تاکید بر محله‌محوری در شهرسازی ریل‌پایه

عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در دومین همایش شهرسازی ریل پایه ضمن گرامیداشت یاد و خاطره آتش‌نشان‌های حادثه پلاسکو و نیز  آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به عنوان فردی که پای ریل را به شهر باز کرد، اظهار کرد: نام ایشان را گرامی می‌داریم و امید است آن راه پر رهرو باشد.

وی با اشاره به قرارگرفتن ایران در مرحله بازنگری و بازاندیشی زندگی مدرن گفت: بیش از ۱۰۰ سال از ورود مدرنیته به کشور گذشته و امروز با تنگناهای پیچیده زندگی شهری روبرو هستیم که شهرسازی ریل پایه پاسخی به یکی از پایه‌های زندگی مدرن در ایران است.

آخوندی با بیان اینکه توسعه سکونتگاه‌ها فراتر از بحث ریل و حمل و نقل ریلی است تصریح کرد: در بازنگری زندگی مدرن در پنج حوزه، پنج بحران در آستانه زندگی شهری شناسایی شده است که شامل ازهم‌ گسیختگی اجتماعی، کاهش قابلیت زندگی در کلان شهرها، فاصله از مفهوم حمل و نقل و بحران منابع زیستی و ناکارآمدی اقتصادی است.

وی گفت: در مفهوم از هم گسیختگی اجتماعی گسترش فقر و غنا و ناهنجاری‌های مختلف قابل مشاهده است همچنین کاهش قابلیت زندگی درکلان شهرها نکته بسیار مهمی است که پس از تمام تلاشهای انجام شده از ۵۶ میلیون نفر ساکن در شهرها بیش از یک سوم معادل ۱۹ میلیون نفر در وضعیت بدمسکنی مطلق در حاشیه‌ها یا بافت‌های میانی زندگی می‌کنند. از طرفی کاهش سرعت تردد به ۲۵ کیلومتر در ساعت و کمتر از هفت کیلومتر در ساعات پیک، نشان‌دهنده بحران جدی در مفهوم حرکت است.

به گفته وزیر راه و شهرسازی هوا به عنوان منبع زیستی رایگان در کنار منابع آب در وضعیت بحرانی قرار گرفته است و تقریبا بیشتر کلان‌شهرها مانند اصفهان و مشهد در تشنگی به سرمی‌برند.

آخوندی در ادامه از طرحهای مبنی بر انتقال آب از دریای عمان به فلات مرکزی و شهر مشهد انتقاد کرد و گفت: اگر این مسائل درجمع فرهیختگان مطرح شود به عنوان یک لطیفه مطرح خواهد شد. لذا به دلیل داشتن فناوری و توان اجرایی نباید دخل و تصرفی در جابجایی منابع طبیعی کنیم که نتیجه این اقدامات قط موجب گرفتار کردن ملت درچنبره ناکارآمدی مسئولان خواهد بود.

وی با اشاره به پیام این سمینار بیان کرد: پیام ما دراین سمینار بازآفرینی در مورد نحوه زندگی در ایران، چگونگی زندگی در سکونتگاه‌ها و جابجایی کالا و انسان است.

وزیر راه و شهرسازی توجه مطلق به مظاهر مدرنیته را مورد نقد قرار داد و ضمن تاکید بر اینکه باید چند لایه عقب تر مورد توجه قرار گیرد گفت: آیا کوهپایه البرز توانایی تحمل جمعیت ۱۰ میلیون نفری را دارد؟ از طرفی اینکه ما قدرت داریم تمام آب رودخانه‌های اطراف را به تهران بیاوریم و امروز برای هوای سالم، زندگی شرافتمندانه و دسترسبی به آب شرب بهداشتی این چنین گرفتار شویم صحیح است؟ آیا اصفهان تحمل این همه صنعت صرف کننده آب و آب‌بر را دارد؟ درحالیکه می‌توانست بدون تحمیل آلودگی از منابع تاریخی و گردشگری خود منافع قابل توجهی را کسب کند.

وی تاکید کرد: باید بر ظرفیت زیستگاه‌ها توجه شود و از منابع طبیعی استفاده نکنیم زیرا نتیجه این اندیشه باطل موجب تداخل درحرکت و سپس فرونشست می‌شود. زیرا فرونشست مخاطره خفته‌ای است و به راحتی دیده نمی‌شود.

