تجربه‌ی موفق اسپانیا در استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها

محمدسعید علی احمدی افزود: سواحل مدیترانه در اسپانیا دچار کمبود آب هستند که این مسئله با خشکسالی تشدید شده است. عملاً همه‌ی منابع آب سطحی اسپانیا در مخازن سدها ذخیره‌شده است و برنامه‌ای برای ساخت مخزن جدیدی در آینده‌ی نزدیک وجود ندارد. به‌علاوه در بسیاری از موارد، منابع آب زیرزمینی نیز بیش‌ازحد مصرف‌شده است. با توجه به این محدودیت‌ها، افزایش قابل‌توجهی در آب در دسترس از منابع آب متعارف (آب‌های سطحی و زیرزمینی) در آینده انتظار نمی‌رود. به همین علت اسپانیا استفاده از منابع آب نامتعارف از قبیل پساب تصفیه‌شده و نمک‌زدایی آب‌های شور و لب‌شور را به‌عنوان راه‌حلی کلیدی برگزیده است. 

وی یادآور شد: اولین آب‌شیرین‌کن اسپانیا در سال 1964 میلادی در جزیره‌ی لانزاروته، یکی از جزایر قناری، ساخته شد. در دهه‌ی نود میلادی فرآیند نمک‌زدایی در سواحل مدیترانه‌ی اسپانیا گسترش یافت و در سال‌های بعدازآن رشد زیادی داشت. آن گونه که  در آمار روند افزایش ظرفیت نمک‌زدایی در اسپانیا بین سال‌های 1965 تا 2009 می‌توان دید دوره‌های خشکسالی در سال‌های 1979 تا 1983 و 1990 تا 1995 و همچنین پیاده‌سازی برنامه ملی آب سال 2001 و به‌طور ویژه برنامه ملی آب سال 2005 با رشد زیاد ظرفیت نمک‌زدایی اسپانیا همزمان بوده است. 

این کارشناس مدیریت منابع آب گفت: دولت اسپانیا برای دستیابی و تقویت منابع آبی نامتعارف، در سال 2005 برنامه‌ای را تحت عنوان «اقدامات لازم برای مدیریت و مصرف آب»  (A.G.U.A) در ذیل برنامه‌ی ملی آب خود ارائه داد که برنامه‌ی ملی آب سال 2001 این کشور را اصلاح کرده بود. در این برنامه انتقال آب از رودخانه‌ی «ابرو»  برای جنوب «پنینسولار»  لغو و اقداماتی از قبیل ساخت و توسعه‌ی آب‌شیرین‌کن‌ها در سواحل مدیترانه جایگزین آن شده بود.

علی احمدی ادامه داد: با اجرای برنامه‌ای که تدوین شده بود رشد تأسیسات نمک‌زدایی سرعتی بیشتری گرفت. به‌طوری که در اواخر سال 2008، اسپانیا دارای 819 آب‌شیرین‌کن در حال بهره‌برداری بود که اکثر آن‌ها ظرفیتی کمتر از 10 هزار مترمکعب بر روز داشتند. در نتیجه 87 درصد آب‌شیرین‌کن‌ها در این کشور تنها 23 درصد از ظرفیت کل نمک‌زدایی اسپانیا را در تشکیل می‌دادند. از طرف دیگر 27 آب‌شیرین‌کن با ظرفیتی بیشتر از 50 هزار مترمکعب بر روز، نیمی از ظرفیت نمک‌زدایی اسپانیا را در اختیار داشتند. 

به گفته وی درسال 2013 بزرگترین آب‌شیرین‌کن اسپانیا در شهر تورویجیا (Torrevieja) با 240 هزار مترمکعب بر روز افتتاح شد. در حال حاضر اسپانیا بیش از 900 آب‌شیرین‌کن دارد و مجموع ظرفیت نمک‌زدایی این کشور به بیش از 5/5 میلیون مترمکعب بر روز می‌رسد. ‌

این کارشناس مدیریت منابع آب افزود: 64 درصد آب تغذیه تأسیسات نمک‌زدایی اسپانیا از آب دریا و 22 درصد آن از آب‌های لب‌شور است. بیشترین استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها در مصارف شهری است که 81 درصد از ظرفیت احداث‌شده‌ی کل این تأسیسات را شامل ‌می‌شود. همچنین 11 درصد از آب تولیدشده‌ی این تأسیسات در کشاورزی و 6 درصد در صنایع استفاده می‌شود.  88 درصد ظرفیت آب‌شیرین‌کن‌ها در اسپانیا با فناوری اسمزمعکوس (RO) و همچنین 8 درصد با فناوری الکترودیالیز (ED) کار می‌کنند. فناوری‌های حرارتی (MSF و MED ) نیز تنها 4 درصد را شامل می‌شوند. 

علی احمدی یادآور شد: تا سال 2013 حجم سرمایه‌گذاری بر روی 51 آب‌شیرین‌کن برنامه‌ریزی شده، بالغ‌بر 83/1 میلیارد یورو بوده است که در حال حاضر برای تکمیل این طرح‌ها به بیش از 711 میلیون یورو سرمایه نیاز است که درمجموع 54/2 میلیارد یورو کل حجم سرمایه‌گذاری روی این طرح‌ها است. 

وی در پایان تصریح کرد: استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها راهکاری قابل‌اطمینان برای دستیابی به منابع آبی پایدار است. اگرچه این روش برای تأمین آب هزینه‌های زیادی را در بردارد اما برای مصارف شرب و استفاده در صنایع قابل‌استفاده است. همچنین با در نظر گرفتن سیر نزولی قیمت تمام‌شده‌ی آب از آب‌شیرین‌کن‌ها در 4 دهه‌ی اخیر و پیشرفت‌های علمی در این عرصه، می‌توان کاهش هزینه‌های این صنعت را در آینده نیز انتظار داشت. ایران نیز برای غلبه بر مشکلات کمبود آب در خط ساحلی جنوب کشور، باید با برنامه‌ریزی و ایجاد چهارچوب‌ها و قوانین مناسب فضا را برای رشد هرچه بیشتر و سریع‌تر این صنعت فراهم کند. تجربه‌ای که در اسپانیا پیاده شده است.