کد خبر: ۲۲۵۳۳
تاریخ انتشار: ۱۲:۲۹ - ۱۹ خرداد ۱۳۹۴ 09 June 2015
گزارشی از وضعیت معماری و ساخت و ساز در یک استان ساحلی :

چراغ های معماری در بوشهر خاموش است



 بوشهر، شهری واجد ارزش، هویت معماری و شهرسازی و از نقاط شاخص سواحل خلیج فارس است. معماری بومی بوشهر دقیقا منطبق با شرایط محیطی و اقلیمی و دارای هویت خاص منطقه خود است. بافت قدیم آن، یک ساختار معماری ارزشمند از دوره افشاریه در سواحل خلیج فارس است که به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌ فرد آن در ساختار شهری و معماری و همچنین استقرار کنسولگری‌های اروپایی در دوره قاجار از جمله معدود بافت‌های تاریخی کشور است. «عمارت ملک بوشهر» که در پنج کیلومترى شهر بوشهر قرار گرفته، توسط معماران فرانسوى ساخته شده و به اواخر دوران زند و اوایل دوران قاجار مربوط است.




بافت قدیم بوشهر که قسمت زیادی از آن از بین رفته، قسمتی در حال انهدام و بخشی هنوز پابرجا مانده است، بازمانده دوره رونق تجاری، اقتصادی و حتی سیاسی این استان و به ویژه این بندر زیبا است. در معماری بومی بوشهر برای ساخت و ساز عمارت ها و خانه ها و حتی قلعه ها کلیه نکات معماری و ظریف کاری ها در نظر گرفته می شد؛ تا آنجا که ساکنان خانه ها از آرامش و آسایش کامل برخوردار باشند. در این نوع معماری، اتاق های بزرگ با سقف بلند، درها و پنجره های روبه‌روی هم و بادگذر، بازشوها، کتیبه ها، شیشه ها و هلال های رنگی، راهروها، سردرها، آفتاب گردان ها، آینه کاری، اُرسی، پله و سرپله، نظام دقیق طبقه ها، بالکن ها، شناشیرها، تزئینات و هر آنچه که می توانست ساکنان خانه را آسایش ببخشد در نظر گرفته می شد. حتی کوچه ها بر اساس یک نظرسنجی دقیق در مسیر خانه ها ایجاد می شد تا کوچه‌ها خود بادروهایی منظم باشند که خنکای دریا را به خانه ها برساند.

با این حال به گفته کارشناسان معماری، جای تاسف است که امروز از ظرفیت های معماری گذشته بوشهر استفاده نمی شود و طی دهه های گذشته، نوع معماری و ساختمان های این استان نسبت به معماری گذشته افت بسیاری داشته است.

معماری در مسیر ابتذال

در همین رابطه عضو گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی بوشهر به خبرنگار ساختمان گفت: این موضوع که معماری امروز در یک بستر معلق قرار دارد که نمی تواند به تعادل برسد و کمترین توجه به بافت، اقلیم، بوم و زمینه را دارد، صرفا مربوط به استان بوشهر نیست. معماری امروز در یک تلاش به ثمر نرسیده، سعی می کند به یک معماری نو برسد و در این حوزه هم به یک کپی برداری کالبدی بسنده کرده است.

ایوب نیازی افزود: امروز مسلما در معماری ضعف داریم، به این دلیل که معمار ما متفاوت شده است. سیستم آکادمیک آموزش معماری ما زمانی شکل گرفته که معماری مدرن و فلسفه حاکم بر آن، به عنوان هدف معرفی می شد و بعد از فرو ریختن این هدف، بستر محکمی برای خود نیافته است. حال آنکه معمار سنتی در آنِ واحد یک معمار-جامعه‌شناس-بوم‌شناس و مسلط به تکنولوژی ساخت دوره خود است. از سوی دیگر، عطش کثرت گرایی که البته یک مسئله جهانی است و در تمام بسترهای شکل دهنده هویت اجتماعی فرهنگی و به تبع آن معماری وجود دارد، مانع از رسیدن به یک وحدت و به کمال رساندن آن می شود.

