کد خبر: ۳۰۵۰۴
تاریخ انتشار: ۰۹:۰۶ - ۲۵ مهر ۱۳۹۵ 16 October 2016

تهران می‌تواند شهری خلاق باشد

شهر جایی است که مردم حس شهروندی به آن دارند و تعاملات شهری در آن رخ می دهد. در اصل آنچه یک شهر را می سازد ساختمان های باشکوه و عظیم آن نیستند بلکه شهروندانی هستند که هریک از آنها ویژگی ها، مهارت ها و ایده های خلاقانه خود را دارا می باشند.
*مریم آسایش : مردم یک شهر خلاق تفکر و تلاش روزمره خودرا تنها بر رفع نیازهای اولیه(خوراک و پوشاک و مسکن ) متمرکز نمی کنند، بلکه بخش اعظمی از توانایی آنها در راستای رشد شهر است، چرا که می دانند رشد شهر برابر است با رشد رفاه، رشد تکنولوژی و در نهایت توسعه پایدار شهری. آنچه موجب تمایز یک شهر از سایر شهرها است ایده های خلاقانه شهروندان آن می شود، ایده هایی که نمی توان آنها مانند آسمان خراش های غول پیکر و پل های طبقاتی به سرعت و با صرف هزینه ای هرچند هنگفت، ساخت.

این ایده ها ساخته و پرداخته ذهن خلاق شهروندان یک شهر میباشد و از بستر جامعه ظهور میکند. به عقیده نظریه پردازان در این زمینه، پیش از ساخت یک محیط خلاق، ابتدا باید موانعی که برسر راه وجود دارد شناسایی شده و تلاش هایی برای برداشته شدن آنها صورت گیرد. چرا که رابطه ای عمیق میان دو مفهوم خلاقیت و فضا وجود دارد، بدین معنا که افراد خلاق نیازمند فضایی الهام بخش برای زندگی و کار خود هستند تا فرصت نمایش ایده های خود را بدست آورند و عدم وجودچنین فضاهایی اولین کمبود اکثر شهرهای امروزی است.

فضاهای یک شهر اعم از طبیعی و مصنوعی نیز، باعث برانگیختگی، انطباق و بیان خلاقیت ساکنان خود می شوند. اینگونه فضاهای خلاق باید امید بخش و توانمند ساز باشند، زیرا خلاقیت نیازمند فضاهایی است که بتواند در آن رشد و فعالیت کند، تفکر و نوآوری نماید، تجمع و پروش یابد و نهایتا پیشرفت کند. این فضاهای باالقوه تنها با توسعه کالبد شهر امکان پذیر نیست چرا که بستر اجتماعی و فرهنگی شهر نیز باید درگیر فرآیند توسعه گردد.

در این میان سوالی ممکن است دغدغه ذهنی شهروندان باشد، اینکه چرا شهر تهران با وجود تمامی ظرفیت های اجتماعی و فرهنگی و فضاهای خلاق نهان خود تا به حال عنوان « شهر خلاق» را به خود اختصاص نداده است؟ آیا شهر تهران شایسته اخذ چنین عنوانی نیست؟ برای پاسخ به این دو سوال اساسی لازم است تا نگاهی مختصر به اولویت های هفت گانه یک شهر خلاق که از جانب یونسکو مورد تایید واقع شده است داشته باشیم. این هفت اولویت عبارتند از: ادبیات، سینما، موسیقی، مهارت و هنر فولکور، طراحی، هنر رسانه ای و تغذیه.

اگر نگاهی عمیق تر به هریک از مولفه های هفت گانه داشته باشیم و آنها را با شرایط فعلی تهران انطباق دهیم به نتیجه ای نخواهیم رسید جز آنکه شهر تهران در برخی عرصه ها پتانسیل تبدیل شدن به شهری خلاق را دارا میباشد. برای مثال در عرصه سینما و هنر در سالهای اخیر پیشرفت قابل توجهی را شاهد بوده ایم به طوریکه آمار فروش بلیت های سینمایی خصوصا در شهر تهران گویای این افزایش کیفیت است. پتانسیل و خلاقیت ذهنی فیلمنامه نویسان و کارگردانان جوان ایرانی، خود نشان دهنده جهشی در عرصه سینما می باشد و همین امر موجب مطرح شدن نام شهرهای ایرانی در فستیوال های جهانی می شود.

