سخنی پیرامون هشتمین دوره انتخابات نظام مهندسی ساختمان کشور

مهندس محمدرضا محمدیان: در این انتخابات  اولاً براساس دستورالعمل ابلاغی اختیارات محلی به استانها داده شده ثانیاً شرط کاندیدا شدن عدم اشتغال در دستگاههای نظارتی و اجرایی مرتبط با قانون که تصدی همزمان آن با عضویت در هیئت مدیره موجبات تعارض منافع و اختلال در انجام وظایف می شود ثالثاً داشتن پروانه پایه یک در رشته مورد تقاضا با گذراندن دو سال سابقه پس از اخذ صلاحیت پایه یک از جمله تفاوت های انتخابات این دوره نسبت به دوره قبل است.در این نوشتار با الهام از انتخابات ادوار گذشته به این سئوال پاسخ داده خواهد شد که منتخبین دوره هشتم هیات مدیره سازمان های  نظام مهندسی ساختمان چه ویژگی هایی میبایستی داشته باشند؟ پاسخ داده خواهد شد.

  امسال نیز با نزدیک شدن اتمام مدت دوره تصدی هیات مدیره ، شاهد برگزاری انتخابات هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان هستیم ، هرچند که امروزه سازمان موصوف دورانی بحرانی را طی می کند و دیگر چهره مردم نهاد سازمان نظام مهندسی را از پشت انبوه بخشنامه ها و آئین نامه های دیکته شده دولتی ، بسختی میتوان تشخیص داد ، در اثر این انحصارگرایی های عمدتا دلسوزانه و بعضا از سر حس تملک ، مدتها فضا را برای فعالیت حداکثری اعضا محدود گردیده و بدین جهت در آستانه هر دوره انتخابات هیات مدیره ، تلاش برای تصاحب سکوهای قدرت و یا کرسی های خدمت بنوعی تقابل گروههای جدید و قدیم را رقم می زده است . در این رقابت آنچه دل هر صاحب نظر علاقمندی را بدرد میآورده آن است که در این تقابل، گروههای مختلف در زمان انتخاب، بجای تمرکز بر توانمندیهای کاندیداها در تحقق اهداف مشترک و ضروری سازمان ، بیشتر بر مبنای تعلق خاطر و یا حفظ قدرت در گروههای منصوب به خود فعال بوده اند . وعملاً اهداف اصلی وتحقق انتظارات قانونگذار فراموش می شود.

  اما خوشبختانه در انتخابات این دوره وتغییرات صورت گرفته شاهد بارقه های امید هستیم تا فضا را برای نیروهای مستعد و علاقمند باز شده و نقطه پایانی براین سنت دیرینه گذاشته تا  منتخبین آن آمادگی وفرصت کافی و قانونی بیشتری داشته باشند

  با توجه به اهمیت این انتخابات که سرنوشت سه سال آینده سازمان را رقم خواهد زد . و یقیناً در این دوره نیز بسیاری از واجدین شرایط برای عضویت در هیات مدیره کاندیدا شده اند و انتخاب اندیشمندانه اعضای سازمان    موجبات ارتقا و تداوم رشد و بالندگی سازمان را تضمین خواهد کرد . در این شرایط بر ماست که با درک کامل از موقعیت حاضر با انتخابی اندیشمندانه و مبتنی بر شناخت ، راه را برای تحقق اهداف عالیه قانون نظام مهندسی وکنترل ساختمان هموار نمائیم . این مهم میسر نمیشود مگر با شناخت چالشهای پیش رو و الهام از تجربیات پیشین .

  اگرچه همواره در کلام ها وگفتار ها ی متعدد سخن از عدم تحقق قانون نظام مهندسی وناکارآمدی سازمان مطرح است،  اما این انتخابات فرصتی بی بدیل است تا با حضور موثر خود ، ضمن قدردانی از تلاش و نتایج مثبت مجموعه دست اندرکاران و هیات مدیره های پیشین ، با انتخاب افراد لایق برای رفع نواقص موجود ، از به تاراج رفتن سازمانی که حاصل دسترنج اعضا و تلاش خالصانه بزرگوارانی است که تاکنون استقلال نسبی سازمان را از جریانات سیاسی و تفکرات بسته دولتی حفظ کرده اند ، جلوگیری نموده و حداقل تأثیر گذاری را در آینده حرفه ای خود و دیگر همکاران پایه ریزی نمائیم . 

