می‌گویند «میراث فرهنگی در همه چیز دخالت می‌کند»
محمد حسن طالبیان که _ عصر دوشنبه ۲۷ فروردین ماه ـ در نشست خبری روز جهانی محوطهها و بناهای تاریخی در شهر قزوین صحبت می‌کرد، بازدید از این شهر را نشانه‌ی حضور مردم و جریان‌های اجتماعی دانست که به انتقال پیام‌هایی برای تحقق شعار امسال ایکوموس می‌انجامد و با بیان این‌که هدف از انتخاب شهر قزوین با این مناسبت توالی دوره‌های تاریخی بناهای تاریخی در این شهر است، افزود: نسل‌ها در ارتباط با یکدیگر و انتقال آموزه‌ها و ارزش‌های‌شان بسیار اهمیت دارند. واقعیت این است که میراث فرهنگی ظرفیت مهمی است تا تجربیات به نسل‌های بعدی منتقل شوند. همیشه نسل‌ها همراه با خلاقیت، کارهای گذشته و ارزش‌ها و ابداعات خود را داشته‌اند اما هیچ‌گاه این‌ها را به صورت گسست نمی‌دیدند بلکه همیشه در امتداد یکدیگر قرار می‌دادند و در واقع فقط در دوره مدرن این گسست وجود داشته است.
او با اشاره به توسعه‌ی برخی مجموعه‌های تاریخی که در طول دوره‌های مختلف با توجه به نیازهای آن دوره‌ها انجام شده‌اند، ادامه داد: در این بناها هم گذشته دیده میشود و هم یک الحاق مناسب رخ داده است، این طور نیست که کل اثر را تحت تاثیر قرار دهد.
لزوم سرمایه‌گذاری بر روی کودکان در حوزه میراث فرهنگی
وی با اشاره به شعار امسال ایکوموس جهانی «میراث برای نسل‌ها» ادامه داد: امسال با توجه به این شعار به موضوع ظرفیت سازی با هدف پیوند بین نسل‌های مختلف از پیشکسوتان و اساتید تا جوانان، نوجوانان و سپس کودکان بیش از گذشته مورد توجه قرار می‌گیرد و آنها به یکدیگر ارتباط پیدا میکنند بنابراین باید تلاش کنیم بر اساس این شعار نسل‌های مختلف را با ظرفیت‌سازی به یکدیگر نزدیک کنیم.
او تاکید کرد: باید امسال سرمایه‌گذاری خوبی روی بحث آموزش کودکان و نوجوانان داشته باشیم و آنها را با میراث فرهنگی آشنا کنیم.
این مسوول با تاکید بر لزوم تقویت بانک‌های اطلاعاتی میراث فرهنگی؛ اظهار کرد: موضوع توجه بیشتر به پژوهش، مستندسازی و آموزش حین‌کار است که فکر کردیم بیشتر در اولویت کار ما قرار گیرد.
امضای ۷۰۰ تفاهمنامه بین میراث و مالکان بناهای تاریخی در یک سال
طالبیان با اشاره به لزوم اهمیت بیشتر به بحث مشارکت در مرمت بناهای تاریخی بیش از گذشته؛ ادامه داد: سال ۹۶ حدود ۷۰۰ تفاهمنامه بین میراث فرهنگی و نهادها و مالکان خصوصی بناهای تاریخی امضا شده است. چون اعتبارات سال گذشته را پایان اسفند سال گذشته دریافت کردیم، بنابراین بخش دیگری از تخصیص اعتبارات در پروژه‌های مشارکتی را تا شهریور امسال هزینه می‌کنیم.
وی با تاکید بر لزوم تقویت بخش‌های مردمی و سمن‌ها در استان‌ها و مراکز مختلف افزود: فعالیت‌های سمن‌ها و به ویژه رسانه اهمیت دارد، بنابراین تلاش می‌کنیم تا رسانه‌ها بیشتر در جریان واقعیات کشور در حوزه میراث فرهنگی قرار بگیرند، اگر بتوانیم این کار را انجام دهیم موفق می‌شویم تا وضعیت حفاظت بهتر از گذشته باشد.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، بحث معرفی بناهای تاریخی را یکی از مهمترین موضوعات این معاونت دانست که همیشه به طور جامع انجام نمی‌شود و افزود: همیشه این گرفتاری را داریم که هر چند در بناهای تاریخی اقدامات حفاظت و پژوهش انجام میشود، اما در نخستین قدم معرفی یک محوطه تاریخی که باید در قالب تابلوهای معرفی، بروشور و فیلم درست به بازدیدکننده انتقال داده شود، انجام نمی‌شود.
به گفته‌ی او این اقدام نیازمند بهره‌مندی از روش‌های کاربردی و صحیح است، روش‌هایی که می‌توان گفت تفسیرِ شعار امسال ایکوموس است.
