کد خبر: ۳۲۷۲۷
تاریخ انتشار: ۱۳:۰۲ - ۲۹ دی ۱۳۹۵ 18 January 2017

به مناسبت روز هوای پاك

دهه ۴۰ بود كه مردم تهران با مفهوم آلودگی هوا آشنا شدند؛ ‌مفهومی كه در دهه ۹۰ همچنان با آن‌دست و پنجه نرم می‌كنند و هنوز در حسرت يك نفس هوای تازه روز را به شب می‌رسانند. تهران در سال ۱۳۵۴ ركورد آلودگی شهرهای بزرگ دنيا را زد و در مقام اول نشست و تهرانی‌ها آن زمان می‌دانستند كه چاره كار، به كنار راندن خودروهای دودزا و استفاده از قطار زيرزمينی است.
غبار غليظ صبحگاهي، دود خاكستري عصرگاهي و مه‌دود شبانگاهي كه در دل تاريكي شب گم مي‌شود، ‌خاطرات چشم‌هاي ما از روزهاي زندگي شهري است. پليس‌هاي ماسك به صورت، ‌پيرمردي كه سرفه‌كنان عرض خيابان را طي مي‌كند و كودكاني كه از ذوق تعطيلي مدرسه‌هاي‌شان از صدقه‌سر آلودگي، روانه كوچه مي‌شوند تا هم، بازي كنند و هم چشم‌هاي‌شان را از سوزش زياد بمالند، ‌تكراري‌ترين تصاوير روزهاي سرد سال است، ‌روزهايي كه هواي شهر حبس مي‌شود و هرچه به ريه‌هاي آدم‌هاي شهر روانه مي‌شود چيزي نيست جز دود و خاكستر.

سال‌هاي دهه ۴۰ بود كه مردم تهران با مفهوم آلودگي هوا آشنا شدند؛ ‌مفهومي كه در دهه ۹۰ همچنان با آن‌دست و پنجه نرم مي‌كنند و هنوز در حسرت يك نفس هواي تازه روز را به شب مي‌رسانند. تهران در سال ۱۳۵۴ ركورد آلودگي شهرهاي بزرگ دنيا را زد و در مقام اول نشست. تهراني‌ها آن زمان مي‌دانستند كه چاره كار، به كنار راندن خودروهاي دودزا و استفاده از قطار زيرزميني است. شايد بزرگ‌ترين فرق تصوير سياه و سفيد خيابان‌هاي تهرانِ آن زمان و الان، غيبت پيكان باشد كه چندسالي است به كناري رانده شده و كمتر در شهر ديده مي‌شود.

اعتماد نوشت: بر اساس اطلاعات سازمان بهداشت جهاني (WHO)در سال ۲۰۱۲، ۱۰ هزار و ۶۰۰ شهروند ايراني به خاطر تنفس هواي آلوده دچار مرگ زودرس شده‌اند. از ميان اين جمعيت، ‌يك سوم در تهران زندگي مي‌كردند و يك سوم در اهواز، ياسوج و كرمانشاهند كه با ريزگردها مواجهند.

مركز كنترل كيفيت هواي تهران در گزارش‌هايش مي‌نويسد: آلودگي ناشي از مصرف سوخت، دليل اصلي آلودگي شهري است. ۸۵ درصد آلودگي شهري در واقع از منابع متحركي چون خودروها، موتوسيكلت‌ها و اتوبوس‌هاست. با روزانه ۱۵ تا ۱۸ ميليون سفر درون شهري در تهران، اين شهر ركورددار جابه‌جايي افراد به واسطه وسايل متحرك است.

شركت حمل و نقل و ترافيك تهران، ‌بر اين اساس، ‌منطقه ۶ و ۱۲ را با بيشترين سفرهاي درون‌شهري برجسته كرده است. منطقه ۱۲ با يك ميليون و ۱۷ هزار سفر در جايگاه اول و منطقه ۶ تهران با ۹۴۹ هزار سفر در جايگاه دوم نشسته است. همچنين مشخص شده است كه در ساعات اوج ترافيك صبحگاهي، سرعت متوسط منطقه ۱۲ كه شلوغ‌ترين منطقه به حساب مي‌آيد، ۱۱ كيلومتر بر ساعت و منطقه ۲۲ كه خلوت‌ترين منطقه محسوب مي‌شود با ۵۸ كيلومتر بر ساعت كم‌ترافيك‌ترين منطقه مشخص شده‌اند.

