محدودیت‌های یونسکو مانع پذیرش پرونده ثبت راه آهن ایران شد
معاون میراث فرهنگی می‌گوید: محدودیت‌های یونسکو باعث شده تا روند ثبت جهانی میراث فرهنگی هر سال سخت‌تر شود و اگر این محدودیت‌ها نبود، پرونده راه آهن را هم می‌پذیرفتند.
چند روز پیش علیرضا رحیمی، عضو مجمع نمایندگان استان تهران گفته بود: متأسفانه در ثبت تاریخی خطوط ریلی راه آهن در سازمان یونسکو، وزارت راه و شهرسازی و وزارت علوم کوتاهی کردند و ثبت این اثر تاریخی به دلیل قصور در ارائه مدارک تا سال ۲۰۲۰ منتفی شد. نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی‌در گفتگویی با سایت خانه ملت، با بیان اینکه قدمت خط آهن ایران که قطار ری از آن عبور می‌کند بیش از ۱۰۰ سال است، افزود: به همین دلیل ثبت قدیمی‌ترین و طویل‌ترین خطوط ریلی به نام ایران از یونسکو درخواست شد که یونسکو برای تحویل مدارک مستند زمانی را مشخص می‌کند ولی نماینده ایران در یونسکو در زمان تعیین شده مدارک مورد نیاز را به یونسکو تحویل نداد و به همین دلیل ثبت تاریخی راه آهن ایران در یونسکو تا سال ۲۰۲۰ به تعویق افتاد. نقص مدارک از سوی یونسکو به وزارت علوم، تحقیقات فناوری که نماینده ایران در یونسکو از سوی این وزارتخانه تعیین میشود، اعلام شد ولی نماینده ایران در یونسکو در این باره تحرکی از خود نشان نداد. از سوی دیگر وزارت راه و شهرسازی اسناد تاریخی در این باره را در اختیار نماینده یونسکو قرار نداده است و این قصور از هر دو وزارتخانه صورت گرفته است.
رحیمی‌به همراه ۳۲ نماینده دیگر به وزیر راه و شهرسازی درباره علت عدم تکمیل پرونده ثبت تاریخی راه آهن ایران در یونسکو به رغم اعلام نواقص از سوی کمیته فرهنگی یونسکو به سفیر ایران در آن سازمان تذکری در صحن علنی مجلس داده است.
ماجرای ثبت جهانی پرونده راه آهن این طور است که این پرونده به دلیل نقص پرونده از سوی یونسکو برگشت خورد و به جای اینکه در سال ۲۰۱۹ در فهرست میراث جهانی قرار گیرد قرار است در صورت بررسی کارشناسان یونسکو و موافقت آنها در سال ۲۰۲۰ جهانی شود. به این ترتیب سهمیه ایران در ثبت یک پرونده تاریخی در سال ۲۰۱۹ از دست رفته است.
اما در کنار پرونده راه آهن، سازمان میراث فرهنگی پرونده‌های دیگری را نیز در فهرست میراث موقت یونسکو ارائه کرده است مانند دانشگاه تهران که گمان می‌رود با ارائه آنها این پرونده‌ها نیز به دلیل نداشتن شاخص مهم، هنگام بررسی پرونده به مشکل برخورد کرده و ثبت جهانی نشوند.
با وجود اینکه ایران سهمیه خود را برای ثبت یک اثر تاریخی در فهرست میراث فرهنگی یونسکو در سال ۲۰۱۹ از دست داد و تنها می‌تواند یک اثر طبیعی ارایه کند اما محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور تقصیر چنین اتفاقی را به گردن محدودیت‌های یونسکو می‌اندازد و به خبرنگار مهر می‌گوید: به تازگی یونسکو قانون‌های جدیدی گذاشته و برای کشورهایی که سه تا چند پرونده داده‌اند و یا پرونده ندارد اولویت‌هایی را مشخص کرده است و یا اینکه اعلام شده بیش از ۴۵ اثر را در جلسات یونسکو نمی‌پذیرند و یا اینکه پرونده‌های ترکیبی و یا طبیعی را در اولویت بررسی قرار می‌دهند یونسکو این محدودیت‌ها را به خاطر نداشتن بودجه و نیروی انسانی کافی ایجاد کرده است بنابراین هر پرونده‌ای را نمی‌پذیرد.
پرونده‌های دیگر هم مشکل داشتند
طالبیان بیان کرد: چرا فکر می‌کنید هر آنچه که به یونسکو می‌فرستیم باید ثبت شود؟ ما پرونده جنگل‌های ارسباران را هم فرستاده‌ایم اما کارشناسان یونسکو در بخش کشاورزی به آن اشکال اساسی گرفته‌اند. هیچ پرونده‌ای نبوده که اشکالی نداشته باشد. برخی از پرونده‌ها را اصلا ارجاع داده بودند و گفته بودند که اشکال اساسی دارد ولی ما دوباره آنها را برگرداندیم.
