تشکیل نهاد محله، پیش‌شرط احیای بافت‌های فرسوده

هوشنگ عشایری ضمن بیان مطلب فوق و بابیان اینکه اگر دولت، شهرداری یا توسعه‌گر تصمیم بگیرد که مشکل بافت فرسوده را با مداخله مستقیم خود به مفهوم تملک و تجمیع به شکل گسترده حل کند سخت در اشتباه است تاکید کرد: کما اینکه در گذشته ما دولتی‌ها وارد این موضوع شدیم و اشتباه کردیم. اما به‌طور کل ما بر این باوریم که بافت ناکارآمد شهری از دل و بطن مردم به وجود آمده است و توسط همین مردم نیز می‌بایست بازسازی و احیا شوند.

وی افزود: برای نیل به این هدف لازم است که در اراضی مربوط به بافت‌های فرسوده اقدام به راه‌اندازی نهاد اجتماعی و نهاد توسعه محله کنیم. درواقع می‌توان گفت که پیش‌شرط احیای بافت‌های فرسوده تشکیل نهاد محله است.

عشایری بابیان اینکه سیاست‌گذاری‌ها درباره روند احیای بافت‌های فرسوده تاکنون نادرست بوده است به‌طوری‌که سازنده طرف مردم می‌شده است و این روش کاملاً نادرست است خاطرنشان ساخت: با توجه به اینکه تغییر رویکردها در امر نوسازی بافت‌های فرسوده حاصل‌شده است، دولت در گام اول نهاد توسعه محله را در شورای عالی معماری و شهرسازی به تصویب رساند و در حال حاضر حجم مطالعات و تحقیقات ما در این زمینه افزایش‌یافته است.

سرپرست شرکت عمران و بهسازی بافت‌های فرسوده تاکید کرد: در حال حاضر نگاه ما به حوزه بازآفرینی بافت‌های فرسوده کاملاً رویکردی اجتماعی شده است و با تاکید بر اینکه این جریان حدود سه ماه است که ایجادشده است.

عشایری همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا متناسب با حجم عظیم بافت‌های فرسوده که رقمی بالغ‌بر 4 میلیون واحد مسکونی است، مطالعات جامعی صورت گرفته است و همچنین در حال حاضر چه طرح‌های معیار احیای نوسازی بافت‌های فرسوده است تاکید کرد: در حال حاضر استناد دولت برای احیای بافت‌های فرسوده طرح تفصیلی است چراکه به‌هرحال بافت‌های فرسوده در دل شهرها واقع‌شده‌اند و با این نگاه گفته‌ایم که ملاک و معیار نوسازی بافت‌های فرسوده طرح‌های تفصیلی باشد.

سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در ادامه با تاکید بر اینکه در حال حاضر مطالعات سطح یک و دو بازآفرینی محلات هدف نوسازی بافت‌های فرسوده انجام‌شده است تاکید کرد: مطالعات طرح سطح یک احیای بافت‌های فرسوده مربوط به طرح جامع بازآفرینی است و مطالعات طرح دو نیز دربردارنده نهاد توسعه محله است.

عشایری درباره تبعات فقدان طرح‌های فرادستی برای احیای بافت‌های فرسوده نیز گفت: ازآنجاکه در روند احیای بافت‌های فرسوده فاقد طرح‌های جامع و فرادستی بوده‌ایم و مطالعات جامعی نیز در این زمینه انجام نداده‌ایم درنتیجه این امر افراد صرفاً برای انتفاع شخصی به حوزه احیای بافت‌های فرسوده ورود پیدا می‌کردند.

سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران همچنین درباره بازه زمانی برای انجام مطالعات و طرح‌های فرادستی مذکور نیز گفت: مطالعه سطح یک احیای بافت‌های فرسوده 4 ماه زمان می‌برد. اما با توجه به اینکه مطالعه سطح دو هم شامل مطالعه وهم نهادسازی می‌شود درنتیجه این امر مجموع این دو با هم یک سال زمان‌بر خواهد بود.

وی با یادآوری این امر که مطالعات مربوطه تکلیف برنامه پنجم توسعه کشور بوده است خاطرنشان درباره کارکردهای نهاد توسعه محله نیز گفت: این نهادها نسبت به آموزش مردم اقدام می‌کنند و با روش‌های اقناعی ونیز فرهنگ‌سازی‌های لازم ونیز سایر وظایف مترتب، نسبت به فراهم کردن زمینه جهت تسهیل و تسریع درروند احیای بافت‌های فرسوده اقدام می‌کنند.

