کد خبر: ۴۷۵۰۱
تاریخ انتشار: ۲۰:۴۰ - ۰۹ تير ۱۳۹۸ 30 June 2019

احیای بافت های فرسوده به ارتقای کرامت انسانی می انجامد

شهردار قدس احیای بافت‌های فرسوده در قالب طرح بازآفرینی شهری را مهمترین فرصت دستیابی به توسعه پایدار اجتماعی و فرهنگی برای نیل به جامعه ای متعالی برشمرد که کاهش هزینه های ضمنی شخصی و اجتماعی زندگی از مهمترین خصیصه های آن محسوب می شود.
*مسعود مختاری: توسعه شهری، به معنای ارتقای کیفی ویژگی هایی است که در درون شهر ها به منظور دسترسی عادلانه شهروندان برای رفع نیازهای خود در مسیر تحقق یک زندگی مطلوب با هدف افزایش رفاه نسبی آنها از طریق دستیابی به شاخصه های آن به نحوی که از منابع موجود به صورت بهینه و پایدار استفاده شود، تعریف می گردد و محرک های بیرونی عاملی مهم در ایجاد مقایسه، انگیزش و تامین کمک های فرادستی در مسیر توسعه به شمار می آیند. بهبود مولفه های توسعه یافتگی و تقویت کیفی سرانه های موجود به ارتقای سطح عمومی شاخص‌های اجتماعی منجر می‌شود که یک شهر را در مسیر توسعه قرار می‌دهد؛ البته نسبی بودن رفاه در بین گروه های اجتماعی به سطح مطالباتی بستگی دارد که محصول میزان رشد اجتماعی و فرهنگی شهروندان در مرور زمان است و متناسب با میزان بهره مندی از امکانات و تسهیلات محلی برای زندگی بهتر در دسترس شان قرار می‌گیرد.
به همین دلیل توسعه امری درون زا است، یعنی باید از طریق عوامل داخلی برای دستیابی به آن تلاش نمود و اگر این پدیده شهر باشد تنها گزینه دستیابی به توسعه، مردم و مدیران آن شهر هستند که از طریق انتخاب های خود و مدیریت منابع به بهبود شاخص‌های توسعه می پردازند که در این مسیر از منابع بیرونی و ارتباطات برای تسهیل این امر نیز بهره خواهند برد.

همچنین توسعه باید متعادل و متوازن باشد، بدین معنا که اگر اقدامات انجام شده در یک شهر، با ایجاد فاصله های اجتماعی و طبقاتی همراه گردد نمی‌تواند نام توسعه به خود گیرد و در واقع هنر توسعه در آن است که عدم تعادل های موجود در یک شهر را شناسایی نماید و به صورت متوازن به رفع کاستی های موجود در شهر بپردازد.

با توجه به تعریف شهر که به عنوان کالبدی که بر روی آن فضاها ایجاد می گردد و فعالیت‌های انسانی بارگذاری می گردد، مهمترین بعد توسعه شهری، بحث توسعه کالبدی است زیرا اگر بستر کالبدی مناسبی وجود نداشته باشد فضاهای ایجاد شده در کیفیت رفتارهای اجتماعی و فرهنگی مردم ساکن در یک شهر به صورت مستقیم تاثیر منفی می گذارد، لذا اهمیت توسعه فضاهای کالبدی در توسعه شهری بسیار حائز اهمیت می‌باشد، بستر شکل‌گیری یک شهر زیست پذیر و پایدار از بعد کالبدی بسیار اهمیت دارد و این یعنی برنامه ریزی شهری در اولین گام خود باید به ایجاد کالبدی مناسب همت گمارد و عموما شهرهایی که از بعد کالبدی و آمایشی برنامه ریزی می شوند و سپس بارگذاری جمعیتی می گردند از شاخصه‌های رفاه بیشتری بهره مندند تا شهری مانند قدس که بدون هیچ برنامه ریزی کالبدی و به مرور زمان شکل گرفته است.

محصول فرآیند بی برنامه شکل گیری کالبدی شهری قدس ایجاد حجم وسیعی از بافت‌های فرسوده بالغ بر270 هکتار در طی نیم قرن می باشد که به گواه مطالعات علمی و مشاهداتی که در سطح شهر انجام شده است می‌توان به روشنی دریافت که محلاتی که از بعد کالبدی قدیمی‌ترند از سرانه های کمتری بهره می برند و این محلات به دلیل تراکم بالای جمعیتی از لحاظ امکان تخصیص فضا برای ایجاد سرانه ها دارای موانع جدی بسیاری هستند که علت اصلی آن ریزدانگی بافت و تعدد ذینفعان است.

در نتیجه ساکنان محلات اینچنینی، اغلب سطح اقتصادی پایینی را تجربه می نمایند که موجب می گردد نیازهای اجتماعی - فرهنگی در اولویت زندگی روزمره ساکنان قرار نگیرد و این را می‌توان در چندین نسل ساکن در این مناطق را ارزیابی نمود زیرا دغدغه مندی معیشت اصولاً تلاش برای دستیابی به سطوح بالاتر سلسله مراتب نیازهای بشری از جمله آموزش فرهنگ و فعالیت‌های اجتماعی را به تاخیر می‌اندازد.

