نگرانی‌ها از بی‌توجهی به تامین زیرساخت‌ها در نوسازی
نوسازی بافت فرسوده آنطور که باید رونق نگرفته و راضی‌کننده نیست. چراکه در این بخش مباحثی مثل هزینه‌های بالای سازمان نظام مهندسی مطرح است و مالکان به دلیل این هزینه‌ها، از نوسازی ملک خود پشیمان می‌شوند و انصراف می‌دهند
در این میان، علیرغم اینکه بافت فرسوده سطح وسیعی از خانه‌ها و محلات شهر تهران را درگیر خود کرده، اما طبق اعلام رئیس سازمان نوسازی شهر تهران، نوسازی بافت فرسوده در ۵ ماهه ابتدایی سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، رشد ۶۸ درصدی را تجربه کرده است. به گفته عبادالله فتح‌اللهی این رشد قابل‌توجه در آمار صدور پروانه، دقیقا پس از ابلاغ بسته تشویقی نوسازی اتفاق افتاده که توانسته 25 درصد از هزینه ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده را کاهش دهد.
حال در شرایطی که احیا و نوسازی بافت‌های فرسوده طیق دستور اکید شخص رئیس جمهور، به یکی از سیاست‌های اصلی و مهم دولت دوازدهم تبدیل شده است، سوال این است که برای تسریع در پیشبرد این امر، سایر نهادهای مسئول ازجمله شهرداری و سازمان نوسازی، چه برنامه‌هایی را در دستور کار خود قرار داده‌اند؟
برنامه های شهرداری تهران برای نوسازی
در همین رابطه معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه 11 گفت: پیش از آنکه رئیس جمهوری به اهمیت نوسازی بافت‌های فرسوده تاکید کنند، شهرداری به این بخش ورود پیدا کرده بود و در حد توان و امکاناتی که در اختیار داشت، مساعدت‌های لازم در این خصوص به‌عمل می‌آمد.
محمد شهرآبادی افزود: برای مثال ما درخصوص کمک و تشویق مردم به نوسازی بافت‌های فرسوده و خانه‌های قدیمی، اقدام به ارائه تسهیلات لازم ازجمله صدور پروانه به صورت رایگان در حد سطح اشغال و تعداد طبقاتی می‌کردیم که ضوابط و مقررات اجازه می‌داد. چون تعداد طبقات و سطح اشغال در بافت‌های فرسوده و در محلات متفاوت به صورت گوناگون است.
وی با بیان اینکه در بافت فرسوده همه ساختمان‌ها دارای شرایط و امکانات خاصی نیستند، اظهار داشت: امکان دارد که در برخی از محلات فرسوده تعداد طبقات برای طرح تفصیلی 3 طبقه، در برخی جاها 4 طبقه و 5 طبقه باشد و این تفاوت‌ها در اثر شرایط املاک و متراژ زمین آنها ایجاد می‌شود. از طرفی بعضا دو یا سه همسایه نسبت به تجمیع املاک خود اقدام و دو یا سه پلاک را به یک پلاک تبدیل می‌کنند که همه اینها در تعداد طبقات اثرگذار است. به همین خاطر نمی‌توان نسخه واحدی برای نوسازی همه املاک داخل بافت‌های فرسوده پیچید.
راهکارهایی برای افزایش انگیزه
بر اساس این گزارش، ارائه تسهیلاتی نظیر حذف عوارض صدور پروانه‌ها از دوره قالیباف، شهردار سابق تهران آغاز شده بود و در قبال سطح اشغال مجاز که مطابق با ضوابط و مقررات طرح تفصیلی مدنظر قرار گرفته بود، بابت پروانه‌های ساختمانی عوارضی اخذ نمی‌شد.