عشایری در ادامه اظهارات خود همچنین درواکنش به اظهارات منتقدان مبنی بر اینکه برای رفع مشکلات حقوقی بافت‌های فرسوده لازم است که سه قوا ورود جدی داشته باشند و در این زمینه با تعامل یکدیگر نسبت به رفع مشکلات حقوقی برای الزام مردم به همکاری در جهت بافت‌های فرسوده اقدام کنند تاکید کرد: بنده بر این باورم که با روش‌های قهری به‌هیچ‌وجه نمی‌توان مردم را به مشارکت در روند احیای بافت‌های فرسوده وا داشت و اتفاقا نهادی توسعه محله نیز به خاطر ایجاد تعامل با مردم ونیز پرهیز از روش‌های قهری شکل‌گرفته‌اند.

این مسئول در پاسخ به این سؤال که برخی اوقات عدم همکاری برخی از مالکان باعث ایجاد اختلال در فرآیند تجمیع احیای بافت‌های فرسوده می‌شود و به توصیه جمع کثیری از کارشناسان راهکاری قانونی قهری بهترین اقدام ممکن برای الزام به مشارکت است ضمن رد این دیدگاه رویکرد دولت در این روند را کاملاً بر مبنای تعامل ارزیابی کرد و خاطرنشان ساخت: بنده بر این باورم که در فرآیند احیای بافت‌های فرسوده اساساً به‌هیچ‌وجه نباید به‌زور و روش قهری متوسل شد و حتی یک شهروند را نباید به ابزارهای قهری به سمت این مسیر سوق داد.

عشایری با ذکر مثالی گفت: به‌عنوان‌مثال اخیر یکی از مشاوران طراح بنده عدم همکاری یکی از مالکان بافت‌های فرسوده را به‌عنوان مانعی برشمرد که سبب می‌شود نتواند نسبت به تجمیع اقدام کند. در برابر این اظهارنظر بنده توصیه کردم که اجازه دهید آن یک واحد سر جای خود باقی بماند چراکه به باور بنده هنریک مهندسی که دارای تخصص شهرسازی است این است که در همین بی‌نظمی‌ها نظم ایجاد کند و ازاین‌رو به ایشان توصیه کردم که نسبت به اصلاح طرح اقدام کند.

سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در ادامه اظهارات خود همچنین با تاکید بر اینکه نهاد محله می‌تواند نقش کلیدی در ترغیب مالکان واحدهای بافت‌های فرسوده به این عرصه داشته باشد درعین‌حال درباره راهکارهای کارآمدی این نهادها به اظهارنظر پرداخت و درباره پیش‌شرط موفقیت این نهادها در بین مالکان واحدهای بافت‌های فرسوده این‌گونه گفت: به نظرمی رسد که اگر افرادی با پشتکار و اراده در ترکیب این نهادها قرار بگیرند قطعاً آن‌ها قادر خواهند شد که در این زمینه موثر واقع شوند. درواقع باید تاکید کنم که کارمندان این نهادها باید خستگی‌ناپذیر باشند و با علاقه و پشتکار فراوان مردم را به این سمت هدایت کنند.

عشایری در ادامه همچنین بابیان اینکه اراضی فاقد مالکیت نیز یکی از مواردی است که روند احیای بافت‌های فرسوده را با کندی مواجه می‌کند خاطرنشان ساخت: البته برای رفع این مشکل و تملک این واحدها ماده 9 قانون احیای بافت‌های فرسوده در این زمینه ورود پیداکرده است.

وی افزود: به‌موجب قانون مذکور کمیسیونی متشکل از یک نفر قاضی، مسئول اداره ثبت محل و یک نفر از اداره کل راه و شهرسازی استان تشکیل می‌شوند که پس از بررسی‌های صورت گرفته قاضی نسبت به صدور حکم اقدام می‌کند و مالکان دریک بازه زمانی حق اعتراض دارند و اگر در این فاصله اعتراضی به‌حکم صادر نشد حکم قطعی صادرمی شود.

سرپرست شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با تاکید بر اینکه علی‌رغم اینکه قانون مذکور از کارکرد بسیار خوبی در این مسیر برخورداراست اما متاسفانه در فرآیند اجرا عملیاتی نشده است تاکید کرد: یکی از برنامه‌های مشخص شخص بنده در روند احیای بافت‌های فرسوده‌ای است که این مواد قانون را عملیاتی کنم چراکه به هر روی علی‌رغم اینکه قانون‌گذار این مهم را پیش‌بینی کرده است اما در فرآیند اجرا آن را فراموش کرده‌ایم و بر این اساس بر این باورم که باید از تمام ظرفیت‌های حقوقی این قانون جهت تسهیل در احیای بافت‌های فرسوده استفاده کنیم.

وی تاکید کرد: اما نباید تصور شود که برای احیای بافت‌های فرسوده از روش‌های قهری بهره می‌گیریم و این نوع سیاست به‌هیچ‌وجه مدنظر و موردقبول ما نیست چراکه همچنان که گفتم اساساً مسیر بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری صرفاً از طریق تعامل و مشارکت با مردم می‌گذارد که خوشبختانه با راه‌اندازی نهادهای محله قطعاً این نوع اهداف حاصل خواهد شد.