  نکته بسیار مهمی که میبایستی مورد توجه اعضای محترم سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور قرار گیرد توجه به ماهیت انتخابات دراین مجموعه مردم نهاد است ، بزرگترین دغدغه بایستی جلب مشارکت حداکثری اعضا در انتخابات باشد . مشارکت اعضا نیز بنحوی وابسته به عملکرد هیات مدیره است و عملکرد هیات مدیره نتیجه مشارکت و انتخاب اعضا و این دور تسلسل چنانچه در جهت مثبت باشد،  ارتقا سازمان را در همه عرصه ها رقم خواهد زد و چنانچه به دوری باطل مبدل شود موجبات نابودی و اضمحلال تدریجی خواهد بود . لذا کاندیدا های هیات مدیره میبایستی در رئوس برنامه ها و اهداف خود به موارد زیر توجه جدی داشته باشند:

اعضا باید به سازمان و عملکرد آن اعتماد و اطمینان داشته باشند و روند اخذ تصمیمات شفاف باشد.

سازمان باید در دفاع از حقوق اعضا مصر باشد و تکیه گاهی مطمئن برای آنان لحاظ شود .

 حضور و مشارکت اعضا درصورتی بیشترین تاثیرگذاری را خواهد داشت که انتخاب با شناخت کامل و بر اساس معیارهای مشخصی صورت پذیرد . هرچند که مهندسان طی دوره های گذشته اثبات کرده اند که قدرشناس مدیران خدوم شهری و اساتید صاحبنظر ، درستکار و آزاداندیش بوده و هستند ، اما بدون قصد زیر سوال بردن توانائیهای هیچیک از اعضا تمامی ادوار هیات مدیره های سازمان ، شاید بتوان ادعا کرد که در ادوار گذشته ، در مواردی ، گزینه های مناسب تر و کاندیداهای با لیاقت تر ، بعلت عدم برخورداری از شناخت جامعه مهندسی از راهیابی به هیات مدیره بازمانده اند و بجای آنها افرادی با تکیه بر آرا بخشی خاص از جامعه مهندسی به هیات مدیره راه یافته اند که به هیچ وجه حضورشان تاثیری بر پیشبرد اهداف جامعه مهندسی نداشته است .

هر چند براساس ارزیابی‌ عملکرد و آسیب‌شناسی‌ از سازمان نظام مهندسی ساختمان، لزوم بازنگری در قانون وآئین نامه اجرایی آن، برای افزایش کارآیی و ثمربخشی این سازمان در ساخت‌و‌سازهای شهری ضرورتی انکار ناپذیراست، اما در شرائط کنونی بنظر می رسد،  اولویت اول این سازمان انتخاب هیات مدیره ای توانمند ومقتدر است.. با نگاهی به انتخابات ادوارگذشته وآسیب شناسی آن،  چالش های زیر کاملاً مشهود بوده و بزرگترین تاثیر را در نتیجه انتخابات هیات مدیره ها داشته است: 

در زمان برگزاری انتخابات وقتی که کاندیداها امکانات کافی برای معرفی توانایی ها وقابلیت های خود نداشته باشند و متعاقب آن اعضای سازمان نیز با بی اهمیتی وعدم حضور حداکثری ونتیجتاً با شناختی محدود از کاندیداها در پای صندوق های رای حضور یابند موجب می گردد تا برای کاندیداهافرصتی مناسب ایجاد گرددتا آسیب های زیر چهره سازمان را خدشه دارکند : 

وابستگی به افراد موثر در شکل گیری سازمان و اولین هیاتهای مدیره

 این در حالیست که اگر بدرستی دقت کنید، شخصیت های متفاوتی برای عضویت در هیات مدیره کاندیدا میشوند وهرکدام اهداف ونیات خاصی دارند :

 

