لزوم فعال سازی راهداری در گرمای خوزستان

سازه نیوز:«رتبه اول» جهان برای سرانه قربانیان و «رتبه دوم» علت مرگ و میر در کشور، «حوادث رانندگی» را بیش از پیش حائز اهمیت کرده است. مهم تر آنکه 40 درصد افرادی که در تصادفات جاده ای کشته می شوند سرپرست خانواده هستند. بر همین اساس «ایمنی راه» نقش بسزایی در کاهش بخش عمده ای از تصادفات رانندگی، در جاده های بین شهری دارد. برای بررسی چالش های حمل و نقل جاده ای استان با «سیدعباس طباطبایی» پیشکسوت و محقق علم ترافیک به گفت وگو نشستیم. طباطبایی که لقب « پدر ترافیک در خوزستان» را نیز دارد، در سال 92 عنوان پژوهشگر نمونه را کسب کرده است. اين عضو هیات علمی دانشگاه چمران اهواز، پیش از این ریاست دانشکده مهندسی، معاونت عمرانی دانشگاه چمران، مدیریت مرکز رشد، عضویت در هیات مدیره سازمان نظام مهندسی خوزستان، معاونت اداره کل مسکن و شهرسازی و معاونت عمرانی استانداری را عهده دار بوده است. طباطبایی تا کنون چهار کتاب را ترجمه و تالیف کرده و کتاب «مهندسی ترافیک و کاربرد آن» از تالیفات جدید اوست که به زودی منتشر می شود.

 

چقدر از بار حمل و نقل روی دوش جاده هاست؟
برای جابجایی انسان و کالا به صورت ایمن، راحت و ارزان مُدهای متنوع حمل و نقل وجود دارد که بسته به شرایط می تواند هوایی، دریایی، زمینی (جاده ای و ریلی) یا لوله ای (برای جابجایی سیالات) باشد. قطعا این مُدها باید تناسب داشته باشند و اگر بار یکی از مدهای حمل و نقل روی دوش دیگری بیفتد کار را سخت و ایمنی را مختل می کند. اتفاقی که در کشور ما و به خصوص در خوزستان افتاده این است که بیش از 90 درصد جابجایی انسان و کالا از طریق حمل و نقل جاده ای صورت می گیرد و بخش کمی را حمل و نقل هوایی و ریلی به عهده دارد. به طوری که از نظر جابجایی کالا در حمل و نقل جاده ای در کشور رتبه دوم را داریم و از نظر جابجایی مسافر رتبه سوم. در حالی که از نظر رتبه راه (طول و نوع راه) در رتبه ششم قرار داریم. این بیانگر این مساله است که بار اضافی روی دوش حمل و نقل جاده ای سنگینی می کند.

با این حال تحقق ایمنی راه ها دست نیافتنی به نظر می آید؟
روند تلفات جاده ای در کشور تا سال 84 رو به افزایش بوده ولی از سال 85 روبه کاهش گذاشته؛ بنابراین نتیجه می گیریم که کاهش تلفات قابل دسترس است. تلفات تصادفات از حدود 27 هزار نفر در سال 84 به حدود 17 هزار نفر در سال 92 رسیده است. یعنی با وجودی که تعداد خودرو و تعداد سفرها هر سال بیشتر شده، در این مدت 10 هزار نفر انسان را نجات دادیم. طبق برآوردی که دو سه سال پیش انجام شده کشته شدن هر انسان در ایران در اثر تصادف جاده ای 5 میلیارد تومان هزینه برای جامعه به همراه دارد. حال اگر هر سال درصدی از این مبلغ را صرف بهبود جاده و ایمن سازی کنیم، قطعا شاهد کاهش بیشتری در فوتی ها خواهیم بود.

چه عواملی را در تامین ایمنی راه ها دخیل هستند؟
جاده، خودرو، انسان (مسافر یا راننده)، عابر و محیط. این عوامل هر کدام در تصادفات سهم دارند. به طور مثال اگر هر کدام از این عوامل اعم از جاده و خودرو کامل باشد ولی انسان آموزش دیده نباشد مشکل پیدا می شود.