آخوندی با اشاره به پنجمین بحران شناسایی شده از سوی وزارت راه و شهرسازی مبنی بر ناکارآمدی اقتصادی بیان کرد: این نوع توسعه سکونت وحشتناک است به طوری که درسال ۱۳۸۵ تعداد خانه‌های خالی درشهرهای ایران معادل ۶۵۰ هزار واحد مسکونی بوده است اما طبق آمار رسمی مرکز آمار ایران تعداد واحدهای خالی درسال ۱۳۹۰ به یک میلیون و ۶۳۰ هزار واحد رسیده است. و درصورتی که به طور میانگین قیمت هرواحد خالی حدود ۳۰۰ میلیون تومان محاسبه شود میزان عدم بهره وری به ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد.

وی درادامه تصریح کرد: این توسعه شهری بر مبنای سوداگری و عدم توجه به حمل و نقل ریل پایه و سوء استفاده از بهره‌وری است که ایران را با بحران مواجه کرده است.

آخوندی با اشاره به سرفصل‌های تعریف شده برای زندگی مدرن در شهرهای ایران گفت: قراردادن اندیشه بازنگری و بازاندیشی در مفهوم ایران‌شهری در برابر ازهم‌گسیختگی شهری، بازآفرینی شهری، شهرسازی ریل‌پایه به عنوان یک راه حل ترکیبی، مدیریت شهری تجارت محور به عنوان سرفصل‌های تعریف شده در زندگی مدرن معرفی شده است.

وی در ادامه به اولین سرفصل اشاره کرد و گفت: آنچه ملت ایران متشکل از اقوام مختلف را یکپارچه نگه داشته مفهوم ایران‌شهری است.

آخوندی افزود: مسئولان شهری شاخصی برای افزایش کیفیت زندگی و همبستگی اجتماعی ندارند اما در برابر آن پروژه‌های متعدد و شاخص‌های توزیع اعانه به کرات دیده می‌شود.

وی با اشاره به بازآفرینی شهری گفت: شهر یک موضوع یک بار مصرف نیست و حاصلی از یک سازمان اجتماعی و اندیشه‌های مختلف است و نباید رویکرد کالایی به شهر داشت.

آخوندی بیان کرد: آنها که بیش از ده‌ها هزار میلیارد تومان در کوه و کمر تحت عنوان طرح‌های کمک به مستضعفان ثروت ملی را هدر می‌دهند در واقع کاری برای مردم و کشور انجام نمی‌دهند.

وی با طرح ابن سوال که آیا ساخت ۱۰۰ هزار واحد اضافه و رساندن واحدها به ۶۵۰ هزار واحد می‌تواند بحران شهرهای غیرقابل زندگی را رفع کند؟ گفت: اندیشه بازآفرینی شهری بهسازی بافت فرسوده و نوسازی بافت ناکارآمد راه حل‌های رفع بحران شهرهای غیرقابل زندگی است زیرا ما نمی‌خواهیم صورت مسئله را پاک کنیم یا دور زده و پروژه‌هایی را در بخشهای دیگر تعریف و اجرا کنیم.

وزیر راه و شهرسازی در ادامه با اشاره به شهرسازی ریل پایه به عنوان راه حل ترکیبی گفت: به عنوان مثال وقتی که در ورامین ریل وارد زندگی مردم شود در واقع آن شهر مورد بازآفرینی قرار می‌گیرد و با اجرای طرح tod کیفیت زندگی و هویت به آن شهر بازمی‌گردد و مردم به عنوان شهروند درجه یک درایران پذیرفته می‌شوند.

وی افزود: با اجرای tod در ورامین مردمی که در جنوب شهر جزیی از انقلاب مشروطه و نهضت امام خمینی بوده است منزلت اجتماعی از دست رفته خود را به دست می‌آورند و دیگر فرقی با مردم شمال شهر ندارند.

آخوندی با بیان اینکه با شهرسازی ریل پایه مفهوم محله خلق می‌شود گفت: بر خلاف شهرنشینی فعلی که باعث دوری ساکنین از یکدیگر شده است بازگشت مفهوم محله موجب آشنایی نگاه‌ها می‌شود و ما در شهرسازی ریل پایه محله محور هستیم.

