فرصت طلایی بنادر جنوبی برای توسعه حمل‌ونقل دریایی
قطع ارتباط تجاری کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس با کشور قطر می تواند فرصت بهره برداری از ظرفیت ها و سرمایه گذاری های جدید را در بنادر جنوبی کشور مهیا کند.
*بهروز آقایی: کشور قطر با جمعیت ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر و درآمد سرانه ۱۳۰ هزار دلار بالاترین درآمد سرانه جهان را داراست، به همین دلیل از پتانسیل های بسیار بالایی جهت جذب کالاهای وارداتی برخوردار است و اهمیت این موضوع در واردات سالیانه ۳ میلیون دلار مواد غذایی کاملاً مشهود است. به همین جهت فرصت بسیار مطلوبی را برای ایران و بنادر جنوبی کشور ازجمله بندر چابهار جهت انتقال کالاها در حوزه های ترانشیپی، ترانزیتی و صادراتی به قطر فراهم ساخته است.
با قطع روابط تجارت دریایی امارات، عربستان، بحرین و مصر با این کشور، حتی پورت اپراتورهای بزرگ فعال در بنادر امارات از جمله DP و ADPC تمام کشتی های متردد با پرچم کشور قطر بین بنادر کشور های ذکر شده (جبل علی و حتی فجیره و...) را تحریم نموده اند، تا جائی که شرکت های کشتیرانی قطری از جابجایی کالا به بنادر بزرگتر از قبیل دمام در عربستان و دبی نیز منع شده اند.
با توجه به قابلیت های جغرافیایی بنادر جنوبی، وجود خطوط کشتیرانی متعدد و همچنین سرمایه گذاری عظیم زیرساختی در بنادر چابهار، شهید رجایی و بوشهر، بخشی از فرصت های واگذار شده در دهه های قبل را به واسطه محدودیت ها و اختلافات ایجاد شده در کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس مجدداً سهم خواهی و احیاء نمود که در این صورت موجبات ترافیک دریایی و کالایی برای کشور حاصل خواهد شد.
با تحلیل بازار منطقه و نوع کالا های حمل شده به حوزه دریای عمان و بنادر حوزه خلیج فارس، تجارت دریایی با قطر را می توان به سه بخش ترانشیپ، ترانزیت و صادرات به شرح ذیل ارزیابی و چگونگی بهره گیری از هر بخش را مورد مطالعه و بررسی قرارداد :
۱- در زمینه ترانشیپ، با توجه به تفاهم نامه مشترک اقتصادی خطوط کشتیرانی بزرگ از قبیل MAERSK، COSCO، HAPAG-LIOYD مبنی بر عدم پذیرش نقل و انتقال بار به مبدا / مقصد کشور قطر از طریق بنادر دبی و جبل علی، این شرکتها به دنبال جایگزینی مناسب برای بنادر مذکور در حمل و نقل دریایی می باشند که با بازاریابی صحیح و مناسب ضمن همراه نمودن کالاهای افغانستان، CIS و کشورقطر که در مسیر دریای عمان و خلیج فارس قراردارند می توان بهترین فرصت را جهت برقراری خطوط فیدری بین بنادر ایران و قطر جهت ترانشیپ کالا ایجاد نمود. به نحوی که با انجام بازاریابی و معرفی قابلیت ها و مزیت های بندر چابهار، خطوط کشتیرانی جهان را نسبت به برقراری خط مستقیم از بنادر مبدأ به این بندر استراتژیک ترغیب نمود.
بر اساس آمارهای مستند، غالب کالاهای وارداتی به کشور قطر در دهه گذشته از طریق کشورهای آمریکا، چین، امارات متحده عربی، آلمان، ژاپن، انگلیس، ایتالیا و عربستان تأمین شده است.
با تحریم کشورقطر توسط کشورهای عربی از جمله امارات متحده عربی و عربستان، در زمینه صادرات کالا به این کشور و تبدیل مسیر دریایی به مهمترین راه دسترسی به بازار های جهانی، حمل و نقل دریایی بعنوان فرصتی مناسب برای بنادر و خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران است و بندرچابهار به دلیل مزیت ها، پتانسیل ها و موقعیت جغرافیایی بعنوان نزدیکترین بندر به بنادر خلیج فارس در دریای عمان و کوتاهی مسیر دریایی در کاهش هزینه کشتی ها و محموله های تجاری بعنوان یک فرصت منحصربفرد مورد ارزیابی بازرگانان در کشورهای منطقه بالاخص کشور قطر قرار گرفت و از طرفی اتمام فاز اول طرح توسعه بندر چابهار با برخورداری از عمق ۱۶,۵ متر و مجهز نمودن اسکله های جدید به تجهیزات مدرن این فرصت را برای ترافیک دریایی و حمل و نقل کالا دو چندان نموده است. از اینرو مطالعه و بررسی موقعیت بندر چابهار و قابلیت ها و مزیت های این بندر استراتژیک می تواند توقفگاه بسیار پرسودی در کالاهای ترانشیپی باشد.
