بافت‌های فرسوده را مستحكم كنید نه تخریب
سخنگوی دولت به تازگی از ابلاغیه رییس‌جمهور برای ساخت برج در بافت‌های فرسوده خبر داده است. این در حالی است كه تجربه بهسازی و برج‌سازی در بافت‌های به اصطلاح فرسوده شهری نه تنها به بهبود وضعیت منجر نشده بلكه به دلیل رویكرد غیرعلمی به آن نهایتا بافت‌های توریستی و تاریخی شهرهای ایران را از بین برده است.
کد خبر: ۳۸۳۲۰
تاریخ: ۲۹ مهر ۱۳۹۶ - ۱۲:۳۸
*ترانه یلدا: از سوی دیگر زمانی‌كه از بافت‌های فرسوده صحبت می‌شود نباید فراموش كرد داخل این مجموعه‌ها افرادی زندگی می‌كنند كه امكان سكونت در خانه‌های بهتری را ندارند، در نتیجه هر بحثی در مورد این بخش از شهرها بدون بررسی عواقب اجرای طرح‌ها در زندگی ساكنان این بافت‌ها، طرحی ناقص خواهد بود.
سخنگوی دولت به تازگی از ابلاغیه رییس‌جمهور برای ساخت برج در بافت‌های فرسوده خبر داده است. این در حالی است كه تجربه بهسازی و برج‌سازی در بافت‌های به اصطلاح فرسوده شهری نه تنها به بهبود وضعیت منجر نشده بلكه به دلیل رویكرد غیرعلمی به آن نهایتا بافت‌های توریستی و تاریخی شهرهای ایران را از بین برده است. از سوی دیگر زمانی‌كه از بافت‌های فرسوده صحبت می‌شود نباید فراموش كرد داخل این مجموعه‌ها افرادی زندگی می‌كنند كه امكان سكونت در خانه‌های بهتری را ندارند، در نتیجه هر بحثی در مورد این بخش از شهرها بدون بررسی عواقب اجرای طرح‌ها در زندگی ساكنان این بافت‌ها، طرحی ناقص خواهد بود.
محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی دولت روز جمعه اعلام كرده است كه برج‌سازی در بافت‌های فرسوده شهری آغاز خواهد شد. و این برج‌سازی در این مناطق به دست بخش خصوصی صورت خواهد گرفت. با این همه شخصا امیدواری كمی نسبت به توفیق این طرح دارم. ظرف سال‌های گذشته در بسیاری از مناطق فرسوده شهری از جمله جنوب شهر تهران انبوه‌سازی صورت گرفته است. طرحی كه آقای نوبخت نیز از آن صحبت كرده نوعی انبوه‌سازی مسكن اجتماعی برای اقشار كم درآمد است. موضوعی كه از حدود یك دهه قبل در كشور مورد بحث قرار گرفت، به‌ویژه پس از آنكه زلزله بم موجب آسیب جدی به شهروندان كرمانی شد. به همین جهت با توجه به قرارگیری ایران روی خط زلزله ترس از تكرار دوباره این بحران مسوولان را به فكر واداشته است تا در این مورد تصمیم عاجل اتخاذ كنند و به همین جهت هم رابطه طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری در دستور قرار گرفت. با این همه به دلیل ضعف‌های نهفته در این طرح مشكلات نه تنها كمتر نشد، بلكه افزایش پیدا كرد.معمار و شهرساز
یكی از مشكلات این طرح تعریف‌های غیردقیقی بود كه از بافت‌های فرسوده داده می‌شد. به طور مثال دو یا سه معیار برای این بافت‌ها معرفی شد كه هیچ‌كدام كافی نبودند چرا كه مسائل را صرفا از دریچه كمی می‌دیدند. مثلا گفته شد اگر عمر ساختمانی بیش از ٣٠ سال بود یعنی كلنگی و قدیمی است، همچنین گفته شد اگر كوچه‌های بافت قدیمی شهرها كمتر از ٦ متر بود، باید كل منطقه اصلاح شود. درنتیجه این تصمیمات تمام بافت‌های تاریخی شهرها از بین رفت. به طور مثال در مناطقی از تهران بیشترین بافتی كه تحت عنوان فرسوده تخریب شد، مناطق روستایی شمیران بود كه جای كوچه باغ‌های آن را برج‌های سر به فلك كشیده گرفتند. به این ترتیب بخشی از تاریخ شهرهای خود را از بین بردیم و كاری كردیم كه جذابیت توریستی و گردشگری شهرها كاسته شود و نهایتا زیان اقتصادی به همراه آورد. این ماجرا تا جایی ادامه داشت كه دست‌اندركاران طرح پیشین هم متوجه ایرادات شدند و در سخنرانی‌ها و محافل مختلف به اشتباه بودن انجام این طرح اذعان كردند.