طالبیان، در ادامه با تاکید بر لزوم تلاش مجدد برای کشورهای حوزه نوروز و منطقه ایران بزرگ، با هدف ایجاد ارتباط قوی‌تر بین کشورهای ایران فرهنگی ادامه داد: با این کار در زمینه‌ی کارهای پژوهشی مختلف مانند باستان‌شناسی و مردم‌شناسی و میراث ناملموس و حفاظت و مرمت، مواردی وجود دارند که در حوزه پرونده‌های مشترک بیشتر تلاش می‌کنیم تا آنها رخ دهند.
آن‌چه معاونت میراث فرهنگی سال ۹۶ انجام داد
او با اشاره به مرمت حدود ۲۱۸ بنای تاریخی مهم در سال گذشته، افزود: این معاونت حدود ۳۰ مجموعه تاریخی را با دستگاه‌های مختلف به صورت مشارکتی کار کرده است، همچنین در بقاع متبرکه حدود ۱۳۱ کارگاه فعال شده و حدود ۷۵ شهر و بافت روستایی در حال مطالعه است که باید حتما تا پایان سال مالی انجام شود تا ضوابط بافت شهر و روستا تهیه شوند.
وی با بیان این که بیش از ۹ میلیون نفر در نوروز امسال از اماکن تاریخی دیدن کرده‌اند، اظهار کرد: این نشان می‌دهد که حضور مردم در موزه‌ها و استقبال آنها پررنگ‌تر از گذشته شده است، سال ۹۶ در کل سال حدود ۲۰ میلیون نفر بازدیدکننده داشتیم که از محل اعتبارات بخش خصوصی و نهادهای دیگر حداقل ۶۰۰ کارگاه در سطح کشور فعال است. حدود ۴۴ موزه مشارکتی در سال گذشته راه اندازی و حدود شش پایگاه ملی و یک پایگاه جهانی ایجاد شدند. امیدواریم که در سال جدید بتوانیم گامهای مثبت بیشتری برداریم.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی برگزاری نمایشگاه‌های مشترک را از دیگر اقدامات در حوزه معاونت میراث فرهنگی دانست و افزود: احتمالا در خرداد ماه مذاکراتی با هدف برگزاری نمایشگاه "راه ابریشم" در ایران و با حضور کشورهای دیگر انجام میشود.
او با اشاره به لزوم کمک موزه ملی ایران به موزه‌های استان‌های دیگر در قالب برگزاری نمایشگاه‌های مختلف بیان کرد: برگزاری رویداد فرهنگی و جریان نمایشگاهی در موزه‌های منطقه‌ای و استانی نیازمند حمایتی از موزه مادر ایران یعنی موزه ملی ایران است تا در سطح کشور به این اتفاق کمک کند.
طالبیان با اشاره به ارتقای کیفیت کارهای کارشناسی برای چیدمان، محتوا و آماده‌سازی فضای نمایشگاهی آثار تاریخی، گفت: گروه‌های خصوصی، تخصصی و اسپانسرهایی نیز برای انجام این اقدامات همراهی میکنند.
وی اضافه کرد: با توجه به ضعیف بودن اعتبارات، وظیفه اصلی میراث فرهنگی حفاظت و صیانت و مرمت آثار تاریخی است، که هر چند کم نیستند اما باید از این افراد حتما حمایت فرهنگی شود تا بسیاری از مشکلات ما برطرف شود.
او با اشاره به حضور میراث فرهنگی در زمینه ارتباطات منطقه‌ای نیز بیان کرد: در این نوع ارتباطات ایران ۵۰ درصد قضیه است، بقیه با دیگر کشورهاست که کدام کشور زودتر ورود کند اما نمایشگاه قدری راحت‌تر است تا آنها زودتر اعلام کنند.
جای میراث فرهنگی در تدوین کتب درسی
طالبیان همچنین در مورد لزوم مذاکره میراث فرهنگی با شورای عالی تدوین کتب درسی برای اموزش و پرورش در راستای توجه به میراث فرهنگی اظهار کرد: کتاب‌های درسی نسبت به گذشته تفاوت‌های زیاد کرده‌اند، به اندازه‌ای که اطلاعات بیشتر و تصاویر مهمی در آنها گنجانده شده است.
او تاکید کرد: در تفاهمنامه ای که میراث فرهنگی با آموزش و پرورش داشته است، در کمیته‌ها این موارد مطرح شدند اما امسال باید پررنگ‌تر در این زمینه کار شود تا انتقال پیام‌های مرتبط با میراث فرهنگی به دانش آموزان انجام شود.
می‌گویند میراث فرهنگی در همه چیز دخالت می‌کند
هادی احمدی، سرپرست دفتر محوطهها و بناهای تاریخی نیز در این زمینه اظهار کرد: از هر ظرفیتی در این زمینه استفاده می‌کنیم، اما چه خوب است که رسانه‌ها نیز چنین مواردی را از دستگاه‌های مختلف بخواهند چون هر چه که میراث فرهنگی از دستگاه‌های دیگر می‌خواهد، آنها می‌گویند میراث فرهنگی در همه چیز دخالت می‌کند.