۲- با توجه به وجود معادن غنی استان سیستان و بلوچستان و استان های همجوار که بعنوان معادن با خلوص بالا و با فراوانی و گستردگی قابل ملاحظه می باشد و همچنین تولید مصالح ساختمانی از قبیل سیمان و کلینکر، می توان پس از انجام مراحل فرآوری، پردازش و ایجاد ارزش افزوده موجب صادرات و درآمدزایی برای کشور گردیده و بدین طریق سهم زیادی از این قبیل کالا های وارداتی به حوزه خلیج فارس به سهم تجارت کشوراضافه خواهد شد.
۳- نیاز کشور قطر به مواد غذایی، انواع خشکبار، میوه جات، غلات و انواع سنگها زینتی و قیمتی، پتانسیل تامین این کالا توسط افغانستان و کشورهای CIS و ترانزیت کالاهای مذکور به کشور قطر از خاک جمهوری اسلامی، و از طریق بندر چابهار در اولویت و از نظر اقتصادی به صرفه و درآمدزا خواهد بود بطوری که در حال حاضر ترکیه براساس تفاهم نامه مشترک با قطر نسبت به صادرات مواد غذایی و کالاهای تجاری از طریق حمل دریایی به قطر اقدام می نماید در حالی که بنادر ایران نسبت به بنادر ترکیه به قطر نزدیکتر و دارای پتانسیل بسیار بالاتری در این زمینه می باشند.
بر اساس تحلیل کارشناسان حوزه تجارت دریایی، عدم مبادلات تجاری با کشور قطر، فرصتی مناسب را برای بنادر جنوبی علی الخصوص بندر چابهار با موقعیت جغرافیایی منحصر ایجاد نموده که سرمایه گذاری عظیم صورت گرفته در این بندر بعنوان پیشانی بنادر جنوبی کشور در بیرون از حوزه خلیج فارس می تواند در جذب خطوط کشتیرانی و افزایش ترافیک کالا در حوزه ترانزیت و ترانشیپ ایفای نقش نماید، لذا پیشنهاد می گردد جهت تحقق این امر، وزارت اقتصاد و دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت راه و شهرسازی با تشکیل جلسات مشترک و کارگروه های تخصصی راهکار های اجرایی بهره گیری از این فرصت مطلوب را به سازمان های زیرمجموعه ابلاغ نمایند.
*مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان
با قطع روابط تجارت دریایی امارات، عربستان، بحرین و مصر با این کشور، حتی پورت اپراتورهای بزرگ فعال در بنادر امارات از جمله DP و ADPC تمام کشتی های متردد با پرچم کشور قطر بین بنادر کشور های ذکر شده (جبل علی و حتی فجیره و...) را تحریم نموده اند، تا جائی که شرکت های کشتیرانی قطری از جابجایی کالا به بنادر بزرگتر از قبیل دمام در عربستان و دبی نیز منع شده اند.
با توجه به قابلیت های جغرافیایی بنادر جنوبی، وجود خطوط کشتیرانی متعدد و همچنین سرمایه گذاری عظیم زیرساختی در بنادر چابهار، شهید رجایی و بوشهر، بخشی از فرصت های واگذار شده در دهه های قبل را به واسطه محدودیت ها و اختلافات ایجاد شده در کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس مجدداً سهم خواهی و احیاء نمود که در این صورت موجبات ترافیک دریایی و کالایی برای کشور حاصل خواهد شد.
با تحلیل بازار منطقه و نوع کالا های حمل شده به حوزه دریای عمان و بنادر حوزه خلیج فارس، تجارت دریایی با قطر را می توان به سه بخش ترانشیپ، ترانزیت و صادرات به شرح ذیل ارزیابی و چگونگی بهره گیری از هر بخش را مورد مطالعه و بررسی قرارداد :
۱- در زمینه ترانشیپ، با توجه به تفاهم نامه مشترک اقتصادی خطوط کشتیرانی بزرگ از قبیل MAERSK، COSCO، HAPAG-LIOYD مبنی بر عدم پذیرش نقل و انتقال بار به مبدا / مقصد کشور قطر از طریق بنادر دبی و جبل علی، این شرکتها به دنبال جایگزینی مناسب برای بنادر مذکور در حمل و نقل دریایی می باشند که با بازاریابی صحیح و مناسب ضمن همراه نمودن کالاهای افغانستان، CIS و کشورقطر که در مسیر دریای عمان و خلیج فارس قراردارند می توان بهترین فرصت را جهت برقراری خطوط فیدری بین بنادر ایران و قطر جهت ترانشیپ کالا ایجاد نمود. به نحوی که با انجام بازاریابی و معرفی قابلیت ها و مزیت های بندر چابهار، خطوط کشتیرانی جهان را نسبت به برقراری خط مستقیم از بنادر مبدأ به این بندر استراتژیک ترغیب نمود.