تهران همچنين در ساعات اوج ترافيك خود، ‌شاهد افرادي است كه براي رسيدن به محل كار خود حاضرند از هر وسيله‌اي استفاده كنند. در شهر تهران، ميزان تاخير در ساعت ۷ تا ۸ صبح رشد ۱۳۰ درصدي دارد. مشابه اين تاخير را در ساعات ۵ تا ۷ عصر مي‌بينيم. اين در حالي است كه سرعت خودروها در اين ساعات، تا ۸۰ درصد افت دارد. جمعيت شب و روز شهري چون تهران، متغير است. جمعيت روز تهران حداقل ۴ ميليون نفر بيش از جمعيت شب آن است. اين افراد براي كار وارد پايتخت مي‌شوند. بيشترين ورودي و خروجي‌هاي تهران از جاده كرج و بعد از آن از جاده ساوه صورت مي‌گيرد.

مترو، جابه‌جاكننده پاك

از سال ۷۵ كه نخستين خطوط مترو در تهران راه‌اندازي شد، ‌تا امروز كه بيش از ۲۰ سال از آن مي‌گذرد، ‌اقبال عمومي از آن بيشتر و بيشتر شده است، ‌اما همچنان نرخ استفاده از خودروي شخصي در كلانشهري چون تهران حرف اول را مي‌زند. بر اساس آنچه اعلام شده است، ‌بيش از ۴۱ درصد از مردم براي حمل و نقل از خودروي شخصي استفاده مي‌كنند و مجموع اتوبوس، ‌مترو و تاكسي باقي ۵۹ درصد را تشكيل مي‌دهد. مساله‌اي كه در كشورهاي اروپايي بسيار بيشتر از ايران جاافتاده، ‌استفاده از حمل و نقل عمومي، ‌دوچرخه، ‌موتوسيكلت‌هاي برقي و حتي خودروهاي برقي است.

ايراني‌ها با مصرف يك‌چهارمي نسبت به اروپايي‌ها از وسايل نقليه موتوري، توانسته‌اند سه برابر آنها محيط‌زيست را آلوده كنند. كيفيت خودرو، ‌استانداردهاي موجود، ‌كيفيت سوخت، ‌فرهنگ استفاده از خودرو و گستردگي حمل و نقل عمومي همه از عواملي است كه باعث آلوده شدن سه برابري محيط‌زيست در ايران نسبت به اروپا مي‌شود. با وجود اينكه قدرت خريد در ايران كمتر از اروپاست، اما سرانه مصرف سوخت در ايران ۶۱ ليتر بيشتر از اروپايي‌هاست. اين اعداد در كنار هم، ‌باعث رقم خوردن مرگ ۵ تا ۶ هزار نفر در كشور به واسطه تنفس هواي آلوده مي‌شود.

بر اساس سخنان مسوولان شهري و محيط زيست، بيش از نيمي از خودروهاي تهران كه تاكسي‌اند، كاتاليست (فيلتر آلايندگي اگزوز) ندارند. بر اين اساس، خودروي بدون كاتاليست مي‌تواند هشت برابر خودروي كاتاليست‌دار، آلاينده وارد هوا كند. تعويض كاتاليست در تاكسي‌ها مي‌تواند ۱۴هزار تن آلاينده را از هواي تهران حذف كند.
تهران در ميان ديگر شهرهاي آلاينده دنيا قرار دارد. شايد مانند سال‌هاي دهه ۵۰ در رتبه اول قرار نگيرد، ‌اما ساكنان اين شهر ۱۲ ميليوني، ‌۴ ماه از فصل سرد سال را به طور تقريبا دايم هواي مسموم تنفس مي‌كنند. نه امسال و نه‌تنها سال گذشته كه نزديك به نيم قرن از مساله آلودگي هواي تهران مي‌گذرد و همچنان راهكارها موقت‌اند و چاره نمي‌كنند دردِ بي‌درمان آلودگي هواي شهر را.

در ميان رتبه‌بندي‌هاي سازمان بهداشت جهاني، اسم شهرهاي ايران به چشم مي‌خورد. زابل، ‌خرم‌آباد و اهواز شهرهايي‌اند كه رتبه‌هاي يك‌رقمي را از آن خود كرده‌اند. اما دهلي، ‌پايتخت هندوستان با بالاترين آمار ذرات معلق دو و نيم ميكروني بيشتر اوقات صدر جدول بود و از وضعيت وخيمي برخوردار بود و هست.