به زعم اکثر صاحبنظران مهمترین مسئله شهر قدس" احیای بافت‌های فرسوده" می باشد و در سند چشم انداز ۵ ساله ای که در ابتدای مدیریت اینجانب در شهرداری قدس تدوین گردید و به تصویب شورای اسلامی شهر رسید جزو اولویت های اصلی اجرایی در همه زمینه ها قرار گرفت، که تحقق این امر مستلزم توسعه زیرساخت ها است که باید در همه حوزه‌های خدماتی از جمله انشعابات، توسعه معابر، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده، محورهای مواصلاتی، تاسیسات زیربنایی و ارتقای سرانه های گوناگون با تعریف پروژه های ماندگار در دستور کار قرار می گرفت.

مسلماً مجموع اقدامات لازم در سطح شهر علاوه بر زمانبر بودن، مستلزم صرف هزینه های کلانی است که با اعتبارات داخلی شهر و از طریق درآمدهای حاصل از عوارض اجرای آنها دارای صرفه اقتصادی نمی باشد و از توان مالی شهرداری خارج است، اینگونه پروژه‌ها، طرح های استانی و ملی به شمار می‌روند و جذب اعتبارات استانی و ملی به منظور اجرای پروژه های اساسی مورد نیاز شهرها، امری بدیهی به نظر می‌رسد که بدون رایزنی های گوناگون و همدلی و مشارکت مسئولان شهری از طریق سیستم مدیریت یکپارچه شهری برای جذب سرمایه گذاران دولتی و خصوصی امکان‌پذیر نیست.

خوشبختانه از سال 92 در یک رویکرد جامع در سطح کشور، باز آفرینی شهری در دستور کار دولت محترم تدبیر و امید قرار گرفته است که گامی بنیادی و ضروری برای ارتقای سطح عمومی رفاه در کشور و کم کردن فاصله طبقاتی، میزان آسیب‌پذیری در برابر حوادث طبیعی و پیشگیری از هزینه‌های تحمیلی به قشر آسیب پذیر ساکن شهرها می‌باشد.

بازآفرینی شهری دارای چشم اندازی راهبردی، یکپارچه و بلندمدت است و راهبردهایی جامع و کامل را در مسیر اهداف توسعه پایدار تدوین می کند که به دنبال پاسخگویی مثبت و پایدار به نیروها و عوامل ایجاد کننده انحطاط شهری در جهت بهبود کیفیت زندگی شهروندان است.

بازآفرینی شهری سیاستی است با رویکرد جامع و یکپارچه، یعنی همزمان به ساختارهای اجتماعی، نهادی، پایه های اقتصادی، شرایط محیطی و محیط زیست توجه می کند و نگاهی شهرنگر به چالش ها و مسائل منجر به انحطاط شهری دارد و توجه به تنوع داخلی یا تفاوت های جمعیتی شهرها را مورد تأکید قرار میدهد و مشارکت حداکثری تمام ذی نفعان را برای دستیابی همگان به منافع مشروع در برمی گیرد که حفاظت و توسعه سازمان شهری اعم از اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و فضایی را در دستور کار قرار میدهد.

محیط زیست پایدار، احیای کالبد و توسعه زیرساختی و شبکه سازی و بهبود ارتباطات اجتماعی را می توان سه بعد اصلی سیاست‌های بازآفرینی شهری دانست و دولت برای اجرای این موضوع تسهیلاتی را از طریق شرکت بازآفرینی شهری برای تمامی شهرهای کشور در نظر گرفته است.

با سپری شدن دوران مهاجرت های بیشمار پس از انقلاب، آسیب های ناشی از جنگ تحمیلی، تمرکز زدایی صنعتی از پایتخت به پیرامون و نبود نظارت‌های کافی در امر ساخت و ساز اکثر محدوده‌های شهری کنونی را از بعد زیست پذیری و پایداری دچار مشکل نموده است. از آنجایی که بافت های فرسوده شهری اغلب محصول مهاجرت، حاشیه‌نشینی، گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی خارج از بافت و نهایتاً ورود به بافت‌های شهری بدون زیرساخت می باشند از سرانه ها و زیرساخت های لازم برای زندگی شهری محروم می باشند و عموما پس از گذر سال ها به یک تهدید جدی برای وقوع بحران های انسانی، اجتماعی و زیست محیطی تبدیل شده اند.

در حال حاضر مطابق آخرین تحولات در حوزه بازآفرینی شهری، سهمیه تسهیلات ساخت و ساز در سال ۹۸ به صورت وام کم بهره مشارکت مدنی در طول دوران ساخت و ودیعه اسکان موقت به منظور اجرایی نمودن ماده ۱۷ آیین نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری برای مردم شهر قدس فراهم شده است که لازم است شهروندان با پی گیری هرچه بیشتر و مشارکت حداکثری با مراجعه به اداره راه و شهرسازی و شعب منتخب بانک مسکن این تسهیلات را در سطح شهر قدس پیگیری و دریافت نمایند.