سهم جاده چقدر است؟
یکی از عوامل موثر بر ایمنی «نوع راه» است. طول و رتبه راه ها اعم از آزادراه، بزرگراه، جاده اصلی و فرعی و روستایی باید متناسب و معنادار باشد تا ایمنی برقرار شود. علاوه بر این «مدیریت» حمل ونقل و ترافیک نیز باید علمی پیشرفته و کارآمد باشد. جاده ها باید مجهز به دستگاه های کنترل هوشمند و تصویری شود که از راه دور کنترل شود. متاسفانه جاده های استان نسبت به بعضی استان های همطراز دچار عقب افتادگی هستند و وضعیت مطلوبی ندارند. از سوی دیگر نقش قوانین جامع و کامل و حضور پلیس برای کنترل و اعمال مقررات بسیار تعیین کننده است. اما متاسفانه هنوز قوانین جامع و کاملی را تدوین نکرده ایم. تابلو و خط کشی هم در کاهش تصادفات نقش دارند.

استاندار خوزستان از کمبود 14 هزار تابلوی راهنمایی و رانندگی در جاده ها خبر داده. این مساله چقدر روی ایمنی راه تاثیر دارد؟
راه را باید به گونه ای بسازیم و تزئین کنیم که با راننده حرف بزند. زبان گویای راه تابلوها، چراغ های راهنمایی و خط کشی ها هستند. مثلا خط پیوسته به راننده می گوید که حق عبور از روی خط را ندارد و فقط باید در لاین خود حرکت کند. تحقیقات جهانی نشان می دهد که اگر خطوط ترافیکی و خط کشی، تابلوها و چراغ های راهنمایی کامل و طبق استاندارد باشد، 25 درصد تصادفات کاهش می یابد.

در هر حال غفلت برای راننده به عنوان یک انسان آنهم در مسیری طولانی اجتناب ناپذیر است. برای این مساله چاره ای شده است؟
ما اصطلاحا می گوئیم راه باید «بخشنده» باشد به این معنی که راه به گونه ای ساخته شود که در صورت وقوع حادثه راننده بتواند تعادل خود را بازیابد. در واقع حریم امنی است که به راننده فرصت بازیابی می دهد. بخشندگی راه عامل مهمی در جلوگیری از تلفات جاده ای است و ادارات راه باید آن را از مشاوران خود بخواهند ولی متاسفانه به این موضوع هم کمتر پرداخته شده است.

چند سال است که بحث استاندارد خودروها هم داغ شده.
با وجود اینکه مدت ها بحث ارتقای ایمنی و استاندارد مطرح است و وعده هایی هم داده شده ولی هنوز موفق نشدیم و این باعث شده میزان تصادفات ناشی از خودرو جالب توجه باشد.

انسان در این بین چه نقشی دارد؟
بحث انسان مرتبط با آموزش است. آموزش رانندگی یا بازآموزی آیین نامه و فرهنگسازی. نکته مهمی که در بحث رفتارهای ترافیکی در کشور وجود دارد و ما هم به عنوان حلقه ای از این زنجیره گریبانگیرش هستیم همین بحث آموزش و فرهنگسازی است، که هر چند در 10 سال گذشته قدم هایی برداشته شده اما کافی نیست. آموزش و فرهنگ سازی رفتار ترافیکی باید هدفمند باشد. توسعه راه ها و تجهیزات پیشرفته کنترل ترافیکی همه در کنار فرهنگسازی نتیجه می دهد.

بنابراین چه اولویت های در آموزش باید در نظر گرفته شود؟
شناسایی شیوه آموزش و اینکه چه مقوله ای از آموزش را باید در هر استان متمرکز کنیم بسیار مهم است. در بعضی استان ها ممکن است نهادینه کردن رفتارهای ترافیکی برای موتور و دوچرخه در مهم باشد اما در جای دیگر وسیله نقلیه شخصی در اولویت باشد. ما روی فرهنگ کم کار کردیم در حالیکه ایمنی رابطه مستقیمی با فرهنگ ترافیکی دارد. هم اکنون بخش عمده ای از مشکلات عابر پیاده (بخصوص در درون شهرها) مربوط به فرهنگ است.