این کارشناس معماری در پاسخ به اینکه در ساخت و سازهای کنونی تا چه حد بر رعایت اصول معماری اصیل این استان توجه می شود گفت: به دلیل همان معلق بودن معماری، در حال حاضر صرفا به کپی کردن از موتیفها (عناصر غالب تکرارشونده) بسنده می شود و به اصول و قواعد معماری اصیل مانند کانسپت و تناسبات آن توجه نمی شود که این مسئله معماری را به سمت ابتذال برده است؛ ابتذالی که در پی ارتقا نیست و نمی تواند روح مخاطب را اغنا کند.

جامعه به معمار اعتماد ندارد

در اینجا این پرسش مطرح است که مهمترین معضلات در مسیر رعایت قواعد و اصول معماری و ساخت و ساز در استان بوشهر چیست؟

نیازی در این زمینه گفت: ناتوانی در بازتعریف صحیحِ مناسبات اجتماعی مدرن در جامعه امروز، که در آن جامعه حرفه ای نتوانسته الگویی منطبق بر خاستگاه اجتماعی و الگوی زندگی ایرانی را ارائه و حتی تئوریزه کند، و همچنین بی‌اعتمادی جامعه به معمار.

وی افزود: اندک طرح هایی نیز که سلامت و کارآیی لازم را دارند، به دلیل ضعف کنترل و نظارت بر اجرا نتیجه مطلوب در پی ندارند. از طرفی خلاهای قانونی و به روز نبودن قوانین مدیریت حاکم بر ساخت و سازهای شهری و ضعف مدیریت و عدم شناخت و درک صحیح از حقوق شهر و شهروند نیز مزید بر علت گشته است.

نیازی با بیان اینکه در بسیاری از موارد حقوق مالکانه مقدم بر حقوق شهر و شهروندان شده است و می تواند هر نوع معماری را اجرا کند، تصریح کرد: جامعه امروز معمار را به عنوان کسی که به وی اعتماد کند، نمی شناسد و در مقابل، معمار ما متعهد نیست و تن به سلیقه جامعه می دهد. بنابراین حقوق شهروندی رعایت نمی شود و هر مالکی به فکر آن است که ساختمان او بیشتر بدرخشد و به درخشش شهر توجه نمی کند.

عضو گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی بوشهر این معضل را ناشی از ضعف قوانین دانست و گفت: قانون اجازه چنین تجاوزی را به مالک داده و در مواردی نیز کوتاهی از دولت است که الگوی مناسب در اختیار مردم نمی گذارد. چون الگوسازی وظیفه دولت است که متاسفانه در این زمینه حرکت نکرده است و مثال بارز آن را در طراحی و معماری مسکن مهر شاهدیم.

نظام مهندسی سرمنشا تحول است؟

وی در خصوص نقش سازمان نظام مهندسی برای بهبود وضعیت معماری و ساخت و ساز در استان بوشهر گفت: نمی توانیم بگوییم که نظام مهندسی می تواند سرمنشا تحول در بخش معماری باشد. چون معمار ابتدا تحصیل کرده و بعد در اختیار نظام مهندسی قرار می گیرد. لذا نظام مهندسی ساختمان در میانه زنجیرۀ تولید معماری قرار گرفته و ضعف تربیت معمار متعهد را باید در سیستم آکادمیک و مدخل این سیستم جستجو کرد که بحثی جدی و چالش برانگیز است.

به اذعان این کارشناس معماری، اگر بخش های ذیربط مثل سازمان نظام مهندسی، دانشگاه ها و دولت بتوانند موج برگشت به مفهوم معماری گذشته و اصالت معماری آن را به درستی راهبری و تقویت کنند، شاید بتوانیم از ظرفیت های موجود استفاده کنیم. در حال حاضر چراغ هایی در این مسیر روشن شده و اگر بتوانیم این چراغ ها را روشن نگاه داریم، می توانند محیط اطراف خود را بیشتر روشنی ببخشند و در غیر این صورت نتیجه خوبی در بخش معماری نخواهیم گرفت.