 در این شرایط تکلیف اعضای سازمان چیست ؟ آیا معیارهایی وجود دارد تا بتوان بهترین ها را انتخاب کرد ؟ آیا سازوکار مناسبی برای شناخت بهتر توانائیهای نامزدهای انتخاباتی وجود دارد ؟ آیا سیستمی جهت برآورد میزان تاثیرگذاری هریک از اعضا هیات مدیره ادوار پیشین وجود دارد ؟ چگونه میتوان با شناخت توانائیها ، افکار و خدمات هر یک از اعضا فعلی هیات مدیره با رای دوباره به افراد توانمند از آنها قدردانی کرد و با جایگزینی افراد بی اثر یا کم اثر با افراد توانمند دیگر ، راه را برای پیشبرد اهداف هموارتر نمود ؟

  بنظر میرسد با تغییر ساختار اعضا سازمان و افزایش امکانات ارتباطی، در انتخابات آتی بایستی شاهد تاثیرگذاری عوامل دیگری بجز موارد فوق الاشاره نیز بود . البته هنوز هم بعلت ارتباط محدود اعضا با سازمان و مدت محدود فعالیتهای تبلیغاتی ، شرایط لازم برای شناخت توانائیهای کاندیداها مهیا نیست و لذا بر علاقمندان به پیشبرد نظام مهندسی است که با هدف رشد و تعالی سازمان و درنظر داشتن تاثیر ارتباط موثر با دیگر ارگانهای ذیربط برتوفیق دراز مدت سازمان و بدور از شعارهای پوپولیستی جوسازی های مغرضانه کاندیداها را مورد بررسی قرارداده و آگاهانه در انتخابات شرکت کنند .

نتیجه گیری

   سازمان نظام مهندسی ساختمان بعنوان یک تشکل غیر دولتی از نقش و جایگاه ویژه‌ای در صنعت ساختمان برخوردار است. براساس انتظارات مقنن ، موارد متعددی از برنامه‌ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی، برنامه‌ریزی برای رشد و اعتلای مهندسی ساختمان و مشاغل مرتبط، ارتقای دانش فنی و کیفیت کار شاغلان این عرصه، نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی و تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان و کارفرمایان بر عهده این سازمان است. از این منظر شاید کمتر نهادی مردمی و تخصصی بصورت مستقل در کشور وجود داشته باشد.، اما برای اداره امور چنین سازمانی و درپاسخ به سئوال مطروحه  که منتخبین دوره هشتم هیات مدیره سازمان های  نظام مهندسی ساختمان چه ویژگی هایی میبایستی داشته باشند؟ باتوجه به موارد صدرالذکر، تیتر وار به ویژگیهای لازم برای هیات مدیره اشاره ای مختصر خواهیم داشت.  بنابراین علاوه بر خصوصیات مندرج در قانون ، اعضا هیات مدیره ترجیحا بایستی از خصوصیات ذیل نیز بهره مند باشند :

خصوصیاتی مانند: کیاست، شجاعت، حلم، تواضع، ادب، خوشنامی، فن بیان، ثبات قدم، راد مردی، آراستگی ، ... 

حتی تصور هیات مدیره بدون افراد مدیر و مدبر نیز دور از ذهن است . خوشبختانه تقریبا نمیتوان کسی را یافت که ادعای این توانائی را نداشته باشد و لذا تنها سوابق مدیریتی موفق است که این امر را به اثبات برساند .

آشنا نبودن کاندیداها به قوانین با وعده های پوشالین در زمان انتخابات آغاز شده و با سرخوردگی در طول دوره باتمام خواهد رسید و چه بسا افراد نا آشنا با قوانین با عنوان نمودن مطالب نا صحیح و اتخاذ مواضع اشتباه حتی اعتبار سازمان را نیز خدشه دار کنند .

جذب و حفظ افرادی که از چنین خصوصیاتی بهره مند هستند در جهت پیشبرد اهداف نظام مهندسی و دفاع از حقوق سازمان و اعضا در جایگاههای مختلف از اهمیت بسیاری برخوردار است . برای افرادی که به جایگاه سازمان استان در کشور اهمیت قائل هستند ، نیم نگاهی به وجاهت ، جایگاه و مقبولیت فرد در سازمان مرکزی نیز خالی از لطف نخواهد بود .