دهلي، شهري مملو از خاكستر

پايتخت كشور ۷۲ ملت، ‌با جمعيت ۲۵ ميليوني‌اش سرآمد آلوده‌ترين شهرها شده. در ميان اعلام شاخص‌هاي آلودگي براي اين شهر آمده است: دهلي در بيش از ۱۴۰ روز در سال، هوايي با شاخص بين ۲۰۰ تا ۲۵۰ را تجربه مي‌كند و ۷۴ روز از سال را با شاخص بالاي ۵۰۰ پيش مي‌رود. هفته گذشته اين شهر در بهترين حالت، ‌هواي ۱۵۰ را كه براي همه افراد شهر، ناسالم بود، تجربه كرد و در بدترين حالت شاخص ۳۰۰ را از سر گذراند.

تراكم آلاينده‌هاي ريز كشنده در اين شهر ده‌ها برابر استانداردهاي جهاني است. خسارات جاني نيز بالطبع در دهه اخير با شتاب بيشتري بالا رفته و آلودگي را تبديل به بحران كرده است. اين در حالي است كه يك سوم مردم دهلي از عوارض تنفسي آلودگي هوا رنج مي‌برند و ۱۱ درصد از آنان مبتلا به آسم‌اند. بر اساس گفته‌هاي مقامات مسوول اين شهر، مبتلايان به آسم و برونشيت در زمستان و پاييز چند برابر مي‌شوند. دي‌اكسيدنيتروژن و گوگرد در هواي دهلي از عوامل ايجاد آسم‌اند.

در گزارش اخير سازمان بهداشت جهاني، پايتخت هند آلوده‌ترين شهر جهان شده و به مرگ نيم ميليون نفر هشدار داده شده است. اما اطلاع‌رساني دقيق‌تر دولت و شهرداري اين شهر درباره آلودگي هوا از اقداماتي بود كه مردم را در زمينه مقابله با اين بحران آگا‌ه‌تر كرد. وزارتخانه‌هاي نفت و حمل و نقل، توزيع سوخت يورو ۶ را جلو انداختند، قانوني مختص ساختمان‌سازي و از بين بردن زباله‌هاي ساختماني وضع شد، ۱۷ بخش صنعتي آلاينده را مشخص كردند و از آنها خواستند دستگاه سنجش آلايندگي نصب كنند، دستگاه قضايي اين شهر كه سومين مصرف‌كننده زغال‌سنگ محسوب مي‌شود، مصرف اين ماده را محدود كرد و براي آگاه ساختن مردم كمپين راه‌اندازي كردند. پايين بودن كيفيت سوخت و ارزان و دردسترس بودن آن براي مردم، ‌افزايش تقاضا براي خودرو از عواملي است كه باعث مي‌شود هواي دهلي جزو آلوده‌ترين‌ها باشد.

بر اساس گزارش‌هاي اين شهر، هر روز ۱۴۰۰ خودرو به خيابان‌هاي دهلي اضافه مي‌شود. با وجود اينكه در ۲۰۱۴، پرداخت يارانه سوخت قطع شد، اما ارزان بودن گازوييل همچنان مصرف را بين مردم بالا نگه داشت. واقعي كردن قيمت سوخت در كشورهاي در حال توسعه با جمعيت بالا، ‌شايد يكي از ابزارهاي كنترل آلودگي هوا و ورود خودرو به بازار باشد.
مسوولان شهري دهلي در كنار اقدامات فني، ‌شروع به آموزش به كودكان و نوجوانان‌شان كرده‌اند. مدارس زيادي در اين شهر وجود دارند كه نحوه جلوگيري از آلايندگي را به زبان ساده به كودكان آموزش مي‌دهند. دانش‌آموزان در اين كلاس‌ها، اطلاعات دقيقي از تاثير آلودگي بر بدن انسان پيدا مي‌كنند.

از سوي ديگر، دولت هند به خودروسازان انگيزه مالي داده كه خودروهاي الكتريك و هيبريدي روانه بازار كنند. بانك جهاني هم در همين راستا، وام ۶ ميليارد دلاري براي
توسعه حمل و نقل عمومي به دهلي داده است.

مه‌دود، ‌خاطره تلخ لندني‌ها از آلودگي هوا

دسامبر ۱۹۵۲ بود كه مردم لندن فاجعه‌اي دردناك را تجربه كردند. به گزارش سايت كتابخانه بهداشت امريكا و سايت گاردين آلودگي غليظي كه بر شهر چنبره زده‌ بود، ۴ هزار نفر را در ۵ روز از بين برد. آمارها نشان مي‌دهد ميزان مرگبار بودن اين فاجعه، ‌به ۱۲ هزار نفر مي‌رسد. همچنين ۱۰۰ هزار نفر نيز به واسطه اين مه‌دود، ‌دچار مشكلات شديد تنفسي شدند.