بر اساس آمارهای مستند، غالب کالاهای وارداتی به کشور قطر در دهه گذشته از طریق کشورهای آمریکا، چین، امارات متحده عربی، آلمان، ژاپن، انگلیس، ایتالیا و عربستان تأمین شده است.
با تحریم کشورقطر توسط کشورهای عربی از جمله امارات متحده عربی و عربستان، در زمینه صادرات کالا به این کشور و تبدیل مسیر دریایی به مهمترین راه دسترسی به بازار های جهانی، حمل و نقل دریایی بعنوان فرصتی مناسب برای بنادر و خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران است و بندرچابهار به دلیل مزیت ها، پتانسیل ها و موقعیت جغرافیایی بعنوان نزدیکترین بندر به بنادر خلیج فارس در دریای عمان و کوتاهی مسیر دریایی در کاهش هزینه کشتی ها و محموله های تجاری بعنوان یک فرصت منحصربفرد مورد ارزیابی بازرگانان در کشورهای منطقه بالاخص کشور قطر قرار گرفت و از طرفی اتمام فاز اول طرح توسعه بندر چابهار با برخورداری از عمق ۱۶,۵ متر و مجهز نمودن اسکله های جدید به تجهیزات مدرن این فرصت را برای ترافیک دریایی و حمل و نقل کالا دو چندان نموده است. از اینرو مطالعه و بررسی موقعیت بندر چابهار و قابلیت ها و مزیت های این بندر استراتژیک می تواند توقفگاه بسیار پرسودی در کالاهای ترانشیپی باشد.
۲- با توجه به وجود معادن غنی استان سیستان و بلوچستان و استان های همجوار که بعنوان معادن با خلوص بالا و با فراوانی و گستردگی قابل ملاحظه می باشد و همچنین تولید مصالح ساختمانی از قبیل سیمان و کلینکر، می توان پس از انجام مراحل فرآوری، پردازش و ایجاد ارزش افزوده موجب صادرات و درآمدزایی برای کشور گردیده و بدین طریق سهم زیادی از این قبیل کالا های وارداتی به حوزه خلیج فارس به سهم تجارت کشوراضافه خواهد شد.
۳- نیاز کشور قطر به مواد غذایی، انواع خشکبار، میوه جات، غلات و انواع سنگها زینتی و قیمتی، پتانسیل تامین این کالا توسط افغانستان و کشورهای CIS و ترانزیت کالاهای مذکور به کشور قطر از خاک جمهوری اسلامی، و از طریق بندر چابهار در اولویت و از نظر اقتصادی به صرفه و درآمدزا خواهد بود بطوری که در حال حاضر ترکیه براساس تفاهم نامه مشترک با قطر نسبت به صادرات مواد غذایی و کالاهای تجاری از طریق حمل دریایی به قطر اقدام می نماید در حالی که بنادر ایران نسبت به بنادر ترکیه به قطر نزدیکتر و دارای پتانسیل بسیار بالاتری در این زمینه می باشند.
بر اساس تحلیل کارشناسان حوزه تجارت دریایی، عدم مبادلات تجاری با کشور قطر، فرصتی مناسب را برای بنادر جنوبی علی الخصوص بندر چابهار با موقعیت جغرافیایی منحصر ایجاد نموده که سرمایه گذاری عظیم صورت گرفته در این بندر بعنوان پیشانی بنادر جنوبی کشور در بیرون از حوزه خلیج فارس می تواند در جذب خطوط کشتیرانی و افزایش ترافیک کالا در حوزه ترانزیت و ترانشیپ ایفای نقش نماید، لذا پیشنهاد می گردد جهت تحقق این امر، وزارت اقتصاد و دارایی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت راه و شهرسازی با تشکیل جلسات مشترک و کارگروه های تخصصی راهکار های اجرایی بهره گیری از این فرصت مطلوب را به سازمان های زیرمجموعه ابلاغ نمایند.
*مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان
