بررسی دیدگاه رییس جمهوری به نوسازی بافت فرسوده

حسن روحانی بابیان جملاتی همچون: «ما در مسکن نتوانستیم باهم به توافق برسیم؛ معتقدم بهترین میدان برای راه‌اندازی بخش مسکن، بافت فرسوده است که همه زیرساخت‌ها را دارد، هم آب دارد، هم برق دارد، هم‌مدرسه دارد، پس به نظر من مشکل بخش مسکن با همکاری بخش خصوصی قابل‌حل است.»، نشان داد که به‌درستی مهم‌ترین مشکل مناطق شهری ما در بخش مسکن ـ بافت فرسوده ـ را یافته است؛ ولی کارگزاران این بخش نتوانسته‌اند در جهت تأمین خواسته‌های رئیس‌جمهور قدم بردارند.

به گفته رئیس‌جمهور بافت‌های فرسوده شهری از همه زیرساخت‌ها برخوردار است که می‌توانست در طول چهار سال گذشته و با همکاری بخش خصوصی پرچم‌دار نهضت مسکن‌سازی باشد. شدت ریزدانگی در بخش‌های گسترده‌ای از بافت‌های فرسوده پایتخت به حدی است که در صورت اجرای برنامه‌های کارشناسانه و از قبل برنامه‌ریزی‌شده، می‌توانست علاوه بر آنکه همه ساکنان این مناطق را صاحب‌خانه‌های در شأن و درخور جایگاه واقعی آن‌ها کند، عده زیادی از خانوارهای متوسط را با حداقلِ تسهیلات بانکی خانه‌دار می‌کرد. ضمن اینکه احیای بافت‌های فرسوده و نابسامان شهری در تهران می‌تواند اختلاف شدید قیمتی میان برخی مناطق غرب و شمال پایتخت با مناطق میانی را که به دلیل وضعیت فرهنگی و کالبدی موجود در این مناطق است برطرف کرده و استقبال خریداران مسکن قشر متوسط از واحدهای مسکونی موجود در این مناطق را در پی داشته باشد. این موضوع به بازگشت مجدد رونق به مسکن می‌انجامید.

احیای بافت فرسوده حفظ حقوق شهروندی

در همین زمینه رئیس اداره عمران و بهسازی شهری با باین اینکه در کشور حدود 77 هزار هکتار بافت فرسوده شهری و 55 هزار هکتار اسکان غیررسمی وجود دارد گفت: این میزان بافت فرسوده در قالب بیش از 2700 محله شناسایی‌شده در کشور پراکنده‌شده‌اند.

مسعود تاران تاش با بیان مطلب فوق گفت: ساماندهی هر هکتار از این مشکلات به‌طور متوسط نیازمند 10 میلیارد تومان نقدینگی است و برای ساماندهی تمام این حوزه‌ها نیازمند نقدینگی برابر با 10 سال درآمد نفتی کشور نیاز است، بنابراین ورود و حضور بخش خصوصی و مشارکت مردمی نباید دور از انتظار باشد.

وی همچنین گفت: اهداف نوسازی شامل احیاء و استفاده بهینه از ظرفیت‌های بافت‌های فرسوده به‌عنوان مهم‌ترین منبع تولید زمین در جهت افزایش عرضه و حتی رشد و شکوفایی در اقتصاد شهری، استفاده از روش‌های بهینه و کارآمد در جهت طراحی مناسب شهری و اقتصادی این‌گونه بافت‌ها، تبدیل «تهدید» بافت‌های فرسود شهری به «فرصت» در جهت تحول اساسی دررسیدن به توسعه پایدار شهری و لزوم تسریع در احیای این بافت‌ها در راستای مدیریت کارآمد کلان‌شهر تهران است.

تاران تاش همچنین در ادامه اظهار داشت: اندیشه ایران‌شهر، شهر را برای شهروند می‌خواهد و نه برای دلالان شهر فروشی، سوداگران زمین و مسکن و رانت سیاسی اقتصادی. این اندیشه سنجش‌گرانه است و به وضع موجود شهرهای ما به دیدی انتقادی نگاه می‌کند. در این اندیشه، شهر محل آسایش و فعالیت شهروند است.

وی در ادامه افزود: جریان‌های شهروند زدایی در نظام‌های سوداگرانه، شهرنشین‌ها را انسان‌هایی مطیع و بی‌توجه به تغییرات محیط‌های پیرامونی، تخریب فضاهای باز و طبیعی، تضییع گسترده حقوق مادی و معنوی و خلاصه ساکت و چاکر می‌خواهد اما جریان شهروندگرایی در اندیشه ایران‌شهر حقوقی برای شهروند قائل است. حق اول در این اندیشه حق پرسشگری است؛ و تأکید بر این حق در جای‌جای منشور حقوق شهروندی که اخیراً توسط رئیس‌جمهور محترم ابلاغ‌شده است، تبلوریافته است.

تاران تاش در نهایت گفت: در این راستا جدای از مباحث ذکرشده که از مهم‌ترین فاکتورهای احیای بافت فرسوده است. این نوسازی و بهسازی‌ها می‌تواند در کنار مؤلفه‌های دیگر به‌عنوان رونق نسبی به بازار ساخت‌وساز و عرضه مناسب به دهک‌های کم‌درآمد جامعه لحاظ شود.

رونق مسکن در گرو اصلاح بافت فرسوده

در این خصوص عضو کمیسیون عمران مجلس بابیان اینکه طبق آمار ارائه‌شده از سوی سازمان نوسازی شهر تهران، در دو ماه اول سال جاری معادل هزار و 742 واحد مسکونی در بافت فرسوده ساخته‌شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل معادل 56 درصد افزایش داشته است. گفت: بر اساس آمارهای ارائه‌شده درکل شهر تهران ساخت‌وساز مسکونی در دو ماه اول امسال 15 درصد کاهش داشته درحالی‌که این شاخص در محدوده بافت فرسوده رشد 56 درصدی را تجربه کرده است. به‌عبارت‌دیگر فعالیت‌های ساختمانی در مناطق خارج از بافت فرسوده در دو ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال 95 معادل 25 درصد افت را تجربه کرده است.

احسن علوی بابیان مطلب فوق افزود: تعداد زیادی پروژه نوسازی راه‌های کشور و همچنین ۱۱ هزار هکتار ساماندهی به بخش بافت‌های فرسوده ازجمله طرح‌هایی است که در دولت یازدهم اجرایی شده است.

عضو کمیسیون عمران مجلس بابیان اینکه حدود 151 میلیارد تومان از سوی وزارت راه و شهرسازی برای نوسازی بافت‌های ناکارآمد شهری و حاشیه‌نشین اختصاص داده‌شده است. گفت: اگر این میزان تحقق کامل پیدا کند بخش اعظمی از بافت‌ها فرسوده اصلاح و رونق نسبی وارد بازار مسکن خواهد شد.

نماینده مردم سنندج در مجلس شورای اسلامی همچنین با یادآوری اینکه دستگاه‌های متعددی متولی نوسازی بافت‌های فرسوده هستند، تصریح کرد: این بخش باید متولی واحد داشته و بخش نوسازی در اولویت قرار بگیرد. به‌هرحال بر اساس قانون برنامه ششم توسعه کل کشور، دولت مکلف به احیا و بهسازی سالانه حداقل 10 درصد از بافت‌های فرسوده شد

علوی گفت: یکسری پیش‌بینی‌های عملیاتی و اجرایی به‌صورت کیفی و در قالب محله محوری صورت گرفته است اما به نظر می‌رسد اگر دولت و شهرداری‌ها نهایت تلاش خود را در جهت بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده داشته باشند در برنامه ششم به توفیقاتی بیش از برنامه پنجم دست‌یابیم؛ البته در بودجه 96 نیز ردیفی برای بازسازی بافت‌های فرسوده در نظر گرفته‌شده است.

این نماینده مجلس در ادامه در خصوص نقش احیای بافت فرسوده در رونق بازار مسکن گفت: این بخش در کنار مؤلفه‌های دیگر می‌تواند در رونق بازار مسکن مؤثر باشد.

وی همچنین با یادآوری این مطلب با اصلاح بافت فرسوده بخش بزرگی از دهک‌های پایین جامعه از چرخه تقاضا خارج خواهند شد گفت: ازآنجایی‌که بافت‌های فرسوده جز مناطق ارزان‌قیمت شهرها است با ارائه تسهیلات ویژه می‌تواند دغدغه دولت را در خانه‌دار کردن بخشی از تقاضا جامعه منتفع کرد.

نماینده مردم سنندج در مجلس شورای اسلامی گفت: اشتغال‌زایی، خانه‌دار کردن دهک‌های پایین و احیای بافت‌های پرخطر مسئله است که نسبت به رونق بازار مسکن اهمیت ویژه‌تری دارد اگرچه با احتساب تصمیم‌های صحیح اصلاح بافت فرسوده رونق نسبی نیز به بازار مسکن ارائه می‌دهد.

وی درنهایت با یادآوری اینکه تاکنون صد هزار میلیارد برای این پروژه‌های نوسازی بافت فرسوده صرف شده است. گفت: با تمرکز و توجه به بافت فرسوده می‌توانیم پاسخ درخور به بخشی از بازار تقاضا بدهیم.

بسته پیشنهادی راهکار نجات بافت فرسوده

همچنین یک کارشناس برنامه ریزی شهری با بیان اینکه تاکنون موضوع بافت‌های بافت فرسوده مسئله همه دولت های روی کار آمده کشور بوده است. گفت: حال بعد از اعلام رئیس‌جمهور در روز معرفی کابینه به مجلس به‌عنوان یکی از سیاست‌های راهبری دولت دوازدهم برای حل مشکل مسکن، اهمیت بیشتری میان مردم و رسانه‌های یافته است.

برهان محمودی با بیان مطلب فوق  گفت:استدلال رئیس‌جمهور برای اینکه اصلاح و بهسازی بافت‌های فرسوده را بهترین راهکار برای حل مشکل مسکن بداند، موجود بودن همه زیرساخت‌ها ازجمله آب، برق، گاز، فاضلاب، مدرسه، مسجد و ... نسبت به طرح‌های دیگر ازجمله مسکن مهر است.

این کارشناس برنامه ریزی شهری با بیان اینکه دولت به دنبال نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده است. گفت: بسیاری از کارشناسان راه‌حل مشکل بافت‌های فرسوده و بهسازی این مناطق در تهران و دیگر کلان‌شهرها را تملک یکجای محلات فرسوده و سپس انبوه‌سازی، بلندمرتبه‌سازی و ارزان‌سازی در این خانه عنوان کرده اند.

محمودی با بیان اینکه این گفته کارشناسان علاوه بر آنکه زمان‌بر هستند. گفت: مشکلات اجتماعی دیگری ازجمله مقاومت ساکنان بافت‌های فرسوده شهرها در مقابل بهسازی دولتی این واحدهای مسکونی از یک‌سو و مشکلات اقتصادی به‌خصوص کمبود منابع مالی را نیز بر دوش دولت می‌گذارند.

وی در ادامه گفت: یک جمع‌بندی علمی و آماری از بهسازی بافت‌های فرسوده نشان می‌دهد بهترین روش برای رفع این معضل، استفاده از سبدی از پیشنهاد‌ها یا به قول دیپلمات‌ها، ارائه «بسته پیشنهادی» به ساکنان این محلات است که می‌تواند طیفی از روش‌ها همچون اعطای وام‌های کم‌بهره و ارزان‌قیمت به مالکان این بافت‌ها و تشویق آن‌ها به درجاسازی واحد مسکونی با رعایت موارد شهرسازی، پیشنهاد تجمیع مالکان برای فاصله گرفتن از ریزدانگی بافت‌های فرسوده، اعطای وام‌های ارزان به انبوه‌سازان به همراه آورده‌های مردمی و مشارکت بخش خصوصی در ساخت‌وساز و فروش این واحدها و روش‌های دیگر را در بربگیرد.

وی همچنین گفت: با توجه به اینکه در برنامه ششم توسعه تا سقف هزار میلیارد تومان از محل بازگشت منابع تسهیلات مسکن مهر به بانک عامل بخش مسکن اجازه داده‌شده تا به بهسازی بافت‌های نا به سامان شهری اختصاص داده شود، بنابراین دست دستگاه‌های سیاست‌گذار برای همکاری با شبکه بانکی در خصوص تأمین منابع مالی بهسازی بافت فرسوده باز است.

وی در نهایت گفت: اجرای این قانون نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها به‌خصوص وزارت راه و شهرسازی و شهرداری است تا به روند بهسازی بافت فرسوده که سال‌هاست با کندی انجام می‌شود، سرعت بخشید.

توسعه اشتغال در گرو بهبود بافت های فرسوده

در همین زمینه مدیر عامل اتحادیه مسکن کارکنان دولت گفت: آنچه در تنوع تسهیلات بانکی حادث‌شده با توجه به نحوه فرمول محاسباتی سود تسهیلات و عملکرد بانک‌ها خصوصاً بانک مسکن چندان مورد استقبال دهک‌های پایین جامعه و یا به عبارتی بی‌خانمان‌ها واقعی قرار نگرفت؛ زیرا اغلب مردم و خصوصاً جامعه هدف توان پرداخت اقساط این مبالغ را نداشته و ندارند.

اسماعیل خاک فرجی با بیان مطلب فوق  با بیان اینکه آنچه رئیس‌جمهور در صحن علنی در حمایت از آخوندی عنوان کرد کاملاً صحیح و دقیق تلقی می‌شود گفت:به استناد آمارهای رسمی وزارت راه وشهرسازی زحمات زیادی در اصلاح بافت فرسوده، حمل‌ونقل و راه‌های کشور داشته و در این حیطه موفق هم بوده و مختصر توجه به نظر ریاست جمهوری و نیاز به اصلاح بافت و چیدمان شهری می‌طلبد.

فرجی با بیان اینکه مدیریت بافت‌های فرسوده علی‌رغم پیچیدگی، مشکلات و سرمایه‌گذاری فراوان قابل اصلاح و مدیریت است. گفت: دور از انصاف است که فعالیت‌های گسترده وزیر را در اصلاح بافت فرسوده، حمل‌ونقل و راه‌های کشور نادیده بگیریم.

مدیرعامل اتحادیه مسکن کارکنان دولت گفت: به استناد آمارهای رسمی وزارت راه وشهرسازی زحمات زیادی در اصلاح بافت فرسوده حمل‌ونقل و راه‌های کشور داشته و در این حیطه موفق هم بوده و مختصر توجه به نظر ریاست جمهوری و نیاز به اصلاح بافت و چیدمان شهری می‌طلبد حداقل یکی از شهرهای بزرگ را به‌عنوان تلاش در اصلاح بافت فرسوده و یا یک منطقه از آن شهر را برای اجرای و میزان ضرایب خطای اجرای آن را محاسبه کرد و هم‌زمان با اصلاح بافت فرسوده نسبت به امکانات واگذاری و ایجاد شهرک‌های جدید و خروج جمعیت از حلقه مرکزی اقدام کرد.

وی در نهایت گفت: در این زمینه قطعاً بخش تعاون و حضور سایر بخش‌های خصوصاً در حصول نتیجه سریع‌تر به‌عنوان بازوان دولت بوده و به‌طور هم‌زمان اصلاح بافت شهری موجود و گسترش خدمات شهری و سهولت ارائه خدمات و همچنین کمک به ایجاد هوای پاک وزارت راه و شهرسازی را یاری رسانند.