تملک صددرصدی بانک‌ها بر شرکت‌های ساختمانی

باوجود پیگیری‌های دولت همچنان بانک‌های کشور بخش مهمی از املاک مازادشان را در اختیاردارند. بر اساس آخرین آمار شرکت «فام» متولی فروش اموال مازاد بانک‌ها، از سال 87 تاکنون این شرکت درمجموع 41 مزایده برای فروش 1300 ملک به ارزش 4200 میلیارد ریال برگزار کرده که نسبت به‌کل املاک بانک‌ها، رقم چندان قابل‌توجهی نیست.

بانک‌ها اعتقاد دارند در دوران بحرانی اقتصاد ایران برای حفظ ارزش دارایی‌هایشان اقدام به خرید املاک مازاد می‌کردند اما مسئولین به‌صورت مکرر در طی سال‌های اخیر خواستار فروش اموال مازاد بانک‌ها شده‌اند. اگرچه این گفته‌های مسئولین با استقبال چندانی از سوی بانک‌های کشور مواجه نشد. با این‌ حال دولت فشارهای تازه‌ای برای فروش اموال مازاد بانک‌ها را بر همین اساس کلید زد.

یک کارشناس بانکی بابیان این مطلب که تنها تعداد املاک مازاد بانک‌های کشور بیش از 15 هزار ملک تعیین‌شده است به صما گفت: البته این آمارها مربوط به سال 94 است که متأسفانه هرساله بر تعداد این اموال افزوده می‌شود.

این کارشناس بابیان اینکه بانک‌ها 26 هزار میلیارد تومان از منابعشان را وارد چرخه به نگاهداری کرده‌اند گفت: 9 هزار میلیارد تومان از این منابع نیز تنها بابت رد دیون دولت به بانک‌های کشور پرداخت‌شده است و برآوردها نشان می‌دهد میزان معوقات بانک‌ها نیز به 140 هزار میلیارد تومان رسیده است.

وی در ادامه افزود: این املاک در اختیار 10 بانک ملی، سپه، صادرات، تجارت، ملت، توسعه صادرات، رفاه، کشاورزی، صنعت و معدن و مسکن است که بیشتر این اموال تملیکی ابتدا محل اجرای طرح‌ها و سپس مسکونی هستند.

وی بابیان اینکه هیچ آماری از املاک مازاد بانک‌های خصوصی در دست شرکت فام نیست افزود: بانک‌های خصوصی به دلیل عدم اجبار قانونی خود را موظف نمی‌دانند که اطلاعات دقیقی از تعداد اموال مازاد خود ارائه دهند.

وی با انتقاد از نبود ضعف قانونی در این مورد ابراز داشت: متأسفانه باوجود تشکیل شرکت فام خیلی از بانک‌ها این شرکت و تحکم مسئولین را جدی نمی‌گیرندو هرروز بر تعداد اموال مازاد که بیشتر منقول و املاک هستند می‌افزایند.

بیش از 200 هزار میلیارد تومان منابع بانکی یخ‌زده در کشور

در این مورد یک کارشناس بانکی دیگر بابیان اینکه 200 هزار میلیارد تومان از منابع بانک‌ها در مسکن فریز شده است به صما گفت: باید به این واقعیت توجه کرد که از مجموع کل دارایی‌های فریز شده که رقمی نزدیک به 450 هزار میلیارد تومان است، نزدیک به 200 تا 250 هزار میلیارد تومان مربوط به املاک و مستغلات بوده و مشخصاً با 20 تا 30 درصد کاهش قیمت قابل‌فروش هستند.

وی اضافه کرد: درباره مابقی دارایی‌های فریز شده نیز بانک مرکزی باید متناسب با قوانینی که به بانک مرکزی حاکم هستند و از بانک مرکزی مدیریت مالی را مطالبه می‌کنند، وارد روند اداره بانک‌ها شده و آن‌ها را وادار کند تا دارایی‌هایشان را مدیریت کنند تا مشکلات بانک‌ها رفع شود.

وی تصریح کرد: به نظر من مهم‌ترین مشکل این است که عزم جدی برای این کار از طرف دولت و بانک مرکزی وجود ندارد و می‌توان با سازوکارهای قانونی از طرف مجلس املاک و دارایی‌های بانک‌ها را در معرض فروش قرارداد.

شرکت‌های ساختمانی زیر تملک بانک‌ها

علاوه بر املاک، بانک‌ها با تملک شرکت‌های مختلف و فعالیت در بخش‌های عمدتاً خدماتی بخش عمده‌ای از منابع خود را به بنگاه‌های زیرمجموعه خود تزریق کرده‌اند. بررسی شرکت‌هایی که تحت مالکیت بانک‌ها قرار دارد، نشان می‌دهد شبکه بانکی در تمام فعالیت‌های اقتصادی واردشده‌اند.

این در حالی است که بانک‌ها باید به فعالیت‌های واسطه‌گری پولی مشغول باشند. هرچند سابقه شرکت داری بانک‌ها در ایران به سال‌ها قبل برمی‌گردد، اما انتقاد صریح رئیس دولت یازدهم باعث شد ساماندهی این موضوع در صدر توجه قوه مجریه قرار گیرد. طبق قانون، بانک‌ها حداکثر اجازه سرمایه‌گذاری 40 درصدی در سهام سایر شرکت‌ها دارند.