اين فاجعه باعث تصويب قانون هواي پاك در ۱۹۵۶ شد، ‌قانوني كه از پيش‌روترين قوانين محيط‌زيست زمان به حساب آمد و براي شهروندان بريتانيايي حق هواي پاك درنظر گرفت. در اين ميان مردم لندن هم بعد از تجربه ۱۹۵۲، براي داشتن هواي پاك از هيچ تلاشي دريغ نكردند. آنها هر زمان با هواي ناسالم مواجه شدند با به خيابان آمدن از دولت و شهرداري خواستند كه صداي آنها را بشنود و با وضع قوانين سختگيرانه نسبت به آلوده شدن هواي شهر حساسيت به خرج دهد.

سازمان های مردم نهاد NGO ها، ‌تشكل‌هاي دانشگاهي، ‌حاميان و فعالان محيط‌زيست در لندن براي رسيدن به هواي پاك تلاش مي‌كنند و تصميمات و برنامه‌ريزي‌هاي‌شان در تصميمات و قوانين وضع شده موثر است. گزارش سنجش هواي لندن به اتحاديه اروپا فرستاده مي‌شود. غير از مردم، رسانه‌ها و محققان، نهادهاي بين‌المللي هم بر عملكرد شهرداري لندن بر كنترل آلايندگي نظارت مي‌كنند.

كشورهاي اروپايي به دليل مجاورت مرزهاي‌شان با يكديگر، ‌بر ورود آلودگي از مرزهاي‌شان حساسيت دارند. آنها با كشوري كه آلودگي را وارد مرزهاي‌شان كند برخورد مي‌كنند و اجازه بهره‌برداري كشور مبدا از منابع و سرريز آلودگي‌ها به كشورشان را نمي‌دهند.

فرهنگ دوچرخه‌سواري، ‌از ديگر عوامل سبز بودن شهرهاي اروپايي است. روزانه بيش از ۶۰۰ هزار نفر در لندن دوچرخه‌سواري مي‌كنند؛ از جمله شهردار لندن. خريد يك ميليون دوچرخه توسط شهرداري با هزينه كم و اسپانسر شدن بانك‌ها، باعث تمايل مردم به استفاده از اين وسيله نقليه هم شده است، ‌تجربه‌اي كه خيلي از كشورهاي دنيا در حال مواجهه با آن هستند و ايران در اين ميان، دوچرخه‌هاي نارنجي و سبزش را جمع‌آوري كرده چرا كه شهرداري معتقد است شهروندان تمايلي به استفاده از آن نداشتند.

سوخت ديزل در شهرهاي اروپايي بيشترين مشكلات را ايجاد كرده است. گازوييل كه علاوه بر ذرات معلق دو و نيم ميكروني، دي‌اكسيد نيتروژن هم توليد مي‌كند، مصيبتي است كه مردم اين شهرها با آن دست به گريبانند. دستگاه قضايي كشور انگلستان براي حل اين مشكل به دستگاه‌هاي مربوطه ضرب‌الاجل داده است. از جمله اقداماتي كه مسوولان شهري لندن براي كاهش آلودگي هواي اين شهر انجام داده‌اند، تعيين محدوده انتشار آلودگي كم است و جلوگيري از ورود اتوبوس‌ها و كاميون‌ها براي ورود به محدوده آلوده. اين وسايل متحرك بايد براي ورود به شهر ۱۰۰ پوند بپردازند. لذا خودروها ناچارند درصدد كاهش ميزان آلايندگي‌شان برآيند.

در ميان شهرهاي انگلستان، بريستول در جنوب‌غربي كشور كه به دوچرخه‌سوارانش معروف شده، ‌سبزترين شهر قاره نام گرفته است. اين شهر كه زماني آلوده‌ترين شهر كشور محسوب مي‌شد، با تخصيص بودجه ۵۵۰ ميليون يورويي براي سيستم حمل و نقل عمومي و ۳۵۰ ميليون يورويي براي انرژي‌هاي تجديدپذير توسط شهرداري، ‌سردمدار مبارزه با آلودگي هوا شد. جورج فرگوسن، ‌شهردار اين شهر با نگاه جدي كه به محيط‌زيست داشت، ‌توانست لقب پايتخت سبز اروپا در ۲۰۱۵ را از آن شهرش كند. دوچرخه‌سواري در بريستول، ‌بيش از بقيه وسايل حمل و نقل طرفدار دارد. شهردار اين شهر با الهام از شهرهايي چون كپنهاگ، سعي كرده مديريت شهري را طوري پيش ببرد كه تردد با دوچرخه سهل باشد.

عروس شهرها، ‌محصور در دود

پاريس، اين روزها حال خوبي ندارد. اقدامات زيادي براي مقابله با آلودگي هوا در اين شهر در حال انجام است. شهردار پاريس براي مقابله با آلودگي هوا اعلام كرد كه به مقابله جدي با تردد بيش از حد خودروها در اين شهر اقدام خواهد كرد. اقداماتي چون ممنوع كردن ورود خودرو به بخش‌هاي مركزي شهر، ‌رايگان كردن مترو و اتوبوس و هرآنچه حمل و نقل عمومي نام مي‌گيرد از جمله اقدامات شهرداري اين شهر براي مقابله با آلودگي هوا بود. در طرح شهرداري پاريس، قرار شد يكي از خيابان‌هاي اصلي پاريس كه غرب به شرق اين شهر را به‌هم وصل مي‌كند و بار ترافيكي سنگيني دارد، با وسايل نقليه عمومي اتوبوس و مترو كاملا پوشش داده شود و تردد خودرو در آن به مرور ممنوع شود.

بر اساس اين اقدامات، ‌با مقايسه اين روز (يكشنبه بدون خودرو) در پاريس با روزهاي ديگر، كاهش متوسط ۲۰ تا ۳۵ درصدي از دي‌اكسيد نيتروژن در كيفيت هوا مشاهده شد. به گفته مسوولان شهري و محيط‌زيست پاريس، اگر اين كاهش آلاينده باز هم در روزهاي بدون خودرو مشاهده شود، نشان مي‌دهد اين روز تاثير مثبتي روي كيفيت هوا داشته است.

در يكشنبه‌اي كه دولت از مردم خواست از خودروي‌شان استفاده نكنند، ‌از پاريسي‌ها و گردشگران دعوت شد تا از ۱۱ صبح تا ۱۸ عصر، از خودرو شخصي استفاده نكنند و با استفاده از حمل و نقل عمومي و پياده‌روي، يك روز بدون خودرو را تجربه كنند. براي اين روز بدون خودرو در پاريس، به‌دليل استقبال گسترده مشابه اين روز در سال گذشته، سرعت مجاز تردد در شهر ۲۰ كيلومتر در ساعت (فقط براي يك روز بدون خودرو) تعيين شد. وزير محيط زيست فرانسه در اين خصوص اعلام كرد ماشين‌هاي الكتريكي و هيبريدي اولويت كنوني هستند. توليدكنندگان بايد در جهت كاهش قيمت اين خودروها و گسترش فعاليت‌هاي خود اقدام كنند. سگولن رويال همچنين از راه‌اندازي يك ميليون ايستگاه شارژ اتومبيل‌هاي برقي تا سال ۲۰۲۰ در اين كشور خبر داد. بر اساس اطلاعات آژانس ايرپاريف مشخص شده ١٠ سال است كه پاريس از زمستان كشدار آلوده‌اش رنج مي‌برد. اوج اين آلودگي در نتيجه تركيب شدن دود وسايل نقليه و سوزاندن چوب‌هاي خانگي است. شرايط بدون وزش باد كه باعث تجمع ذرات آلاينده مي‌شود هم مزيد بر علت است. اين روزهاي پاريس، ‌در حالي طي مي‌شود كه لايه‌اي از مه‌دود روي شهر را گرفته، ‌تا جايي كه برج ايفل هم در ميان آلودگي گم شده است. مسوولان شهري پاريس از مردم خواسته‌اند به جاي استفاده از ماشين‌هاي شخصي، ‌از وسايل عمومي استفاده كنند يا خودروهاي شخصي‌شان را به اشتراك با ديگر افراد بگذارند. شهردار شهر در توييت‌هايش نوشته است: پاريس امروز؛ گواه اين است كه ما نياز داريم از حضور خودروها در شهر بكاهيم.

بر اساس گزارش آژانس محيط زيست اروپا، آلودگي هوا كه سلامت ۸۵ درصد از ساكنان شهرهاي اروپايي را تهديد مي‌كند، هر ساله باعث مرگ‌ومير ۵۰۰ هزار نفر از شهروندان اروپايي مي‌شود. آلودگي هوا، همچنان نخستين علت محيط‌زيستي مرگ‌هاي زودرس است. در سال ۲۰۱۳، در ۴۱ كشور اروپايي تعداد ۴۶۷ هزار نفر بر اثر آلودگي هوا جان باختند و اين تعداد در اتحاديه اروپا۴۳۰ هزار نفر بود.