وی با بیان اینکه عمده فعالیت سازمان نظام مهندسی در حوزه مسکن است و معماری و تولید بناهای خاص در اختیار دولت و دیگر سازمان هاست، خاطرنشان کرد: سازمان نظام مهندسی باید در راستای تولید الگوهای مناسب حرکت کند. در کنار آن انبوه سازان نیز باید به تولید الگوهای مناسب روی بیاورند و به الزامات و ضوابط آن تمکین کنند. به گفته وی، هر چند ساخت در تیراژ بالا و انبوه سازی می تواند سلیقه جامعه را رشد دهد و در سلیقه مردم تحول ایجاد کند اما در این حوزه هم به علت دست و پاگیر بودن مقررات دولتی، معمولا امکان تولیدات پیشرو که بتواند سطح ذائقه و سلیقه عمومی را ارتقا دهد، فراهم نشده است.

لزوم آموزش معماری بومی شهرها

همچنین دبیر سازمان نظام مهندسی ساختمان استان بوشهر در این راستا به خبرنگار ما گفت: سازمان نظام مهندسی بوشهر با داشتن ۴ هزار نفر عضو چندین سال است که پیگیر مقاوم سازی ساختمان ها از نظر سازه ای و تاسیساتی است و سعی داشته تا معماری بوشهر چه از نظر نوع مصالح و چه از نظر طراحی از چهره شهر جدا نشود ولی با توجه به اینکه معماری تا حد زیادی به سلایق مردم وابسته است، سطح معماری در استان به سطح مورد نظر ما نرسیده است.

علیرضا سنایی دشتی در پاسخ به اینکه آیا برای بهبود وضعیت معماری در کشور به اصلاح قوانین برای کاهش حقوق مالکان نسبت به ملک خود نیازمندیم گفت: مسئله اصلی این است که معماری در کل کشور به طور یکسان تدریس می شود و به صورت بومی و منطقه ای در دانشگاه ها آموزش داده نمی شود. بنابراین فارغ التحصیلان رشته معماری دیدگاه یکسانی در سطح کشور به این موضوع دارند. در حالی که برای توجه بیشتر به معماری بومی، معماری باید به صورت منطقه ای به دانشجویان آموزش داده شود. همچنین از نظر فرهنگی و مالی نیز باید در این زمینه به مالکان کمک شود که راغب باشند تا معماری ساختمان خود را مطابق با بوم و فرهنگ آن منطقه اجرا کنند. چون ممکن است که از بالا بودن هزینه یا تاثیرگذاری منفی بر ارزش افزوده ملک خود هراس داشته باشند.

عدم اجرای مجری ذیصلاح

عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با بیان اینکه ساخت و سازهای بوشهر به نسبت گذشته بهتر شده است، افزود: فناوری های نوین وارد استان شده و شهر بوشهر از نظر کاربرد تکنولوژی های نوین در حال نزدیک شدن به نقطه مورد نظر است اما باید فرهنگ سازی و با کمک های مالی به مالکان تلاش شود تا بیشتر راغب به این اقدام شوند.

سنایی همچنین با ابراز تاسف از عدم اجرای مجری ذیصلاح در استان بوشهر گفت: مجری ذیصلاح هنوز در بوشهر اجرایی نشده است. برخی ساختمان ها را مهندسان و برخی را خود مالکان می سازند اما نهادهای ذیربط مثل سازمان نظام مهندسی، شهرداری و سازمان مسکن و شهرسازی باید دست به دست هم بدهند تا در ساخت و سازها از افراد دارای صلاحیت استفاده شود.


بازدید:۱۱۳۸
برچسب ها: بوشهر ، معماری