با بررسی زوایای حادثه تخریب منزلی که چندی پیش در بجنورد بر اثر گودبرداری غیر اصولی رخ داد و شنیدن نظرات کارشناسان به این نتیجه می رسیم که حلقه های مفقوده بسیاری برای پیشگیری از بروز چنین حوادثی همچون بسیاری از استان ها در استان ما وجود دارد و در این میان مشاع بودن بسیاری از دیوارهای منازل مسکونی از یک سو و وجود قنات و چاه های بسیار در منازل مسکونی و نبود آمار دقیقی از این چاه ها و قنات ها موارد دیگری هستند که می توانند در هنگام ساخت بناهای جدید در بافت های فرسوده دردسر ساز شوند و جان عده زیادی از مردم در خطر قرار بگیرد. یکی از مهمترین خلاء های قانونی که در این زمینه وجود دارد و کارشناسان امر بر آن تأکید دارند مشخص نشدن مجری است که به عنوان اهرم بازدارنده بر رعایت نکات ایمنی هنگام ساخت و ساز نظارت کند تا اگر مجری ساختمانی نکات ایمنی به ویژه هنگام گودبرداری را رعایت نکرد این مجری مانع از ادامه کار شود. نبود ناظر مقیم و حرفه ای که بازدید مداوم بر روند ساخت داشته باشد از دیگر حلقه های مفقوده در این زمینه نام برده می شود.



نبود ناظر مقیم در هیچ یک از پروژه‌های ساختمانی

یک استاد دانشگاه و ناظر ساختمانی در این زمینه به گزارشگر ما می گوید: پس از تخریب منزلی بر اثر گودبرداری غیر اصولی در بجنورد، مهمترین مبحثی که در این زمینه در فضای مجازی میان کارشناسان ساختمانی در بجنورد مطرح شد نبود ناظر دائم در پروژه های ساختمانی بود. هم اکنون هیچ پروژه ساختمانی در بجنورد ناظر مقیم و دائم ندارد و یک ناظر ساختمانی در تمام طول اجرای پروژه در نهایت ۵ مرتبه بیشتر از یک پروژه بازدید نمی کند.

«عظیمی» ادامه می دهد: مهندسان ناظری هم که هم اکنون به صورت پارک تایم بر روند ساخت و سازها نظارت می کنند به شکل حرفه ای مشغول این کار نیستند و اغلب به عنوان شغل دوم به این کار نگاه می کنند. به عنوان نمونه خودم استاد دانشگاه هستم و دیگر ناظران نیز معلم، بوتیک دار، کارمند و یا دارای شغل دیگری هستند و در کنار آن با گرفتن پروانه نظام مهندسی مشغول کار نظارت بر ساخت و سازها شده اند.

وی تصریح می کند: مهندس ناظر باید پس از گذراندن دوره مهندسی در دانشگاه آموزش های حرفه ای لازم را برای این کار ببیند اما هم اکنون ناظران ما پس از دانش آموختگی می توانند به کار نظارت بپردازند. دوره های آموزشی که در این زمینه از طرف متولیان امر همچون راه و شهرسازی برگزار می شود بسیار کم و البته با هزینه بالاست.

هم اکنون آیین نامه های مرتبط با مقررات ساختمانی هر ۲ سال تغییر می کند اما برخی از مهندسان ما ۲۰ سال پیش فارغ التحصیل شده اند ولی به دلیل هزینه بالای این کلاس ها قید حضور در آن ها و آشنایی با مقررات جدید را می زنند.

ملزم نشدن مالک به گرفتن مجری حرفه ای

این استاد دانشگاه، ملزم نشدن مالک ساختمان به گرفتن مجری حرفه ای را دیگر حلقه مفقوده در این زمینه نام می برد و می گوید: این موضوع یکی دیگر از مباحث مورد نظر کارشناسان ساختمانی در بجنورد پس از حادثه پیش آمده بود. هم اکنون هیچ مالک ساختمانی موظف نیست که برای ساخت ساختمان های زیر ۴ طبقه پیمانکار بگیرد و خود به عنوان مجری وارد عمل می شود و با استفاده از کارگران چهار راه باسکول که حتی آموزش های اولیه فنی و حرفه ای را فرا نگرفته‌اند مشغول کار می شود این در حالی است که برای کوچکترین پروژه ساختمانی دولتی نیز پیمانکار گرفته می شود.

وی خاطرنشان می کند: البته ما نیز مجری و پیمانکار حرفه ای در استان بسیار کم داریم که این تعداد جوابگوی ساخت و ساز ها در بجنورد و دیگر شهرهای استان نیست.

این موضوع باعث می شود تا در مجموع کار ساخت و ساز در استان ما حرفه ای دنبال نشود و در عمل رعایت اصول حرفه ای ساخت و ساز و نکات ایمنی هنگام ساخت و ساز از جمله هنگام گودبرداری به حاشیه رانده شود.