وی با تکیه بر مفهوم مدرن بهره وری یان کرد: در حمل و نقل یکپارچه نمی‌توان مترو، قطار حومه‌ای و قطار بین شهری را از یکدیگر تفکیک کرد لذا مفهوم یکپارچگی حمل و نقل در قالب بار و مسافر در شهرسازی یکپارچه دو موضوع بنیادین است.

وزیر راه و شهرسازی در ادامه به عملکرد صدا و سیما در خصوص حادثه ساختمان پلاسکو اشاره کرد و گفت: در حالیکه تلاش‌ها باید در جهت عدم کاهش موضوع به یک ساختمان باشد، رسانه ملی در حال کاهش آن به یک ساختمان است که در حق مردم جفا می کند.

وی افزود: اگر شهروند، کیفیت زندگی، جابه جایی، محیط زیست در اولویت قرار داشت چنین اتفاقی رخ نمی داد.

آخوندی بودجه بیش از ۱۷ هزار میلیارد تومانی و نحوه تخصیص آن برای توسعه مدیریت شهری تهران را موضوع مهمی عنوان کرد و افزود: باید دید این بودجه شهری به چه بخش‌هایی اختصاص می‌یابد.»

وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه سوداگری بر شهر غلبه کرده و نتیجه آن چیزی جز بحران‌های تلخی مثل پلاسکو نیست، خاطرنشان کرد: امیدوارم نگاه ریل پایه و نگاهی به زندگی مدرن با آموختن تجارب بین المللی باشد و شهر را ارزان نفروشیم./

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در دومین همایش شهرسازی ریل پایه ضمن گرامیداشت یاد و خاطره آتش‌نشان‌های حادثه پلاسکو و نیز  آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به عنوان فردی که پای ریل را به شهر باز کرد، اظهار کرد: نام ایشان را گرامی می‌داریم و امید است آن راه پر رهرو باشد.

وی با اشاره به قرارگرفتن ایران در مرحله بازنگری و بازاندیشی زندگی مدرن گفت: بیش از ۱۰۰ سال از ورود مدرنیته به کشور گذشته و امروز با تنگناهای پیچیده زندگی شهری روبرو هستیم که شهرسازی ریل پایه پاسخی به یکی از پایه‌های زندگی مدرن در ایران است.

آخوندی با بیان اینکه توسعه سکونتگاه‌ها فراتر از بحث ریل و حمل و نقل ریلی است تصریح کرد: در بازنگری زندگی مدرن پنج بحران در زندگی نوین شهری ایران در پنج حوزه، شناسایی شده است که شامل ازهم‌ گسیختگی اجتماعی، کاهش قابلیت زندگی در کلان شهرها، کندی حرکت در کلانشهرها و بحران منابع زیستی و ناکارآمدی اقتصادی است.

وی گفت: در مفهوم از هم گسیختگی اجتماعی کاهش سرمایه اجتماعی، بی اعتمادیی عمومی، گسترش فقر و غنا و تردید نسبت آینده قابل مشاهده است همچنین کاهش قابلیت زندگی درکلان شهرها نکته بسیار مهمی است.پس از تمام تلاشهای انجام شده در سده اخیر به وییژه در دوران جمهوری اسلامی، از ۵۶ میلیون نفر ساکن در شهرها بیش از یک سوم معادل ۱۹ میلیون نفر در وضعیت بدمسکنی مطلق در حاشیه‌ها یا بافت‌های میانی فرسوده به‌سر می‌برند. از طرفی کاهش سرعت تردد خودروها به ۲۵ کیلومتر در ساعت در شهرها و کمتر از هفت کیلومتر در ساعات اوج، نشان‌دهنده بحران جدی در مفهوم حرکت است.

به گفته وزیر راه و شهرسازی هوا به عنوان منبع زیستی رایگانی که طبیعت در اختیار ما گذاشته، در کنار منابع آب در وضعیت بحرانی قرار گرفته است. تقریبا بیشتر کلان‌شهرها افزون بر مشکل زیست محیطی مانند اصفهان و مشهد در تشنگی به سرمی‌برند. حتی شهری همانند اهواز بر کنار کارون نیز از این مشکل مستثنی نیست.

