۳ رویکرد جدید دولت ایران برای تامین مسکن

متن کامل سخنرانی دکتر عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در سومین کنفرانس اسکان بشر ملل متحد (هبتات ۳) در کیتو پایتخت اکوادور به شرح زیر است.

به نام خداوند بخشنده و مهربان

آقای رئیس جمهور؛ خانم رئیس جمهور؛ سران محترم کشورها؛ وزیران محترم و عالیجنابان؛ سرکار خانم ها و آقایان

می‌خواهم از این فرصت برای عرض قدردانی صمیمانه به دولت و مردم اکوادور برای میزبانی این کنفرانس مهم و خوب سازماندهی شده در کیتو این شهر زیبا استفاده نموده و از مهمان‌نوازی خوبی که به همراهانم داشتید تشکر نمایم. همچنین می‌خواهم که از دبیرخانه UN_HABITAT برای ساماندهی عالی این رویداد تشکر نمایم.

آقای رئیس جمهور،

شهرنشینی نقش مهمی در گفتمان جهانی درباره توسعه پایدار داشته است. شهرنشینی روزافزون و تمرکز جمعیت شهری در مناطق متراکم شهری بزرگتر، ویژگی خاص پدیده شهرنشینی ایران شده است. بعد از گذشت ۲۰ سال از نشست هبیتات۲، جمعیت شهری ایران نزدیک ۴۵.۷ درصد افزایش یافته است.

جمعیت کلان شهر تهران بعنوان پرجمعیت ترین منطقه در ایران، از ۱۰.۳ میلیون در سال ۱۹۹۶ به ۱۴.۵۹ میلیون نفر در سال ۲۰۱۱ رسیده است. دیگر مناطق شهری نیز به نسبت منطقه شان نرخ رشد جمعیت بسیار زیادی را تجربه کرده اند.

آقای رئیس جمهور،

برای مدیریت روند سریع شهرنشینی، علاوه بر طرح های توسعه موجود چندین طرح جدید در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و شهری معرفی و تصویب گردیده است.

یک طرح کالبدی ملی در سال ۱۹۹۷ تهیه و تصویب شد. این طرح سیستم شهری­ای که در آن ساختار ارائه خدمات شهری تسهیل گردیده را معرفی می کند. همچنین عرصه مناسب برای توسعه شهری آتی و رشد شهرها را مشخص نموده و مجموعه ای مناسب از قوانین و مقررات برای کاربرد و توسعه اراضی برای کل سرزمین ایران طراحی گردیده است. طرح مذکور در حال حاضر در حال بازبینی و تجدیدنظر است.

در سطح شهری، معیارها و شاخص هایی برای شناسایی مناطق شهری کشور معرفی شده و برنامه های شهری برای نقاط شهری کشور آماده شده و در دست اجرا هستند.

در حال حاضر سیاست شهرنشینی ملی بوسیله وزارت راه و شهرسازی در حال پیگیری است که به ابزارهای موجود برای مدیریت پروسه سریع شهرنشینی در کشور اضافه می شود.

آقای رئیس جمهور،

یکی از تاثیرات مخرب شهرنشینی سریع، پراکندگی شهری بوده است. برای پرداختن به موضوع پراکندگی شهرها دو نهاد ایجاد گردیده است: (۱) اولی به منظور ارتقاء، نوسازی و بازسازی سکونت گاه­های غیر رسمی شهری و (۲) دومی به منظور توسعه شهرهای جدید برای تامین مسکن مناسب و شایسته برای سرریز جمعیت شهری.

در حوزه مدیریت شهری، یکی از مهمترین روش هایی که توسط دولت طی دو دهه اخیر مصوب گردیده است، ادغام فرایند تصمیم­گیری بوده است. این راهکار برای کاهش نقش سازمان های دولتی در مدیریت شهری و تفویض اختیار آن به شهرداری ها دنبال شده است.

فرصت مهم دیگری که در حوزه مدیریت شهری طی دو دهه اخیر به وجود آمد ایجاد ظرفیت سازماندهی شده جدیدی از بین مردم و تشکل ها بوده که با تاسیس شوراهای اسلامی شهر و روستا محقق شده است. این شوراها که مستقیما توسط مردم انتخاب می شوند، برخی کارهایی را که قبلا توسط شهرداری ها صورت می پذیرفت را انجام می دهند.