آژانس محيط زيست اروپا در گزارش سالانه سلامت خود آورده است: وضعيت آلودگي هواي اروپا در حال بهبود است، ولي اين بهبود بسيار كند پيش مي‌رود. در بيانيه اين گزارش آمده است: كاهش انتشار آلاينده‌هاي هوا در كيفيت هواي اروپا، بهبود يافته است، اما اين كاهش به هيچ عنوان براي جلوگيري از آسيب غير قابل قبول بر سلامت انسان و محيط زيست كافي نيست.

داده‌هاي آماري جمع‌آوري شده از ايستگاه‌هاي كيفيت‌سنجي هواي اروپا نشان مي‌دهد ۸۵ درصد از جمعيت شهري اين قاره، تحت تاثير ذرات معلق كه عمدتا ناشي از سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي است، قرار گرفته‌اند. جمعيت شهرنشينان اروپايي، ۱۰ درصد بيشتر از سطح مدنظر اتحاديه اروپا در معرض ذرات معلق ۱۰ ميكروني و ۸ درصد بيشتر از اين سطح در معرض ذرات معلق دو  و نيم ميكروني قرار دارند كه اين ذرات ريزتر به دليل نفوذ به ريه و خون بسيار خطرناك‌تر هستند.

اتحاديه اروپا استانداردهاي جديدتري را براي ۵ آلاينده مهم هوا اعلام كرده است؛ از جمله اين آلاينده‌هاي مهم كه ميزان غلظت استاندارد آنها كاهش يافته است، مي‌توان به اكسيدهاي نيتروژن، دي اكسيدگوگرد و ذرات معلق اشاره كرد. در تصويب اين استاندارد جديد در اتحاديه اروپا تاكيد شده است بايد ميزان اثر آلاينده‌هاي هوا بر سلامت انسان تا سال ۲۰۳۰ به نصف كاهش يابد.

نيويورك؛ ۱۹۶۳ تا امروز

پس از تصويب قانون هواي پاك در انگليس، مقام‌هاي امريكايي هم در همان زمان به فكر افتادند تا فكري به حال آلودگي هواي شهرهاي بزرگ خود بكنند، به‌ويژه در نيويورك، آلودگي هوا يك مشكل جدي بود. در سال۱۹۶۳ مه‌دود ناشي از وارونگي هوا باعث از بين رفتن ۲۰۰ نفر شد. در سال ۱۹۶۶ هم ۱۶۸ نفر ديگر به خاطر بيماري‌هاي ناشي از تنفس هواي آلوده جان‌شان را از دست دادند. اين مسائل باعث شد تا كنگره امريكا لايحه هواي پاك را به تصويب برساند، قانوني كه براي اجرا نياز به تاسيس سازمان حفاظت محيط‌زيست امريكا (EPA) داشت. نيويورك با مشكلات آلودگي هوا كه گفته شد يكي از موارد مورد توجه اجراي قوانين جديد بود. مقامات شهري نيويورك براي كاهش ميزان آلودگي هوا با اعمال قانون، استفاده از سوخت‌هاي پاك‌ را اجباري كردند.

بر اساس اين قانون، هيچ راننده‌اي حق ندارد بيش از يك دقيقه در نزديكي مدارس، خودروي خود را بدون حركت روشن نگه‌دارد. رانندگان درصورت نقض اين قانون مجبور به پرداخت ۳۵۰ دلار جريمه مي‌شوند.  مايكل بلومبرگ، شهردار نيويورك كه به تازگي و بعد از ۱۲ سال حضور در اين سمت، جايش را به شهردار جديد اين شهر داده در يكي از آخرين سخنراني‌هايش اعلام كرد كه حالا نيويورك تميزترين هوا را در ۵۰ سال گذشته دارد. در سال۲۰۰۵ خودروهاي ديزلي مجبور شدند از سوخت جديد با گوگرد كم استفاده كنند. سرويس‌هاي مدرسه‌ها از جمله اين خودروها بودند. با تسهيل حمل‌ونقل عمومي در سال‌هاي گذشته ميل به خريد اتومبيل شخصي در ميان ساكنان نيويورك نسبت به سال ۲۰۰۷ نزديك به ۲۳ درصد كم شده و دي‌اكسيدگوگردي كه ماشين‌ها توليد مي‌كنند نسبت به سال ۲۰۰۸ بيش از ۶۹ درصد كاهش پيدا كرده است.

اجراي سياست‌هاي سختگيرانه توسط شهرداري اين شهر كه استفاده از خودروهاي استاندارد، سوخت مناسب و بهبود عملكرد موتورها بوده توانسته موفقيت چشمگيري به دست آورد. نيويورك حالا بزرگ‌ترين ناوگان اتوبوسراني هيبريدي در امريكا را دارد و نخستين شهري است كه تاكسي‌هاي هيبريدي در آن فعاليت مي‌كنند. استفاده از سوخت‌هاي جايگزين يكي از محورهاي اصلي فعاليت شهري نيويورك است و خودروهاي شخصي مقام‌هاي دولتي هم در اين راستا تغيير كرده است.