برخورداری از امتیازاتی مانند مدرک تحصیلی ، جایگاه آکادمیک و یا تدریس در دانشگاه هرچند درجای خود با ارزش است ، اما مترادف با صاحبنظر بودن در امور نظام مهندسی نیست و تنها برای کاندیداهایی که حداقل از دور دستی بر آتش فعالیتهای حرفه ای دارند بنوعی فضیلت محسوب میشود . 

  6) داشتن فرصت کافی و امکان تخصیص زمان مناسب جهت انجام تکالیف قانونی

بسیار جای تعجب دارد که بعضا افرادی کاندیدای عضویت در هیات مدیره میشوند که جدای آنکه با تمام قوا در بخشهایی فعالیت میکنند که ارتباطی به عملکرد سازمان ندارد ، فرصت کافی حتی برای رتق و فتق امور شخصی یا مسئولیتهای اداری خود ندارند . بدیهی است انتخاب نکردن این افراد هم کمکی به خودشان خواهدبود و هم به سازمان .  

حضور افرادی که عادت و علاقه به کار تیمی ندارند به هیات مدیره کمکی نخواهد کرد و علاقه به کار تیمی از سوابق فعالیت در تشکلهای حرفه ای و ترجیحا در ارکان سازمان مشخص میشود و حضور موثر افراد در این جایگاهها میتواند محک مناسبی برای تشخیص میزان برخورداری از این خصیصه میباشد .

سازمان نظام مهندسی یک نهاد حرفه ای و غیر سیاسی است و بایستی این خصوصیت را بهر قیمت حفظ نماید چراکه عرصه سیاست همانگونه که ممکن است در برحه ای کمک محسوب شود با تغییر شرایط میتواند بسیار مخرب باشد . جایگاه علمی و حرفه ای سازمان بایستی همواره بارزترین خصیصه آن باشد و حضور افرادی که بهر شکل رنگ و بوی سیاسی از هر جناحی به سازمان بدهند بهیچوجه مطلوب نخواهد بود و با دکترین اصلی سازمان در تناقض کامل است.

هیات مدیره سازمان بمثابه پلی است بین اعضا و نهادهای مرتبط و حضور در هیات مدیره ، نیازمند توانایی ارتباط و تشخیص خواستها و نیازهای اعضا و طرح و پیشبرد مدبرانه آن در مراجع ذیربط است و ناتوانی در ارتباط با هریک از طرفین یک ضعف جدی محسوب میشود که البته با کار تیمی با دیگر اعضا میتوان از شدت آن کاست .

10) مشارکت موثر در مجامع و فعالیتهای کاری سازمان نظام مهندسی ساختمان

انتخابات هیات مدیره جایگاه آزمون و خطا نیست و یکی از موثرترین راههای شناخت کاندیداها ، برآورد توانائیها و نحوه عملکردشان در دیگر جایگاههای خدمت در سازمان خواهدبود . چنانچه این روش تشخیص مورد توجه قرارگیرد عملا افرادی که گوشه چشمی به عضویت در هیات مدیره دارند از جایگاههای پائین تر شروع به فعالیت در سازمان خواهند نمود و ضمن آشنایی با قوانین و ارکان نظام به اعضا نیز این امکان را میدهند تا تصویری دقیق تر از ایشان داشته و برآوردی دقیق تر داشته باشند . از طرف دیگر با توجه به اینکه مجمع عمومی سازمان بالاترین مرجع تصمیم گیری در سازمان است ، چه خصوصیتی بجز جاه طلبی را میتوان درنظر گرفت برای کسی که بدنبال عضویت در هیات مدیره برای تاثیرگذاری است ولی در مجامع عمومی که مرتبه بالاتری دارد حضور موثر پیدا نمیکند ؟

 بهر حال ، امید است در انتخابات این دوره با حضور پرشور ، آگاهانه و حداکثری اعضا و با توجه به نکاتی که در مقام یادآوری عنوان شد ، شاهد بکار بستن دقت و حساسیت بیشتری در انتخاب برترین گزینه ها از میان جمع بزرگوارانی که خود را برای خدمت به اعضا و سازمان در این کسوت کاندیدا نموده اند ، باشیم .

* مدرس و پژوهشگرحقوق مهندسی