محبوب‌ترین، فعال‌ترین و پر حاشیه‌ترین وزرای راه و شهرسازی
ساختار و سازمان وزارت راه و ترابری در طول مدتی که از فعالیت آن گذشته به دلیل ضرورت‌های ملی به دفعات دچار تغییر و تحول شده است.
وزارت فوائد عامه
در سال ۱۲۹۸ هجری قمری و در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه وزارت فوائد عامه تأسیس شد و امور مربوط به احداث راه، پل و راهداری بر عهده وزارتخانه مذکور گذاشته شد. این وزارتخانه به تدریج در سال‌های پس از تأسیس به وظائف دیگری مانند تجارت و فلاحت پرداخت که به همین دلیل بعدها به نام فوائد عامه و تجارت و فلاحت تغییر نام‌یافت. هزینه‌های راه‌سازی در این دوران با اخذ «باج راه» که در راهدارخانه‌ها گرفته می‌شده تأمین می‌گردید و این مبلغ سالیانه از سه میلیون ریال تجاوز نمی‌کرد.
اداره کل طرق و شوارع
از سال ۱۳۰۱ اداره‌ای به نام «اداره کل طرق و شوارع» در وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه به‌منظور اقدام مؤثر برای ساختمان راه‌ها، نگهداری و بهره‌برداری تشکیل گردید. اداره کل طرق و شوارع، راه‌های کشور را به نواحی مختلف تقسیم و مسئولیتی برای اداره امور تعمیر و نگهداری آن‌ها معین کرد.
تشکیل وزارت طرق و شوارع
در سال ۱۳۰۸ به‌موجب قانونی که از مجلس شورای ملی گذشت، اداره کل طرق و شوارع به وزارت طرق و شوارع تبدیل شد. با تأسیس وزارت مذکور راه‌سازی در ایران گسترش یافت و با امکاناتی که تدریجاً فراهم شد برنامه‌ها و پروژه‌های راه‌سازی ادامه پیدا کرد.
تشکیل وزارت راه
در سال ۱۳۱۵ وزارت طرق و شوارع با تصویب مجلس شورای ملی به وزارت راه تغییر نام یافت. اما در تاریخ ۱۶ تیر ۱۳۵۳ به‌منظور اعمال سیاست جامع و هماهنگ برای ترابری کشور و توسعه و تجهیز، گسترش، نگاهداری و ایجاد تأسیسات زیربنایی آن با توجه به مقتضیات توسعه اجتماعی، اقتصادی و عمرانی و دفاع ملی با رعایت قوانین مربوطه نام وزارت راه به وزارت راه و ترابری تغییر پیدا کرد.
ادغام و جابه‌جایی
طبق برنامهٔ پنجم توسعه برای کوچک‌سازی دولت قرار بود که وزارتخانه‌های دولت از ۲۱ (که پس از تشکیل وزارت ورزش و جوانان به ۲۲ تا رسید) به ۱۷ وزارتخانه کاهش یابد. برای همین دولت تصمیم گرفت که فرایند ادغام چند وزارتخانه را آغاز کند؛ پس در آغاز ادغام دو وزارتخانهٔ راه و ترابری و مسکن و شهرسازی در هیئت دولت تصویب شد و وزارت امور زیربنایی نام گرفت. در تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۹۰ با تصویب مجلس شورای اسلامی و در ۱ تیر تأیید شورای نگهبان قانون اساسی، وزارت راه و ترابری با وزارتخانهٔ مسکن و شهرسازی ادغام شد و با تصویب مجلس، وزارت راه و شهرسازی نام گرفت.
در بین وزرای مسکن از سال 1357 تاکنون مصطفی کتیرایی 2 دوره، محمد شهاب گنابادی 4 دوره، سراج‌الدین کازرونی 2 دوره، عباس آخوندی 2 دوره، علی عبدالعلی‌زاده 2 دوره و علی نیکزاد 2 دوره به‌عنوان وزیر مسکن انتخاب شدند.
در بین وزرای راه و ترابری از سال 1357 تاکنون یوسف طاهری 1 دوره، موسی کلانتری 1 دوره، محمدهادی نژاد حسینیان 2 دوره، محمد سعیدی کیا 2 دوره، اکبر ترکان 1 دوره، محمود حجتی 1 دوره، رحمان دادمان 1 دوره، احمد خرم 1 دوره، محمد رحمتی 1 دوره و حمید بهبهانی 2 دوره به‌عنوان وزیر راه و ترابری انتخاب شدند.
مصطفی کتیرایی به مدت یک سال و هشت ماه، محمد شهاب گنابادی به مدت 5 سال و دو ماه، سراج‌الدین کازرونی به مدت 3 سال و 10 ماه، عباس آخوندی به مدت 4 سال، علی عبدالعلی‌زاده به مدت 8 سال وزارت مسکن را بر عهده داشتند.