در نيويورك بيشتر از دوهزار تاكسي هيبريدي مشغول به فعاليت هستند. همچنين تلاش گسترده‌اي براي عرضه سوخت مناسب و با ميزان آلاينده‌هاي كم صورت گرفته است. در لس‌آنجلس هم به عنوان يكي ديگر از شهرهاي بزرگ امريكا اقدام‌هاي مشابهي براي مقابله با آلودگي هوا و كنترل آن صورت گرفته است. در دهه ۱۹۷۰ ميلادي، شهرداري لس‌آنجلس ۱۰۰ بار در سال در مورد وجود آلودگي شديد هوا، مه‌دود و وارونگي به شهروندان هشدار داده بود. نياز به اين هشدارها پس از سال۲۰۰۰ از ميان رفته است. مقام‌هاي نيويورك گفته‌اند مي‌خواهند تا سال ۲۰۳۰ اين شهر را به عنوان نمونه‌اي موفق در مقابله با آلودگي هوا تبديل كنند.

چشم‌بادامي‌ها زير ماسك سفيد

چين براي مبارزه با آلودگي هوا قصد داشت هزار معدن زغال‌سنگ را در سال ۲۰۱۶ تعطيل كند. بنا بر اظهارنظر مقامات محلي پكن، با وجود دو مرحله هشدار قرمز آلودگي هوا در ماه دسامبر در اين شهر، كيفيت هواي پايتخت چين در كل سال۲۰۱۵ نسبت به سال‌هاي پيش بهتر بود. غلظت آلاينده ذرات معلق دو و نيم ميكروني به طور متوسط به۸۱ ميكروگرم در هر مترمكعب رسيد. اين غلظت متوسط كاهش ٢/٦ درصدي را نسبت به سال۲۰۱۴ و ۱۰ درصد نسبت به سال ۲۰۱۳ را نشان مي‌دهد.

دليل اصلي آلودگي هوا در چين بنا به اعلام دولت، تكيه بر سوخت زغال‌سنگ است. بنابراين گزارش، در سال ۲۰۱۵ اين كشور۴ ميليارد تن زغال‌سنگ سوزانده است. در حال حاضر اين كشور برنامه كاهش مصرف سوخت زغال‌سنگ را تا ۶۲ درصد در سال ۲۰۱۶ در برابر مصرف ۶۴ درصد فعلي به نسبت تركيب كل انرژي مصرفي كشور در دست دارد.

وزارت انرژي چين در روزهاي پاياني سال ۲۰۱۵ اعلام كرد تا سال ۲۰۱۹ هيچ معدن زغال‌سنگ جديدي افتتاح نكند. اجراي اين طرح در كشور چين قادر خواهد بود ظرفيت معادن زغال‌سنگ را ۶۰ ميليون مترمكعب در سال كاهش دهد و اين در حالي است كه ظرفيت معادن اين كشور در مرحله بحران رشد اقتصادي قرار دارند. بيشترين بخشي كه با تعطيلي معادن مواجه خواهد بود، بخش شمال شرقي اين كشور است كه با حذف ۱۰۰ هزار شغل مواجه خواهد شد.

سطح آلودگي هوا در پكن هفت برابر بيشتر از ميزان استاندارد اعلام شده توسط سازمان جهاني بهداشت اعلام شده است. مقامات پكن ابراز كرده‌اند براساس برنامه تهيه شده براي مبارزه با آلودگي هواي اين شهر، تا سال ۲۰۳۰ غلظت ذرات دو و نيم ميكروني به طور متوسط ۳۵ ميكروگرم در هر مترمكعب در سال خواهد رسيد. در يك برنامه كوتاه‌مدت، دولت مركزي قصد دارد تا ميزان متوسط انتشار ذرات معلق ريز را تا ۶۰ ميكروگرم در هر مترمكعب در سال ۲۰۱۷ برساند. بنا به اظهارنظر كارشناسان چين، رسيدن به اين كاهش غلظت در چنين زمان كوتاهي بسيار دشوار به نظر مي‌رسد. به همين دليل دولت مركزي نياز به دستيابي به نتايج فوري دارد.