آخوندی در ادامه گفت بجای آنکه در بررسی سمائل سکونت‌گاه‌های ایران ریشه‌یابی درست شود با طرح و ارائه پیشنهادهایی همانند انتقال آب از دریای عمان به مشهد و یا فلات مرکزی در عمل به سدت بحران افزوده می‌شود. وی گفت: اگر این مسائل درجمع فرهیختگان مطرح شود به عنوان یک لطیفه مطرح خواهد شد. ولی شوربختانه اینها واقعیتهای خارجی است. فهم نادرست و تصور نادرستی که از مسلح شدن به فناوری به فنسالاران ایران انتقال یافته این است که به دلیل تسلط بر فناوری و امکان نقل و انتقالهای با احجام بزرگ و در فواصل طولانی آب، آنان فکر می‌کنند هر نوع بارگذاری خارج از توان طبیعی زمین را می توانند به هر زمینی تحمیل کنند. حال آنکه تجربه های کلانشهری به ما می گوید نباید دخل و تصرف بی‌جادر جابجایی منابع طبیعی صورت گیرد. نتیجه این اقدامات فقط موجب گرفتار کردن ملت درچنبره ناکارآمدی زندگی شهری خواهد بود.

وی با اشاره به پیام این سمینار بیان کرد: پیام ما دراین سمینار بازنگری در زندگی مدرن شهری در ایران از طریق بازآفرینی شهری و شهری‌سازی ریل‌پایه است. موضوع دستور کار ما نحوه زندگی در ایران، چگونگی زندگی در سکونتگاه‌ها و جابجایی کالا و انسان با حفظ کیفیت و سرعت است.

وزیر راه و شهرسازی توجه مطلق به مظاهر مدرنیته را مورد نقد قرار داد و ضمن تاکید بر ضرورت رویارویی با مدرنیته، گفت چند لایه عقب تر باید مسائل مورد توجه قرار گیرد. وی گفت: آیا کوهپایه البرز توانایی تحمل جمعیت ۱۰ میلیون نفری را دارد؟ ایا به صرف اینکه ما قدرت داریم تمام آب رودخانه‌های اطراف را به تهران بیاوریم، این مجوزی است برای ما که هر میزان جمعیت را به این تهران تحمیل نماییم. وضعیت امروز تهران محصول همین تفکر است. ایا این درست که امروز برای هوای سالم، زندگی شرافتمندانه و دسترسی به آب شرب بهداشتی این چنین گرفتار شویم صحیح است؟ آیا اصفهان تحمل این همه صنعت آب‌بر را دارد؟ درحالیکه اصفهان می‌توانست بدون تحمیل آلودگی، با رویکرد استفاده خلاق از منابع تاریخی و طبیعی خود با تکیه بر خدمات، اشتغال و درآمد مناسبتری را برای شهروندان خود بیافریند و منافع قابل توجهی را کسب کند.

وی تاکید کرد: باید بر ظرفیت طبیعی زیستگاه‌ها توجه شود. قدرتی که فناوری به انسان می‌دهد بسیار اغواگرانه است از همین روی است که دوستداران محیط زیست آگاهانه در دنیا گرد هم می‌آیند و نسبت به سوء استفاده از قدرت فناوری توسط بشر هشدار می‌دهند. لیکن هنوز این موضوع در ایران در حد یک سوژه لوکس و روشنفکرانه باقی مانده است. مخاطرات این نوع مداخلات گسترده در حد آلودگی هوا، خاک و کمبود آب باقی نمی ماند، بلکه ما را تهدید فرونشست زمین روبرو می سازد. مخاطره خفته‌ای که به راحتی دیده نمی‌شود، لیکن آثار آن از زلزله نیز سهمگین تر است.