حال اینکه حذف عوارض پروانه‌های ساختمانی، تا چه حد در مشارکت بیشتر در نوسازی بافت فرسوده اثرگذار بوده، پرسشی است که شهرآبادی در پاسخ به آن گفت: اواخر سال گذشته وقتی مشاهده شد مشوق‌هایی که درخصوص بافت‌های فرسوده ایجاد شده، باز هم انگیزه لازم را برای نوسازی ایجاد نمی‌کند؛ سازمان نوسازی شهرداری تهران جلساتی را با همراهی و مساعدت استانداری و شرکت‌های آب و فاضلاب، گاز و برق با ریاست معاون عمرانی استاندارد برگزار کرد. بنابراین مجددا تسهیلات خاصی را در نظر گرفتند که این تسهیلات شامل اشتراک رایگان برق و آب و گاز بود. درواقع هرچند این تسهیلات از ابتدای سال گذشته هم وجود داشت، اما از ابتدای امسال شدت و قوت گرفت.
وی افزود: از طرفی، سازمان نوسازی کمک‌ها و تسهیلاتی را هم درخصوص نماها ارائه می‌دهد. یعنی هر شهرداری یک کمیته نما دارد که در آن کمیته، نماهای ساختمانی با حضور اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و کارشناسان مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر سازندگان و مالکان، نمای خانه خود را از نماهای بومی و مصوب انتخاب و مطابق نماهای مورد تایید کمیته، اقدام به ساخت‌وساز کنند، کمک‌هایی هم در این بخش انجام می‌شود. بنابراین این شرایط دست‌به‌دست هم داده تا روند روبه‌رشدی را در بحث نوسازی شاهد باشیم.
هزینه‌های گران نظام مهندسی
این مسئول شهرداری در ادامه تاکید کرد: اما با این حال، باز هم نوسازی بافت‌های فرسوده آنطور که باید رونق نگرفته و راضی‌کننده نیست. چراکه در این بخش مباحث دیگری مثل هزینه‌های بالای سازمان نظام مهندسی مطرح است. هرچند در این جلسات تصمیماتی درباره کاهش این هزینه‌ها گرفته شد تا از طرف سازمان نظام مهندسی هم یکسری مساعدت‌ها به عمل بیاید، اما باز هم می‌بینیم نوسازی رونق آنچنانی نگرفته است. یعنی هرچند شرایط بهتر شده و آمار صدور پروانه افزایش پیدا کرده، ولی هنوز انتظارات موردنظر را برآورده نمی‌کند.
به گفته شهرآبادی، ساختمان‌های موجود در بافت‌های فرسوده به دلیل شرایط خاص خود، نیازمند یکسری اقدامات ازجمله آزمایش مکانیک خاک، شناسنامه فنی، لزوم چهار ناظره بودن و... است که همه اینها در افزایش هزینه‌ها اثرگذار است. بنابراین بارها اتفاق افتاده که مالکان به دلیل این هزینه‌ها، از نوسازی ملک خود پشیمان می‌شوند و انصراف می‌دهند.
شرایط دشوار دریافت وام نوسازی
یکی دیگر از چالش‌هایی که در زمینه مشارکت مالکان در بخش نوسازی وجود دارد، بحث استفاده از وام‌هایی است که قرار بوده با توجه به مساحت و تعداد طبقات ساختمان‌ها، از سوی دولت ارائه شود. اما این در حالی است که با توجه به اظهارات متقاضیان شرایط دریافت این تسهیلات، شرایط ساده و سهلی نیست. بنابراین مالکان در دریافت به موقع تسهیلات دچار سرگردانی و مشکلاتی هستند و از آنجایی که این تسهیلات سر موقع ارائه نمی‌شود، سازندگان دچار مشکلاتی می‌شوند و در برخی موارد کار متوقف می‌شود.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری منطقه 11 ضمن تایید مطلب فوق، به یکی دیگر از نگرانی‌های کارشناسان حوزه شهرسازی در روند نوسازی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر این نگرانی وجود دارد که در جریان نوسازی فقط به نوسازی ساختمان و تک‌پلاک‌های فرسوده توجه می‌شود. درواقع هرچند در اثر این نوسازی، خیابان‌ها عریض می‌شود و گذرها از نظر رفت‌وآمد، شرایط خوبی پیدا می‌کند، اما نگرانی ما این است که این زیرساخت‌ها انتظارات پیش‌بینی شده در طرح‌های تفصیلی را برآورده نمی‌کند.