شهرداري پكن اعلام كرده است قصد ندارد دوباره شاهد حد هشدار قرمز آلودگي در اين شهر باشد. در حالي كه در روزهاي پاياني سال ۲۰۱۵ پكن يك مه‌دود غليظ و آلودگي هواي به‌شدت خطرناك را تجربه كرده است. وزير محيط زيست چين در پي اين آلودگي شديد هوا از مقامات محلي خواست تا اقدامات سريع و اضطراري را براي مقابله با آلودگي هوا در پكن در دستور كار خود قرار داده و نتيجه را سريعا به اطلاع برسانند.

نخست وزير چين در سال ۲۰۱۴ در ارتباط با آلودگي هوا در پكن گفته بود ما مصمم به جنگ در برابر آلودگي هستيم. در واقع در همان سال از چهار مركز مهم نيروگاهي با سوخت زغال‌سنگ يكي در سال ۲۰۱۴ بسته شد و دو مركز ديگر در ماه مارس ۲۰۱۵ تعطيل شدند. براساس دستور دولت اين مراكز تنها با تغيير سوخت و استفاده از گاز مي‌توانند به فعاليت خود ادامه دهند.

البته بنا به اظهارنظر كارشناسان محيط زيست پكن، كاهش مصرف زغال‌سنگ تنها راهكار كاهش آلودگي هواي اين شهر نيست. حمل و نقل شهري در پكن به عنوان دومين شهر پرجمعيت چين، يكي از مهم‌ترين منابع انتشار آلودگي است.

چين، ‌كشوري است كه در حال چيره شدن بر مشكلات آلودگي هوايش شناخته مي‌شود و شايد ‌تنها كشوري باشد كه يك شهر در ميان ۲۰ شهر آلوده ۱۰ ميكروني دارد. بخش شرقي مديترانه (‌خاورميانه و بخش‌هايي از شمال آفريقا) و جنوب‌شرقي آسيا مناطقي‌اند كه با افزايش ۵ درصدي آلودگي هوا در بيش از دوسوم شهرهاي‌شان بدترين حالت‌ها را در آلودگي هوا نشان مي‌دهند. سطوح معني‌دار سالانه آلودگي هوا در اين شهرها اغلب به ۵ تا ۱۰ برابر استانداردهاي بهداشت جهاني افزايش مي‌يابد. در ميان كلانشهرها (شهرهايي با بيش از ۱۴ ميليون ساكن) دهلي و قاهره بيشترين ميزان آلودگي هوا را دارند. اين گزارش سياستگذاران بين‌المللي، ‌ملي و شهري را وا‌مي‌دارد كه درصدد بالا بردن كيفيت حمل و نقل عمومي و كارآمدتر كردن توليدات انرژي و مديريت هدررفت باشند.

۲۰ شهر آلوده جهان كدامند

سازمان بهداشت جهاني مي‌گويد: بيش از ۳ ميليون نفر در اثر تنفس در فضاي شهري سالانه جان خود را از دست مي‌دهند، تا جايي كه اگر اقدامي انجام نشود، اين رقم تا ۲۰۵۰ ميلادي دو برابر مي‌شود. ‌بيشتر شهرهاي بزرگي كه در كشورهاي در حال توسعه‌اند، در حال نقض كردن راهبردهاي آلودگي هوا هستند. در ۵ سال اخير، ‌آلودگي هوا ۸ درصد افزايش يافته است، بر اساس تخمين‌هاي WHO اين آلودگي ۳ ميليون مرگ نابالغ را سالانه رقم مي‌زند كه باعث شده آلودگي هوا يكي از بزرگ‌ترين خطرات براي سلامتي انسان‌ها به شمار ‌آيد.

آخرين آمار آلودگي هواي شهري كه از سال‌هاي۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ جمع‌آوي شده، ‌نشان مي‌دهد ۹۸ درصد شهرها با بيش از۱۰۰ هزار نفر جمعيت در كشورهايي با درآمد متوسط و پايين، راهبردهاي WHO را رعايت نمي‌كنند. شهرهايي كه بدترين كيفيت هوا را به لحاظ ذرات معلق ۱۰ ميكروني دارند، از ميان ۳ هزار شهري كه WHO آنها را بررسي كرده، آلوده‌ترين شهر «اونيتشا»ي نيجريه است كه۳۰ برابر بيشتر از استاندارد ذرات معلق ۱۰ ميكروني دارد. «پيشاور» پاكستان در رتبه دوم قرار گرفته و بعد از آن «زابل» ايران به چشم مي‌خورد. اين شهرها بيشتر در ميان كشورهايي با رشد بالاي اقتصادي در خاورميانه و جنوب‌شرقي آسيا واقع شده‌اند. از ميان اين۲۰ شهر، ۴ شهر در نيجريه، ۳ شهر در عربستان سعودي، ۳ شهر در هندوستان و ۲ شهر در ايران هستند