همچنین بحث تجمیع زمین‌های كوچك نیز در همین دوران به تصویب رسید. به این منظور تمام زمین‌های كمتر از ٢٠٠ متر مربع در بافت‌های فرسوده، باید با زمین‌های دیگر تجمیع می‌شدند و برای آنها به صورت تجمیعی جوایزی تعیین شد. حالا هم اگر قرار باشد برج‌سازی در بافت‌های فرسوده صورت بگیرد، باید باز هم زمین‌های خرد با یكدیگر جمع شوند تا بتوان یك برج ساخت. متاسفانه دید حاكم بر این مسائل، دیدی مشابه دید پزشكان است، یعنی برای یك بیماری یك نسخه سراسری پیچیده می‌شود حال آنكه در هر وضعیت باید تصمیمات متناسب با آن شرایط اتخاذ شود. درنتیجه به اجرای این طرح نیز نمی‌توان خوش‌بین بود.
در بسیاری از بخش‌های فرسوده شهری می‌توان با مرمت جزیی و استحكام بخشی دوباره شرایط را برای ادامه حضور ساكنان آماده كرد. به این ترتیب باید به مسائل مرتبط با زندگی انسان‌ها از دریچه انسانی هم اندیشید. افراد ساكن این بافت‌ها اقشار فرودستی هستند كه وقتی زمین آنها را شهرداری می‌خرد، اغلب مجبور هستند به حاشیه شهرها بروند و عواقب حاشیه‌نشینی را بپذیرند.
انبوه‌سازی، برج‌سازی و بهسازی در مناطق فرسوده شهری تنها زمانی انجام می‌شود كه دیگر امیدی به آن بافت نیست و بهبودی ممكن نباشد. اما تخریب محلات و به جای آن ساختن برج در مناطقی كه بافت طبقاتی متفاوتی دارند، نهایتا به كوچ دادن جمعیت از شهرها به نقاط دیگر خواهد انجامید. از سوی دیگر اگر ساختن برج هم در دستور قرار می‌گیرد باید به گونه‌ای باشد كه كمترین آسیب به تاریخ شهرها وارد شود و نقاط گردشگری و جاذبه‌های تاریخی یك شهر تحت هیچ عنوانی تخریب و از بین نرود.
*معمار و شهرساز
سخنگوی دولت به تازگی از ابلاغیه رییس‌جمهور برای ساخت برج در بافت‌های فرسوده خبر داده است. این در حالی است كه تجربه بهسازی و برج‌سازی در بافت‌های به اصطلاح فرسوده شهری نه تنها به بهبود وضعیت منجر نشده بلكه به دلیل رویكرد غیرعلمی به آن نهایتا بافت‌های توریستی و تاریخی شهرهای ایران را از بین برده است. از سوی دیگر زمانی‌كه از بافت‌های فرسوده صحبت می‌شود نباید فراموش كرد داخل این مجموعه‌ها افرادی زندگی می‌كنند كه امكان سكونت در خانه‌های بهتری را ندارند، در نتیجه هر بحثی در مورد این بخش از شهرها بدون بررسی عواقب اجرای طرح‌ها در زندگی ساكنان این بافت‌ها، طرحی ناقص خواهد بود.
محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی دولت روز جمعه اعلام كرده است كه برج‌سازی در بافت‌های فرسوده شهری آغاز خواهد شد. و این برج‌سازی در این مناطق به دست بخش خصوصی صورت خواهد گرفت. با این همه شخصا امیدواری كمی نسبت به توفیق این طرح دارم. ظرف سال‌های گذشته در بسیاری از مناطق فرسوده شهری از جمله جنوب شهر تهران انبوه‌سازی صورت گرفته است. طرحی كه آقای نوبخت نیز از آن صحبت كرده نوعی انبوه‌سازی مسكن اجتماعی برای اقشار كم درآمد است. موضوعی كه از حدود یك دهه قبل در كشور مورد بحث قرار گرفت، به‌ویژه پس از آنكه زلزله بم موجب آسیب جدی به شهروندان كرمانی شد. به همین جهت با توجه به قرارگیری ایران روی خط زلزله ترس از تكرار دوباره این بحران مسوولان را به فكر واداشته است تا در این مورد تصمیم عاجل اتخاذ كنند و به همین جهت هم رابطه طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری در دستور قرار گرفت. با این همه به دلیل ضعف‌های نهفته در این طرح مشكلات نه تنها كمتر نشد، بلكه افزایش پیدا كرد.معمار و شهرساز
یكی از مشكلات این طرح تعریف‌های غیردقیقی بود كه از بافت‌های فرسوده داده می‌شد. به طور مثال دو یا سه معیار برای این بافت‌ها معرفی شد كه هیچ‌كدام كافی نبودند چرا كه مسائل را صرفا از دریچه كمی می‌دیدند. مثلا گفته شد اگر عمر ساختمانی بیش از ٣٠ سال بود یعنی كلنگی و قدیمی است، همچنین گفته شد اگر كوچه‌های بافت قدیمی شهرها كمتر از ٦ متر بود، باید كل منطقه اصلاح شود. درنتیجه این تصمیمات تمام بافت‌های تاریخی شهرها از بین رفت. به طور مثال در مناطقی از تهران بیشترین بافتی كه تحت عنوان فرسوده تخریب شد، مناطق روستایی شمیران بود كه جای كوچه باغ‌های آن را برج‌های سر به فلك كشیده گرفتند. به این ترتیب بخشی از تاریخ شهرهای خود را از بین بردیم و كاری كردیم كه جذابیت توریستی و گردشگری شهرها كاسته شود و نهایتا زیان اقتصادی به همراه آورد. این ماجرا تا جایی ادامه داشت كه دست‌اندركاران طرح پیشین هم متوجه ایرادات شدند و در سخنرانی‌ها و محافل مختلف به اشتباه بودن انجام این طرح اذعان كردند.
همچنین بحث تجمیع زمین‌های كوچك نیز در همین دوران به تصویب رسید. به این منظور تمام زمین‌های كمتر از ٢٠٠ متر مربع در بافت‌های فرسوده، باید با زمین‌های دیگر تجمیع می‌شدند و برای آنها به صورت تجمیعی جوایزی تعیین شد. حالا هم اگر قرار باشد برج‌سازی در بافت‌های فرسوده صورت بگیرد، باید باز هم زمین‌های خرد با یكدیگر جمع شوند تا بتوان یك برج ساخت. متاسفانه دید حاكم بر این مسائل، دیدی مشابه دید پزشكان است، یعنی برای یك بیماری یك نسخه سراسری پیچیده می‌شود حال آنكه در هر وضعیت باید تصمیمات متناسب با آن شرایط اتخاذ شود. درنتیجه به اجرای این طرح نیز نمی‌توان خوش‌بین بود.
در بسیاری از بخش‌های فرسوده شهری می‌توان با مرمت جزیی و استحكام بخشی دوباره شرایط را برای ادامه حضور ساكنان آماده كرد. به این ترتیب باید به مسائل مرتبط با زندگی انسان‌ها از دریچه انسانی هم اندیشید. افراد ساكن این بافت‌ها اقشار فرودستی هستند كه وقتی زمین آنها را شهرداری می‌خرد، اغلب مجبور هستند به حاشیه شهرها بروند و عواقب حاشیه‌نشینی را بپذیرند.
انبوه‌سازی، برج‌سازی و بهسازی در مناطق فرسوده شهری تنها زمانی انجام می‌شود كه دیگر امیدی به آن بافت نیست و بهبودی ممكن نباشد. اما تخریب محلات و به جای آن ساختن برج در مناطقی كه بافت طبقاتی متفاوتی دارند، نهایتا به كوچ دادن جمعیت از شهرها به نقاط دیگر خواهد انجامید. از سوی دیگر اگر ساختن برج هم در دستور قرار می‌گیرد باید به گونه‌ای باشد كه كمترین آسیب به تاریخ شهرها وارد شود و نقاط گردشگری و جاذبه‌های تاریخی یك شهر تحت هیچ عنوانی تخریب و از بین نرود.
*معمار و شهرساز