آخوندی با اشاره به پنجمین بحران شناسایی شده از سوی وزارت راه و شهرسازی مبنی بر ناکارآمدی اقتصادی بیان کرد: این نوع توسعه سکونت از حیث بهر‌وری اقتصادی وحشتناک است. وی گفت فقط به این دو عد توجه کنید. درسال ۱۳۸۵ تعداد خانه‌های خالی درشهرهای ایران معادل حدودا ۶۵۰ هزار واحد مسکونی بود. اما طبق آمار رسمی مرکز آمار ایران تعداد این واحدها درسال ۱۳۹۰ به یک میلیون و ۶۳۰ هزار واحد رسید. با توجه که اغلب این واحدها در کلانشهرها ساخته شده است، درصورتی که به طور میانگین قیمت هرواحد خالی حدود ۳۰۰ تا سیصد و پنجاه میلیون تومان معادل تقریبی یکصد هزازر دلار محاسبه شود میزان عدم بهره وری از پنج سال سرمایه‌گذاری در مسکن در ایران به ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد.

وی درادامه تصریح کرد: این توسعه شهری بر مبنای سوداگری و کاهش نرخ بهره‌وری است که ایران را با بحران مواجه کرده است.

آخوندی با اشاره به سرفصل‌های تعریف شده برای زندگی مدرن در شهرهای ایران گفت: قراردادن اندیشه بازنگری و بازاندیشی در مفهوم ایران‌شهری راهکاری است که ما در برابر ازهم‌گسیختگی اجتماعب بکار گرفته ایم. واقعیت آن است که به شکل تاریخی ملت ایران متشکل از اقوام مختلف بوده و آنچه آنها را بطور یکپارچه نگه داشته مفهوم ایران‌شهری است.

آخوندی افزود: در برابر بحران قابلیت زندگی، ما موضوع بازآفرینی شهری را مطرح کردیم. ما براین باوریم، که تنزل مفهوم توسعه شهری به اجرای چند پروژه عمرانی و فراموشی کیفیت زندگی یک انحراف اساسی در مدیریت شهری است. مسئولان شهری باید شاخصی برای افزایش کیفیت زندگی و همبستگی اجتماعی در شهرها ارائه کنند. لیکن در برابر این ما صرفا شاهد ارائه پروژه‌های متعدد و شاخص‌های توزیع اعانه به مردم هستیم.

وی با اشاره به بازآفرینی شهری گفت: نکته مهم این است که ما این مفهوم را وجدان کنیم که شهر یک موضوع یک بار مصرف نیست. شهر حاصل تحولات یک سازمان اجتماعی در یک فرایند تاریخی و در یک جغرافیای مشخص است. شهر انعکاس دهنده اندیشه‌های مختلف در نگاه به زندگی است که در یک فرایند تاریخی حاصل آمده است. نباید به شهر رویکرد کالایی به شهر داشتهباشیم که فکر مدت مصرف آن به پایان رسیده است. آخوندی بیان کرد: آنها که بیش از ده‌ها هزار میلیارد تومان در کوه و کمر تحت عنوان طرح‌های کمک به مستضعفان ثروت ملی را هدر دادند تصورشان این بود که تاریخ مصرف شهر و زندگی ساکنان آن تمام شده، لذا باید به جای دیگری کوچ کرد.

وی با طرح ابن سوال که آیا ساخت یک میلیون واحد اضافه و رساندن آمار واحدهای خالی به یک میلیون و ۶۵۰ هزار واحد هیچ کمکی به حل بحران شهرهای غیرقابل زندگی میکند و می تواند این مشکل را  مرتفع کند؟ وی گفت: اندیشه بازآفرینی شهری بهسازی بافت فرسوده و نوسازی بافت ناکارآمد راه حل‌های رفع بحران شهرهای غیرقابل زندگی است زیرا ما نمی‌خواهیم صورت مسئله را پاک کنیم یا دور زده و پروژه‌هایی را در بخشهای دیگر تعریف و اجرا کنیم. بلکه می‌خواهیم خود موضوع را دستو کار قرار دهیم و به جنگ آن برویم.

وزیر راه و شهرسازی در ادامه با اشاره به شهرسازی ریل پایه به عنوان راه حل ترکیبی گفت: به عنوان مثال وقتی که در ورامین ریل وارد زندگی مردم شود در واقع آن شهر مورد بازآفرینی قرار می‌گیرد و با اجرای طرح توسعه شهری مبتنی بر حمل و نقل عمومی به ویژه ریل (TOD) کیفیت زندگی و هویت به آن شهر بازمی‌گردد و مردم به عنوان شهروند درجه یک درایران پذیرفته می‌شوند.

