغییرات در جداره‌های رود دره‌ها به‌واسطه مصنوع سازی‌ها اشاره کرد و ادامه داد: این عمل مانع نفوذ آب در طول مسیر رود دره‌ها به زمین می‌شود گرچه میزان استحصال آب از منابع زیرزمینی نیز از نکاتی است که باید به آن توجه داشت چراکه متأسفانه در حال حاضر قسمت عمده‌ای از برداشت آب پایتخت برای تأمین آب شرب هم از گذشته چاه‌هایی است که در شهر تهران حفرشده است.

وی با تأکید بر اینکه این مسائل پدیده‌ای به اسم فرونشست را به دنبال دارد، اظهار کرد: اعتقادداریم که جلوگیری از بارگذاری بیشتر در شهر و جمعیت‌پذیری یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های پایتخت و مجموعه شهرهای تهران محسوب می‌شود زیرا که به‌سرعت جمعیت رو به افزایش است و آمارها نشان از آن دارند که ۳۰ درصد جمعیت کل کشور که در سال ۳۵ در شهرها زندگی می‌کردند اینک به ۷۰ درصد تا ۷۲ درصد رسیده است.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران ایجاد جمعیت را برابر با افزایش میزان مصرف آب دانست و تصریح کرد: این امر درنهایت باعث می‌شود که استحصال بیشتر از منابع آب زیرزمینی داشته باشیم که به همراه جغرافیای خشک پایتخت و کاهش میزان بارندگی و برخی از مداخلات و عوامل انسانی که هم‌زمان اتفاق افتاده است منجر به فرونشست پایتخت شده است.

سالاری بابیان این مطلب که مجموع این مسائل نشان‌دهنده آن است که تهران آبستن اتفاقات وحشتناکی در زمان بروز حوادث غیرمترقبه خواهد بود، عنوان کرد: با توجه به گسل‌های فراوان و بافت‌های فرسوده ۴ هزار هکتاری موجود در پایتخت و همچنین بروز پدیده فرونشست زمین در زمان حادثه‌ای همچون زلزله عاملی برای افزایش خسارات و کشتار خواهند بود و موجب افزایش کشتارهای ناشی از زلزله می‌شود.