به گفته این کارشناس ساختمانی، وجود دیوارهای ۳۵ سانتی متری به عنوان دیوار مشاع یکی دیگر از مشکلات شهری بجنورد هنگام ساخت و سازهای جدید است. وی ادامه می دهد: هم اکنون مالکان به ناظر ساختمانی برای تراشیدن بخشی از این دیوار فشار می آورند اما هنگام تراشه برداری این دیوار، مالک باید تأمین دلیل همسایه را از منزلش خارج کند و در جای دیگری اسکان دهد.

رودربایستی ناظر با مالک

رئیس کمیسیون عمران و ترافیک شورای شهر بجنورد نیز این موضوع را یکی از مشکلاتی می داند که می تواند در آینده زمینه ساز حوادث احتمالی بر اثر گودبرداری غیر اصولی شود و ضمن عرض تسلیت از طرف شورای شهر به خانواده نوجوانی که بر اثر این حادثه فوت کرد و آرزوی سلامتی برای دختر این خانواده می گوید: بجنورد شهر کوچکی است و به همین دلیل بسیار پیش می آید که ناظر و مالک با هم آشنا باشند و ناظر به دلیل رودربایستی هنگام ساخت و ساز به ویژه پی گذاری مالک را بر رعایت تمام نکات ایمنی ملزم نکند. «نقیب» با برشمردن اجرا نشدن دقیق سازه نگهبان برای دیوار منزل آسیب دیده، حفظ نشدن خاک زیر پی سنگی و دیوار ۳۵ سانتی متری منزل همسایه و رعایت نشدن استانداردهای لازم هنگام ساخت به عنوان مهمترین دلایل بروز این حادثه، می گوید: نبود اطلاعات کلی از وضعیت قنوات و چاه های بجنورد نیز یکی از مشکلات شهر ما در پیشگیری از بروز حوادث این چنینی است و شهرداری و آب و فاضلاب باید با جمع آوری اطلاعات در این زمینه، مهندسان ناظر را از وجود چاه و قنات در محل ساخت و ساز جدید آگاه کنند.

وی کوچک بودن قطعات ساختمانی با دیوارهای مشاع، حرفه ای نبودن مجریان ، سازندگان و ناظران و نبود اهرم لازم برای ممانعت از فعالیت های غیر حرفه ای را عمده مشکلات موجود در این زمینه بر می شمرد و می گوید: موازی کاری شهرداری، راه و شهرسازی و نظام مهندسی و مشخص نشدن یکی از این دستگاه ها به عنوان اهرم بازدارنده و در مقابل رعایت نشدن نکات ایمنی به ویژه هنگام گودبرداری مهمترین حلقه مفقوده این موضوع است. این عضو شورای شهر بجنورد معتقد است نظام مهندسی ساختمان باید مسئولیت این کار را بر عهده بگیرد چرا که شهرداری با ارائه ۳۵۰ خدمت مختلف دیگر نمی تواند بر تمام ساختمان های تازه ساز در شهر نظارت کند در حالی که مسئولیت اصلی نظام مهندسی نظارت بر ساخت و سازهاست. وی ادامه می دهد: شهرداری بابت دریافت هزینه پروانه ساختمانی باید به مدت طولانی به مالک به عنوان یکی از شهروندان خدمات ارائه کند اما نظام مهندسی در قبال درآمدی که از یک ساخت و ساز دریافت می کند تنها به مدت چند ماه و یا در نهایت یک سال خدمات فنی و مشاوره ای ارائه می دهد و مسئولیت ناظران ساختمانی نیز بر عهده نظام مهندسی است بنابراین نظام مهندسی باید حضور پررنگ تری هنگام ساخت و سازها داشته باشد و مسئولیت این اهرم بازدارنده را به ویژه هنگام گودبرداری برعهده بگیرد.

فرهنگ سازی برای تولید ساختمان

وی آموزش های مداوم به ناظران و مجریان ساختمانی را یکی از راهکارهای اصلی برای پیشگیری از بروز حوادث مشابه می داند و اظهار می کند: ناظران ساختمانی پس از فارغ التحصیلی باید آموزش های حرفه ای را فراگیرند و بعد مشغول به کار شوند. اما رئیس سازمان نظام مهندسی خراسان شمالی با بیان این که ناظر ساختمانی از رعایت نشدن نکات ایمنی هنگام ساخت و ساز نفعی نمی برد که بخواهد بر رعایت آن تأکید نکند مهمترین حلقه مفقوده این مشکل را پذیرفتن نقش مالک به عنوان مجری سازنده می داند و می گوید: ما با کمک رسانه ها باید این موضوع را که از صفر تا صد ساختمان سازی توسط مجریان حرفه ای انجام شود، فرهنگ سازی کنیم و به سمت تولید ساختمان برویم.

مرجع :مهندس پرس