طالبیان بازهم درباره اینکه یونسکو در آخرین لحظات نقشه راه آهن را به‌صورت پرینت شده خواسته توضیح می‌دهد و می‌گوید: کار را راه آهن اتریش خراب کرد از آنها پرینت خواستند و ما هم باید می‌دادیم اما با این تفاوت که راه آهن اتریش صد کیلومتر است و راه آهن ایران ١۴٠٠ کیلومتر.
معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه می‌گوید: کارشناسان یونسکو از اینکه هر سال ما یک پرونده میراثی داریم تعجب می‌کنند گاهی یک پرونده ۵ سال می‌رود و می‌آید جابه جایی پرونده‌ها از یک کمیته به کمیته دیگر برای ما اهمیت دارد نه برای آنها. هیچ سالی نبوده که از پرونده‌ها ایراد نگیرند پرونده قنات‌های ایران دیفر بود ارسباران هم همین طور به پرونده محور ساسانی هم ایراد گرفتند اگر یونسکو محدودیت‌هایی برای پذیرش پرونده‌ها نمی‌گذاشت با پاسخ‌هایی که درباره راه آهن دادیم پرونده آن را می‌پذیرفتند. کسی تا آخرین لحظه نمی‌داند که پرونده‌ها ثبت می‌شوند یا نه.
او درباره اینکه چرا باید در فهرست میراث موقت دانشگاه تهران نیز قرار بگیرد در صورتی که این پرونده ممکن است در مقابل پرونده کشورهای دیگر شانس کمتری برای جهانی شدن داشته باشد توضیح می‌دهد: باید نگاه افراد به میراث فرهنگی تغییر کند میراث فرهنگی تنها بناهای تاریخی و قدیمی‌نیست تا چند سال پیش برای کسی میراث ناملموس شناخته و مهم نبود اما اکنون مهم شده است. میراث شفاهی و حافظه بشری نیز به همین ترتیب است. میراث مدرن و صنعتی نیز جزو میراثی است که باید مورد توجه قرار گیرد. ما حدود ۳۰ پرونده در فهرست میراث موقت یونسکو داشتیم که ۲۰ پرونده دیگر نیز به آن اضافه کردیم و در میان آنها میراث معاصر و میراث مدرن و صنعتی نیز گنجانده شده است. ما باید در فهرست میراث موقت یونسکو از همه سطوح و تنوع پرونده میراثی داشته باشیم.
حفظ میراث راه آهن پس از تشکیل پرونده آن
وی توضیح می‌دهد: باید فهرست موقت یونسکو جامع باشد از طرفی این فهرست برای خودمان هم سندی است که این پرونده‌ها را کامل و آماده کنیم منتها شرایط برای ثبت جهانی پرونده‌های میراثی هر سال سخت تر میشود. اما پرونده‌های زنجیره ای و بزرگ ما خوب است و شانس زیادی خواهند داشت پرونده راه آهن هم ۱۴۰۰ کیلومتر را در بر می‌گیرد و استانها را به هم متصل می‌کند این پرونده کمی‌برای یک کشور نیست. تمام ایستگاهها و ... را می‌توان به عنوان مقصد جهانی معرفی کرد. از زمانی که پرونده راه آهن مطرح شد بسیاری از ساختمانهای قدیمی‌راه آهن حفظ شد درحالی که قصد تخریب آنها را داشتند حتی قرار است این ساختمانها مرکز اقامتی شود و یا موزه راه آهن ایجاد کنند.
طالبیان معتقد است که باید جلسه ای درباره پرونده راه آهن با مسئولان راه آهن ایران گذاشت و درباره اهمیت پرونده راه آهن گفتگو کرد. چون بسیاری از افراد بر این تصور هستند که استارت راه آهن را ایرانی‌ها نزدند بلکه دانمارکی‌ها آن را ساختند. اما طالبیان می‌گوید که باید پای حرف مهندسان قدیمی‌راه آهن نشست و شنید که چگونه درباره ساخت تونل‌هایی مانند گدوک حرف می‌زنند اتفاقا قرارداد راه آهن استعماری نیست و ایده آن برای دوره قاجار بوده است. برخی از کشورها مانند انگلیس و روسیه محکم ایستاده بودند که ایران به این صنعت استراتژیک دست پیدا نکند.
طالبیان به کشور میزبان در اجلاس‌های یونسکو نیز اشاره می‌کند و می‌گوید که مهم است که اجلاس یونسکو کجا برگزار میشود گاهی این اجلاس در کشوری برگزار میشود که ارتباطات سیاسی خوبی با ما دارد و یا اینکه این ارتباط خوب نیست این اتفاق هم در روند ثبت پرونده‌های ما تاثیر می‌گذارد. ما هیچ وقت سراغ جریان‌های سیاسی نرفتیم در چانه زنی‌هایمان به سراغ کارشناسان رفته و سعی کردیم آنها را مجاب و قانع کنیم. برخی از کارشناسان هم می‌گفتند که باید از کشورشان اجازه بگیرند و بعدا به ما رای دهند از سوی دیگر این بار جلسه یونسکو در بحرین برگزار میشود یعنی رئیس جلسه بحرین است و این در پرونده‌های ما بی تاثیر نخواهند بود.
منبع: مهر