در ادامه طالبیان همچنین در مورد مشارکت بین دستگاهی و حتی رسانه‌ها، ادامه داد: حضور هر کدام از دستگاه‌ها مانند ایکوم، ایکوموس و غیره، انگیزه و بهانه‌ای است تا بتوانیم کارهایی را هدفمند کنیم.
او افزود: ما از این انگیزه‌ها استفاده می‌کنیم تا کارها را به درستی انجام دهیم، ضمن این‌که حتما باید کمک بگیریم تا اطلاع‌رسانی‌های گسترده و معرفی‌های صحیح انجام دهند. بسیاری از افراد و دستگاه‌ها در حفاظت و مرمت کمک میکنند، اقداماتی مانند ایجاد خانه‌های بوم‌گردی نیز در همین راستا است.
چهلستون قزوین یک موزه وندالیسم فرهنگی است
احمدی نیز در این زمینه توضیح داد: پیشکسوتان ما به جایی رسیده‌اند و حساسیت‌هایی برای خبرنگاران ایجاد شده است که اگر این حساسیت‌ها ادامه‌دار باشد به جایی می‌رسیم که هزینه تخلفات میراث فرهنگی آن قدر زیاد میشود که دیگر این کارها انجام نخواهد شد.
او افزود: عمارت کلاه فرنگی چهلستون قزوین علاوه بر این که یک موزه خوشنویسی است، موزه «وندالیسم» نیز هست و عدم نوشتن یادگاری نویسی و موارد مختلف تا امروز به کمک رسانه‌ها نیاز دارد. این کار به حدی از نظر اجتماعی زشت است که هیچ کس نباید حتی به خود اجازه دهد نام و شماره تلفن‌اش را روی بناهای تاریخی بنویسد، در این شرایط متاسفانه بخش زیادی از هزینه و وقت کارمندان موزه‌ها و میراث فرهنگی صرف حفاظت فیزیکی شود که کسی روی بناهای تاریخی یادگاری ننویسد.
وقتی جهل و نادانی گریبان میراث فرهنگی را می‌گیرد
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی همچنین در بحث مشارکت با میراث فرهنگی اظهار کرد: باید قدری توجه بیشتری به انجمن‌های میراث فرهنگی داشته باشیم و سمن‌ها را بیشتر تقویت کنیم.
طالبیان زلزله و خشکسالی را از خطرات همیشگی میراث فرهنگی دانست و ادامه داد: اگر در منطقه‌ای درمان خشکسالی و آب نباشد و مقاوم سازی بناهای تاریخی هم انجام شود اما وقتی جهل و نادانی انسانی نسبت به تاریخ و میراث کشورش وجود دارد،نمی توان کاری کرد.
به گفته‌ی او؛ به ویژه در شهرها که ارزش زمین بالا می‌رود، تا زمانی‌که میراث فرهنگی روی آن دست گذاشته است، هر بنا ارزشی ثابتی دارد اما زمانی‌که تخریب میکنند و خیابان می‌کشند، جریان سوداگری و تراکم صورت می‌گیرد و همه چیز به هم می‌ریزد.
وی موضوعاتی مانند توسعه‌های کشاورزی را یکی از موضوعات همیشگی در این زمینه دانست و ادامه داد: در گذشته طرح‌های کشاورزی محوطه‌های تاریخی را تخریب می‌کردند و هیچ کدام از محوطه‌های تاریخی دشت قزوین کمتر از چغازنبیل نبودند، اما اکنون ۶۰ درصد از تپه های باستانی به گفته‌های استادان دانشگاه تهران تا سال ۵۰ از بین رفته‌اند.
او تاکید کرد: بزرگترین بلا در میراث فرهنگی نادانی است. اگر آثار تاریخی به انسان‌ها معرفی شوند، حتما وضعیت بهتر میشود.
ایجاد ۱۰۰۰۰ شغل در ۲۰۰۰ کارگاه مرمت آثار تاریخی
احمدی؛ سرپرست اداره کل حفظ و احیاء محوطهها، بناها و بافت‌های تاریخی نیز در این نشست از تهیه‌ی طرح ایجاد ۱۰ هزار شغل در دو هزار کارگاه مرمتی بناهای آثار تاریخی خبر داد.
او افزود: از محل طرح اشتغال و در صورت تامین اعتبار، طرح ایجاد ۱۰ هزار شغل اجرائی میشود. در سال گذشته دو هزار پروژه مشارکتی با بخش خصوصی و نهادهای عمومی با اسم و آدرس مشخص برای دولت تعریف شده است که درصورت تامین اعتبار ۱۰ هزار شغل در ۲ هزار کارگاه مرمتی ایجاد میشود.
احمدی افزود: طرح ۱۰ تا ۱۲ هزار شغل در ۲ هزار مکان مورد مطالعه قرار گرفته و این طرح هم اکنون به دولت ارسال شده که به محض تخصیص اعتبار تحول اساسی در حوزه مرمت بناهای تاریخی کشور رخ می‌دهد.