ناتوانی مالی شهرداری در تامین زیرساخت‌ها
وی با اشاره به توان مالی پایین شهرداری در نوسازی بافت‌های فرسوده گفت: در این زمینه دولت هم آنطور که درخصوص بهبود سرانه فضای سبز و تامین زیرساخت‌های خدمات شهری مثل پارکینگ‌های عمومی و... به شهرداری کمک نمی‌کند. لذا در حال حاضر توجه به بحث زیرساخت‌ها در بحث نوسازی بافت‌های فرسوده نگران‌کننده است.
این کارشناس در ادامه با تاکید بر اینکه به منظور تامین زیرساخت‌ها در هر محله و منطقه‌ای، باید اعتبارات خاصی در نظر گرفته شود و دولت کمک‌های لازم را انجام دهد گفت: در حد توان مالی شهرداری‌ها نیست که در حوزه تامین زیرساخت‌ها و رفع کمبود سرانه‌های موجود وارد شوند. بنابراین دولت باید سرانه‌های مورد نیاز را پیش‌بینی کند و اگر دولت در این بخش کمک‌ها و مساعدت‌های لازم را انجام دهد، روند موجود می‌تواند بهبود یابد. چون اگر مالکان ببینند زیرساخت‌های مورد نظر از جمله سرانه‌های آموزشی، بهداشتی، درمانی، فضای سبز و... در منطقه دیده شده است، رغبت بیشتری برای ساخت‌وساز خواهند داشت.
این مسئول همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با ارزیابی مثبت از تعامل بین شهرداری و وزارت راه و شهرسازی گفت: با توجه به تشکیل کمیته زیرساختی توسط دولت و سازمان نوسازی و شهرداری، هماهنگی‌ها و مشورت‌ها به نحو خوبی در حال انجام است.
تسریع نوسازی در گروی اجرای مصوبات
شهرآبادی در عین حال با بیان اینکه بحث نوسازی با توجه به شرایط و امکانات موجود راضی‌کننده است، تصریح کرد: امسال تسهیلاتی که برای این منظور در نظر گرفته‌اند، نسبت به سال 95 و سال‌های گذشته مقداری افزایش یافته است. اما مسئله مهم این است که وام‌ها به موقع پرداخت شود و اعطای تسهیلات دچار بروکراسی اداری و در مراحل اجرایی دچار مشکل نشود تا روند خوبی در بخش نوسازی در پیش گرفته شود.
وی همچنین با اشاره به حجم گسترده بافت فرسوده تهران گفت: از مساحت هزار و 208 هکتاری منطقه 11 نزدیک به 30 درصد فرسوده است. هرچند از زمان ابلاغ نوسازی بافت‌های فرسوده برای این منطقه پیش‌بینی شده بود که 30 درصد آن نوسازی شود، اما حدود 33 درصد نوسازی صورت گرفته است.
درمجموع، تسریع در نوسازی بافت فرسوده، نیازمند مساعدت و همکاری دولت و شهرداری است و در این مسیر اگر مصوبات ابلاغ شده، شکل اجرایی به خود بگیرد، روند نوسازی به طرز چشمگیری بهبود می یابد و شاهد رونق ساخت‌وساز و نوسازی بافت‌های فرسوده خواهیم بود. به هر حال با توجه به خطراتی که در کمین شهر تهران به لحاظ وجود گسل‌ها نشسته است، می‌طلبد که مسئولان هم بیش از پیش همت کنند و اهمیت بیشتری به موضوع نوسازی بافت فرسوده بدهند.
منبع: صما