در جدول زیر آماری از تعداد شرکت‌های شناخته‌شده زیرمجموعه بانک‌ها ارائه‌شده است که در زمینه‌های متنوعی فعالیت می‌کنند، اما عمده تمایل بانک‌ها در بخش ساختمان‌سازی است. تعداد شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها نیز که از صد درصد تا بخشی از مالکیت آن‌ها را در اختیاردارند در هر بانک متفاوت است.

ولی به‌طورکلی داشتن شرکت بیمه، لیزینگ، کارگزاری، سرمایه‌گذاری و صرافی برای بانک‌ها یک موضوع طبیعی محسوب می‌شود. اطلاعات شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها از پایگاه‌های اینترنتی آن‌ها و همچنین مجامع بورسی به‌دست‌آمده است.

تعداد شرکت های زیر مجموعه بانک ها

تعداد شرکت های زیر مجموعه بانک ها
اقتصاد نوین	12
پارسیان	17
کارآفرین	7
سامان	9
پاسارگارد	31
سرمایه	4
سینا	3
شهر	14
دی	13
خاور میانه	5
انصار	9
صادرات	10
ملت	16
گردشگری	4
رفاه کارگران	3
قوامین	6
تجارت	21
ایران زمین	5
توسعه صادرات	5
صنعت معدن	8
توسعه تعاون	4
مسکن	26
کشاورزی	7
سپه	4
پست بانک	1
ملی	26
حکمت ایرانیان	2

بانک‌ها در مرز خطر هستند

در حال حاضر این پرسش مطرح است که در شرایط رکود اقتصادی کنونی که منابع مالی محدود و بازار مسکن و املاک در رکود است و امکان تأمین هزاران میلیارد تومان برای خرید این‌همه املاک مازاد بانک‌ها وجود ندارد، چگونه می‌توان ظرف یک سال این‌همه ملک و دارایی را فروخت؟

یکی از کارشناسان باتجربه بانکی در این زمینه در پاسخ به این پرسش که قانون، میزان املاک مازاد بانک‌ها را چگونه مشخص می‌کند و چه نهادی مسئول مشخص شدن املاک مازاد بانک‌هاست، به خبرنگار ما گفت: یکسری مقررات نظارتی و احتیاطی در بانک مرکزی وجود دارد که سطح تملک اموال در شبکه بانکی را مشخص می‌کند و در این قانون تأکید شده که سطح اموال غیرمنقول بانک‌ها باید در حد 30 یا 40 درصد سرمایه ثبت‌شده بانک‌ها باشد که البته این عدد در مقایسه با سرمایه و دارایی‌های موجود بانک‌ها بسیار اندک است زیرا دارایی بانک‌ها در نقطه تأسیس بانک اندک است و سال‌ها بعد در اثر گردش مالی، ارائه تسهیلات، مطالبات معوق و مالکیت بانک‌ها بر وثایق بدهکاران و تسهیلات گیرندگان، حجم دارایی‌ها و املاک مازاد بانک‌ها به‌شدت اضافه می‌شود. درنتیجه حجم دارایی‌های مازاد و اموال غیرمنقول بانک‌ها نمی‌تواند در این حد محدود و 40 درصد سرمایه اولیه بانک‌ها باشد و به نظر می‌رسد که باید 40 درصد اموال و دارایی‌های موجود مدنظر باشد.

وی افزود: در قانون رفع موانع تولید و خروج غیرتورمی از رکود، تأکید شده که بنگاهداری واموال بانک‌ها باید در حد 40 درصد گردش مالی و مطالبات بانک‌ها باشد و بانک‌ها باید به‌سرعت بنگاهداری خود را در حد 40 درصد سرمایه موجود خود کاهش دهند در غیر این صورت، با جریمه و مالیات 28 درصدی مواجه خواهند شد؛ که البته تاکنون مغفول مانده است.

وی ادامه داد: این کار همچنین می‌تواند به معنی تملیک اموال و وثیقه مشتریان بانک‌ها باشد و به معنای آن است که باید اموال و وثیقه‌های بانکی که در سال‌های اخیر جزو اموال بانک‌ها شده است، به فروش برسد و تبدیل به پول نقد شود و قدرت تسهیلات دهی بانک‌ها را افزایش دهد.

وی تصریح کرد: وضعیت اموال مازاد بانک‌ها و وثایق به اجرا گذاشته‌شده، نشان می‌دهد که بانک‌ها در منطقه خطر هستند به‌طوری‌که هم‌اکنون اموال غیرمنقول بانک‌ها خیلی بالاست و توان تسهیلات دهی پایین است و املاک تجاری و غیرتجاری و مسکونی به‌طور عجیبی افزایش پیداکرده است.

وی در خاتمه گفت: در ارتباط با فروش دارایی‌های شبکه بانکی در شرایط رکودی کنونی اقتصاد ایران به نظر کار بسیار دشواری در پیش است زیرا عرضه حجم بالایی از املاک بانک‌ها می‌تواند فشار بسیاری به بازار مستغلات وارد کند.