متاسفانه در شهر قدس مشکل عدیده‌ای در خصوص بهره بردن شهروندان از این تسهیلات وجود دارد و با توجه به اینکه در سال گذشته 1000 فقره وام ۸۰ میلیون تومانی برای شهروندان قدس مصوب گردید به دلیل نداشتن سند قطعی عده معدودی توانستند از این تسهیلات بهره مند گردند.

زمین های اوقافی در شهر قدس را می‌توان به قاطعیت، مانعی جدی برای توسعه شهر قدس دانست و اکثر ساکنان شهر به دلیل نبود سند قطعی نمی‌توانند هیچ گونه اقدامی برای بازسازی املاک خود و استفاده از تسهیلات بانکی انجام دهند که نهایتاً تسهیلات بازآفرینی شهری به عنوان فرصتی طلایی بلا استفاده می‌ماند و به شهرهای اطراف هدایت می گردد و این موضوع موجب عقب ماندگی شهر قدس و عدم ایجاد ارزش افزوده کافی در طول زمان می شود که مسلماً متضرر اصلی این موضوع شهروندان قدس خواهند بود.

مسلما افزایش کیفیت فضای زندگی شهروندان از طریق نوسازی و بهسازی می تواند بستر استقرار و ارتقای سرانه های شهری از جمله فضای سبز، خانه‌های فرهنگ، پارک ها و فضاهای ورزشی را فراهم نماید و مجال پیاده سازی معیارهای شهرسازی را در محلات کمتر برخوردار فراهم نماید و از این طریق بر ابعاد روانی، اجتماعی، اقتصادی زندگی شهروندان تاثیر بسزایی بگذارد.

اعمال قوانین شهرسازی شهروند مدار علاوه بر مزایای پیشگیرانه ای که در کاهش خسارات اجتماعی به شهروندان دارد از طریق افزایش کیفیت زندگی به وسیله در دسترس بودن خدمات شهری، فضاهای عمومی آموزشی و بهبود ضمنی فرهنگ عمومی موجب خلق ارزش افزوده و بهتر شدن وضعیت اقتصادی، تقویت جامعه مدنی و نهایتاً ارتقاء منزلت اجتماعی می گردد.

در واقع با اینکه بازآفرینی شهری از طریق احیای بافت‌های فرسوده رویکرد سخت افزاری به بهبود شرایط زندگی شهروندان، و بازسازی و بهسازی زیرساخت‌ها دارد، اما نهایتا به یک تسهیلگری نرم در جهت افزایش کیفی شاخصه های اجتماعی- فرهنگی و انسانی یک جامعه می پردازد که به مراتب شهروندانی آگاه تر، آشنا به حقوق خود و به دور از آسیب‌های اجتماعی، دارای جایگاه و سرمایه اجتماعی تربیت می نماید و فرهنگ را در معنای عام و خاص خود ارتقاء می بخشد.

بی تردید فرصت پیش آمده در زمینه بازآفرینی شهری ممکن است دیگر به این طریق که اکنون مدنظر است و در کانون توجهات قرار دارد در چشم انداز سیاسی و اقتصادی شهرقدس رخ ندهد و باید با وجود همه محدودیت‌ها از طریق نوسازی و احیای بافت های فرسوده، شهری که حدود ۴۰۰ هزار نفر جمعیت در خود گنجانیده است را در برابر حوادث بیمه کرد و نمودهای مدنیت و فرهنگ را از طریق ایجاد شهری منظم و برخوردار از امکانات اولیه زندگی به صورت متوازن در همه نقاط آن به جدیت دنبال نمود.

مشارکت و همدلی مردم و مسئولان رکن اصلی عینیت یافتن این مهم می باشد و همواره به همراه اعضای شورای اسلامی شهر با پیگیری از نهادهای شهری به ویژه فرمانداری و استانداری تهران تلاش می گردد تا موانع عملی موجود در این مسیر رفع گردد چرا که هدف اصلی برخورداری مردم شهر قدس از امکانات شایسته و درخور و آینده ای درخشان می باشد.

بنده به عنوان شهردار قدس همواره بر این موضوع تأکید داشته ام، که باید فرایند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده هرچند زمان‌بر از طریق همه ادارات شهر پیگیری گردد، چرا که عدم رسیدگی به تک تک عناصر زندگی شهری به مرور زمان به صورت بحران های پی در پی خود را نمایان خواهند کرد که عواقب آن گریبانگیر ساکنان شهر خواهد بود.

لذا باید تا جایی که در توان داریم بکوشیم شهر قدس به عنوان شهری مهم در ابعاد، جمعیتی، اقتصادی، صنعتی و سیاسی در یک قدمی پایتخت در مسیر صحیح توسعه قرار گیرد و همراهی و مشارکت مسئولان، مدیران و بویژه شهروندان، پیگیری حقوق و مطالبات به حق آنها را برای ما با انگیزه بیشتر، میسر خواهد ساخت.


منبع: صما