آقای رئیس جمهور،

دسترسی گروه های مختلف جامعه به مسکن مناسب و شایسته یکی از نکات اصلی و کانونی در برنامه های پنج ساله توسعه کشور بوده است. از زمان کنفرانس هبیتات ۲، چهار برنامه توسعه پنج ساله در ایران تهیه و اجرا گردیده است. در بخش مسکن توسعه دسترسی به مسکن مناسب و شایسته و نیز تامین نیازهای اولیه برای کلیه خانوارها جزو هدف های این طرح های توسعه بوده اند.

دولت همچنین ادغام رفاه و امنیت اجتماعی با طرح های مسکن، را از طریق «برنامه مسکن اجتماعی» در دستور کار دارد. با همراهی و هماهنگی مستقیم کلیه سازمان های درگیر در سیاست های اجتماعی و حمایتی، این برنامه‌ها درصدد طراحی و تامین مسکن برای ۴۰% فقیرترین افراد جامعه در چارچوب برنامه‌های رفاه اجتماعی و توانمندسازی است.

دولت تلاش می کند تا مسکن اقشار با درآمد متوسط جامعه را از طریق سیاست هایی نظیر توسعه طرح های وام و پس انداز و افزایش تسهیلات و اعتبارهای بانکی تامین نماید. رویکرد دیگری که توسط دولت در طرح های تامین مسکن دنبال می شود این است که به شاخصه های منطقه ای و محلی توجه نموده و طرح های مسکن را بر مبنای ویژگی های منطقه ای توسعه دهد. در مجموع، رویکرد جدید دولت ایران بر مبنای سیاست های زیر است:

- توسعه برنامه های تامین مسکن از طریق چارچوب سیاست جامع رفاه اجتماعی.

- استفاده بهینه از مکانیزم های بازار و دخالت دولت تنها در مورد شکست بازار.

- گسترش نظام های وام و پس انداز در جهت افزایش دسترسی افراد دارای درآمد متوسط به مسکن مناسب و شایسته.

آقای رئیس جمهور،

علی­رغم تمام تلاش های صورت پذیرفته در طول دو دهه گذشته از زمان کنفرانس هبیتات ۲ در استانبول، برای اطمینان از اینکه شهرنشینی به طور موثر به توسعه پایدار کمک می کند، تعدادی از اصلی­ترین چالش باید ذکر گردد :

- توجه ها باید به تهدیدات و فرصت هایی که بوسیله رشد سریع شهرها به وجود آمده است باشد. (همچنین) نیاز به حمایت فعال از بخش های مختلف دولت احساس می شود تا از رویکرد هماهنگ برنامه ریزی و مدیریت شهرها و مناطق شهری کوچکتر اطمینان حاصل گردد.

- «کیفیت زندگی» باید در مرکز توجه همه تلاش های توسعه سکونت گاه های انسانی پایدار باشد.

- تلاش ها باید برای افزایش «حس تعلق» به شهرهایمان افزایش یابد.

- اهمیت تعامل و ارتباط استفاده از زمین و حمل و نقل باید در کلان شهرها و شهرستان های بزرگ با معرفی سیستم حمل نقل عمومی ریلی زنده شود. همچنین، باید به ادغام سیستم های حمل و نقل درون شهری و بین شهری توجه ویژه نمود.

- سهم حمل و نقل عمومی در «تحرک شهری» باید بوسیله شبکه های راه آهن شهری تقویت شده و توسعه یابد.

- نظارت قانونی بر روی طرح های توسعه مصوب، همچنین «بازبینی های دوره ای» باید بعنوان فاکتورهای جدی فرایند برنامه ریزی در نظر گرفته شود.

- در آماده سازی طرح های تفصیلی شهرها، استراتژی های توسعه اقتصادی منطقه ای باید دارای اولویت بالایی باشد.

آقای رئیس جمهور،

دستور کار شهری جدید هر سه رکن توسعه پایدار را باید مدنظر داشته باشد:

ترویج نقش اقتصادی شهرها در توسعه ملی و نیز شناسایی فرصت های اقتصادی­ای (جدیدی) که شهرها ارائه می‌دهند.

مدنظر داشتن نیازهای اساسی میلیون ها نفری که داخل شهرستانها، شهرها و مناطق شهری در فقر بسر می‌برند، و:

رسیدگی به چالش های زیست محیطی جهانی مانند تغییرات آب و هوایی، مصرف ناپایدار انرژی، و ریسک بلایای طبیعی.

تشکر از صبر و توجه شما...