البته ذکر این نکته ضروری است که تهران به عنوان دومین شهر دارای شرایط مناسب برای دریافت عنوان شهر خلاق در ایران مطرح می شود. مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، خلاقیت و نوآوری را در فضای شهر تهران باعث توسعه و موفقیت پایتخت می داند. طبق معیار سازمان جهانی یونسکو شهری خلاق است که از نوآوری ها و توانمندی های شهروندان در توسعه پایدار شهری استفاده کند و تفکر خلاق شهروندان نظام بخش مدیریت شهری باشد.

برای درک ویژگی های یک شهر خلاق و همچنین شکاف میان تهران و شاخص های این نوع شهر می توان به عنوان نمونه یکی از شهرهای خلاق جهان را مورد بررسی قرار داد. شهر آمستردام، به عنوان شهر دانش و فرهنگ خلاق خصائلی از قبیل پیشینه تاریخی، طرح ساختاری مناسب، زیرساخت حمل و نقل عمومی و خصوصی، تامین نیازهای خدماتی مصرف کننده و تولید کننده و ارتباط با سایر نقاط جهان از طریق مخابرات را دارد.

در ظاهر امر هر کدام از ویژگی های ذکر شده ممکن است بی ارتباط به نظر برسد اما با نگاهی ژرف تر به این نکته دست می یابیم که بخشی از این خصائل دقیقا به نکته ابتدای این نوشتار اشاره می کند، اینکه شهری قابلیت خلاق شدن را دارد که بخشی از نیازهای اولیه شهروندان را به نحوی مطلوب تامین کند و این کار ممکن نیست مگر آنکه نیازهای اساسی در جامعه به درستی و با دقت بالایی رصد شود. برای مثال در شهری مانند تهران که مسئله آلودگی هوا و کمبود حمل و نقل عمومی همچنان باقی است چطور میتوان شهروندان را وادار به ایده پردازی نمود. شهروندانی که دائما دغدغه حفظ سلامتی و ادامه زندگی سالم را دارد.

همانطور که پیشتر نیز اشاره شد شهر تهران پتانسیل ها و قابلیت های فراوانی را دارد که در صورتی که مشکلات اساسی آن حتی تا درصدی محدود اما مداوم، حل گردد این فرصت های باالقوه بالفعل می شود.بسیاری از شهروندان تهرانی و سایر شهرها عرصه های مختلف شهری، با وجود تمامی مشکلات مذکور و عدم مهیا بودن فضاهای خلاق، ایده های خلاقانه زیادی را در اختیار مدیران شهری قرار داده اند اما در برخی موارد بی توجهی به این ایده های ناب و نوآورانه از طرفی منجربه بی انگیزگی شهروندان و حتی نخبگان شهری شده و از طرفی دیگر هزینه هنگفتی را بر شهر و شهروندان تحمیل کرده است و این اتفاق یکی از غفلت های شاید جبران ناپذیری باشد که جبران آن یا زمان زیادی نیاز دارد و یا قابل جبران نیست.

این موضوع فقط در مورد شهر تهران صادق نیست بلکه سایر شهرهای ایران نیز که سابقه فرهنگی و پیشینه تاریخی قابل توجهی دارند، (همچون شیراز، تبریز، اصفهان و.... )در حال پرداخت هزینه ناشی از عدم استفاده از ایده های خلاقانه شهروندان میباشند. چرا باید شهری که بستر رشد توانمندی هاست تنها بعد فیزیکی داشته باشد، در حالی که میتوان پویایی و خلاقیت را در گوشه گوشه آن حس کرد؟ این سوال در حالی مطرح است که اکثر شهرهای ایران همچون تهران مهمترین عنصر یک شهرخلاق یعنی شهروندان خلاق را دارند و با دارا بودن این مزیت رقابتی می توان با کمی تدبیر و تغییر در نحوه مدیریت برخی مسایل شهری از این منابع بالقوه خلاقیت به بهترین نحو بهره برد.

* کارشناس ارشد مدیریت شهری
برچسب ها: شهرداری تهران