وی افزود: با اجرای tod در ورامین ما در پی آن هستیم که به منزلت اجتماعی مردمی که در جنوب شهر تهران جزیی از انقلاب مشروطه و نهضت امام خمینی بودند توجه مجدد کنیم. آنان منزلت از دست رفته خود را به دست می‌آورند. ما می گوییم منزلت اجتماعی محله مورد زندگی شما تفاوتی با شمال شهر ندارد. ما کمک می کنیم که این منزل در جامعه حس شود.

آخوندی با بیان اینکه با شهرسازی ریل پایه مفهوم محله خلق می‌شود گفت: بر خلاف شهرنشینی فعلی که باعث دوری ساکنین و غریبه شدن آنان با یکدیگر شده است بازگشت مفهوم محله موجب آشنایی نگاه‌ها می‌شود. ما در شهرسازی ریل پایه محله محور هستیم.

وی با تکیه بر مفهوم مدرن بهره وری در نظام حمل و نقل درون و برون شهری بیان کرد: در حوزه حمل و نقل دو موضوع یکپارچگی و چندوجهی بودن بسیار کلیدی است. در موضوع یکپارچگی نمی‌توان مترو، قطار حومه‌ای و قطار بین شهری را از یکدیگر تفکیک کرد لذا مفهوم یکپارچگی حمل و نقل در قالب بار و مسافر در شهرسازی بسیار با اهیمت است. به همین نحو حمل و نقل چند وجهی و ترکیب بین دریا و ریل، و یا دریا و جاده و یا ریبل و جاده و یا همه آنها با هوا بسیار مهم است. از این رو است که یکپارچگی و چندد وجهی بودن حمل  و نقل دو موضوع بنیادین است. در نهایت حمل و نقل سریع، ایمن و با کیفیت انسان و کالا از درب تا درب و یا از مبدا به مقصد مهم است. لذا تفکیک های درون و یا برون شهر و یا شقوق حمل و نقل مختلف از منظر بهره بردار چندان مهم نیست.

وزیر راه و شهرسازی در ادامه به عملکرد صدا و سیما در خصوص حادثه ساختمان پلاسکو اشاره کرد و گفت: در حالیکه تلاش‌ها باید در جهت عدم کاهش موضوع به یک ساختمان باشد، رسانه ملی در حال کاهش آن به یک ساختمان است که در حق مردم جفا می کند.

وی افزود: اگر برای مدیریت شهری شهروند، کیفیت زندگی، جابه جایی، محیط زیست در اولویت قرار داشت چنین اتفاقی رخ نمی داد.

آخوندی بودجه بیش از ۱۷ هزار میلیارد تومانی و نحوه تخصیص آن برای توسعه مدیریت شهری تهران را موضوع مهمی عنوان کرد و افزود: باید دید این بودجه شهری به چه بخش‌هایی اختصاص می‌یابد و تا چه حد مسائل پیش گفته در بالا را در دستور کار خود قرار میدهد. و یا بالعکس تا چه میزان این حجم عظیم بودجه صرف پروژه‌ها عمرانی کم حاصل و یا با بهره‌وری منفی اختصاص می‌یابد.»

وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه مشکل مدیریت شهری در ایران رویکرد تجارت پیشه‌گی در آن است. زمانی که اصلی‌ترین نگاه مدیریت شهری به سازش با سوداگران برای تامین منابع مالی یک سری طرحهای عمرانی است که اولویت آنها در هیچ جایی بررسی نشده است نمی توان بیش از این انتظار داشت. زمانی که سوداگری بر شهر غلبه کرد،نتیجه آن چیزی جز بحران‌های تلخی مثل پلاسکو نیست، خاطرنشان کرد: امیدوارم نگاه شهرسازی ریل پایه و نگاهی به بازخوانی زندگی مدرن در ایران با آموختن تجارب بین المللی موجب شود ماسئل اصلی کیفیت زندگی، حرکت و ایمنی شهروندان در صدر مشائل مدیریت شهری قرار گیرد و شهرداران زندگی و آینده شهروندان و شهرها را نفروشند