میزان تلفات عابر پیاده در راه های برون شهری نیز زیاد است. این به چه دلیل است؟
این به طراحی و مسیر یابی مربوط است. اکنون در طراحی ها دیدگاه حاکمیت ماشین وجود دارد. اگر انسان محوری فکر کنیم قطعا تلفات پیاده را می توانیم کم کنیم. مسیر باید به گونه ای انتخاب شود که بدون آسیب رساندن و بدون اینکه اکولوژی را به هم بریزد پیش برود. محل سکونت، چراگاه ها، زمین های کشاورزی، زیستگاه جانوران و... همه در مطالعات اجتماعی و طراحی ها باید پیش بینی شود. اشکالی که اکنون هست اینکه فقط به جاده توجه می شود در حالی که ما با یک جاده، محیط و زندگی مردم را به هم می ریزیم. این مساله راه حل دارد که متاسفانه به آن توجه نمی شود.

آيا راهي برای کاهش خستگی در مسيرهاي طولانی وجود دارد؟
در سال های اخیر مسیریابی را نوعی هنر تلقی می کنند که در شادابی و هم افزایی راننده نقش ایفا می کند. قراردادن نقاط طبیعی، جنگلی، آبشاری و تفریحگاهی در یکی دو دهه گذشته در دنیا اجباری شده که راننده به هوای استراحت، دیدن طبیعت یا گرفتن عکس یادگاری توقف و خستگی را از تن بیرون کند. این نکات در طراحی مسیرها وجود دارد اما متاسفانه اعمال نمی شود.

چه مشکلاتی در خوزستان ایمنی راه را به خطر می اندازد؟
در مورد خوزستان دو نکته خیلی مهم و اساسی وجود دارد که هم در تخریب جاده ها و هم ایمنی راه ها نقش دارد. یکی حمل بارهای سنگین و فوق سنگین و محموله ها از بنادر استان است که ما در این زمینه رتبه اول را داریم. در طول یک سال بیش از 45 هزار مورد محموله سنگین و فوق سنگین از راههای استان با اجازه اداره راه تردد می کنند. البته وزارت راه مبلغ قابل توجهی را بابت عبور این محموله ها می گیرد و سوال اینجاست که چقدر از این پول سالانه برای ترمیم جاده های استان بازمی گردد. مساله دیگر تردد بیش از 1100 تریلی یا نفت کش عراقی است که به ضوابط پایبند نیستند.

كشاورزی و روستایی بودن استان چطور؟ آنهم نقشی در ایمنی دارد؟
وجود مزارع زیادی در طول مسیرها باعث شده دسترسی به جاده ها هم زیاد شود که میزان تصادفات را خیلی بالا می برد. در آیین نامه راهسازی اگر تعداد دسترسی ها زیاد باشد باید جاده جانبی ساخته شود اما این آیین نامه بعضا رعایت نمی شود.

در سال های اخیر مجتمع های خدمات بین راهی خوزستان برخلاف سایر استان ها رشد زیادی نداشته.
همینطور است. یکی دیگر از مشکلات ما بحث تسهیلات جانبی راه است که هر چند بهتر شده ولی ما همچنان فقیر هستیم. مجتمع های خدمات رفاهی، پارکینگ ها، پمپ بنزین ها و ایستگاههای امداد و نجات، با استاندارد خیلی فاصله دارد.

با توجه به اقلیم گرم خوزستان جایگزینی برای این خلاء وجود دارد؟
وقتی در خوزستان تسهیلات جانبی را طبق آیین نامه نداریم حداقل در فصل گرم باید جبران بشود. راهداری برای فصل زمستان و برف گیر امکاناتی را به کار می گیرد. معتقد هستم همین کار را به نوعی دیگر در مناطق گرمسیر و در فصل گرم نیز باید انجام دهند. زیرا تعداد خودروهایی که در خوزستان به دلیل گرما جوش می آورند یا لاستیکشان می ترکد و یا دچار مسائلی از این قبیل می شوند کم نیست. چه اشکالی دارد همانطور که در فصل سرما در جاده ها چادر می زنیم، در فصل تابستان در خوزستان امداد و نجات و امکانات جاده ای را بیشتر کنیم. ولی این اتفاق تا حالا نیفتاده است که باید از طریق مسئولان تقاضا شود.

با وجود اینهمه فاصله با استانداردها، در حال حاضر چه باید کرد؟
مسافر، راننده و عابر، تا زمان رسیدن به جاده های استاندارد، خودروهای استاندارد و مقررات معنادار بهتر است به خاطر حفظ جان خودشان فراتر از قانون مسائل ایمنی را رعایت کنند تا با حوادث دلخراش مواجه نباشیم.

مرجع:نادره وائلی زاده- خبرنگار همشهری