محبوب‌ترین وزیر مسکن
به گفته بسیاری از کارشناسان مصطفی کتیرایی یکی از محبوب‌ترین وزرای مسکن بوده است. مصطفی کتیرایی (۱۳۰۷ ملایر -۱۴ بهمن ۱۳۹۴ تهران) وزیر مسکن و شهرسازی در دولت موقت مهدی بازرگان بود. کتیرایی عضو شورای انقلاب و دبیر شورای انقلاب و نویسنده اساسنامه شورای انقلاب بود او قبل از پیروزی انقلاب از سوی امام خمینی به همراه مهندس بازرگان و آیت‌الله رفسنجانی جزو هیئت تنظیم‌کننده اعتصاب در شرکت نفت بود. وی کارشناس رسمی دادگستری در رشته راه و ساختمان بوده و تا سال ۱۳۶۸ ریاست کانون کارشناسان رسمی دادگستری را بر عهده داشت. مهندس کتیرایی از بنیان‌گذاران انجمن اسلامی مهندسین بوده و از سال ۱۳۳۷ مسئولیت آن را بر عهده داشت.
طولانی‌ترین وزارت راه و شهرسازی
به نظر می‌رسد طولانی‌ترین دوران وزارت مسکن را علی عبدالعلی‌زاده به مدت 8 سال داشته است در دوران وزارت وی انبوه‌سازی و ساخت آپارتمان در ایران به‌شدت گسترش یافت. تا جایی که بیشتر کارشناسان، منتقد فعالیت وی در گسترش و وسعت کلان‌شهرها به‌خصوص تهران بودند. اگرچه وی اذعان دارد در دوران 8 ساله وی افزایش قیمت مسکن بسیار اندک بود اما برخی معتقدند زمزمه‌های خرید مسکن به گونه سرمایه‌ای از این دوران شروع‌شده است. وی محبوب‌ترین فرد در بین وزرای راه و شهرسازی از نگاه سرمایه‌داران و انبوه‌سازان است.
فعال‌ترین وزیر مسکن
پس از وی علی نیکزاد به‌واسطه ادغام شدن دو وزارت خانه و تشکیل وزارت راه و شهرسازی به مدت بیش از 6 سال وزیر راه و شهرسازی بوده است. بسیاری ازمردم عملکرد این وزیر را در خانه‌دار کردن مردم مطلوب و برخی از کارشناسان تمام عملکرد وی را به چالش کشانده و معتقدند وی با سرازیر کردن سرمایه‌ها در مسکن مهر باعث کاهش نقدینگی دولت شده است. به‌هرحال به نظر می‌رسد علی نیکزاد به دلیل حجم فعالیت‌های گسترده کاری‌ترین و فعال‌ترین وزیر راه و شهرسازی بوده است.
کوتاه‌ترین عمر فعالیت وزارت راه و ترابری
کوتاه‌ترین عمر فعالیت وزیر راه و ترابری مربوط به احمد امری است وی به مدت یک ماه در کابینه دوم به ریاست محمدجواد باهنر (مرداد ۱۳۶۰-شهریور ۱۳۶۰) حضورداشته است؛ و بعد از آن در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی دیده نشده است.
پر حاشیه‌ترین وزیر راه و ترابری/ تنها وزیری است که در جلسه استیضاح خود حاضر نشد
از نگاه کارشناسان حمید بهبهانی پر حاشیه‌ترین وزیر راه و ترابری بوده است همواره بخشی از فعالیت‌های علمی بهبهانی از سوی محافل معتبر جهانی زیر سؤال رفته است. کفته شده که وی بخش‌هایی از مقالات محققان خارجی را به نام خود منتشر کرده است.
در سال ۱۳۹۱، مرکز بین‌المللی زندگی‌نامه‌ها برای وی مدرک «متخصص برگزیده سال» صادر کرد. به دنبال انتشار این خبر، یکی از سایت‌ها از بی‌اعتبار بودن این مدرک خبر داد.
استیضاح حمید بهبهانی از ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه ۱۲ بهمن ۸۹ مجلس شورای اسلامی با ۲۲ امضا آغاز شد. او در تاریخ ایران اولین و تنها وزیری است که در جلسه استیضاح خود حاضر نشد؛ و درنهایت از میان ۲۴۲ نماینده حاضر در جلسه ۱۲ بهمن ۸۹ مجلس شورای اسلامی ۲۳۴ نماینده در رأی‌گیری برای استیضاح وزیر راه شرکت کردند. با ۱۴۷ رأی موافق، ۷۸ رأی مخالف و ۹ رأی ممتنع، وزیر راه عزل شد و ناگزیر به خروج از کابینه گردید.
پر دستاورد ترین وزیر راه و شهرسازی
به گفته بسیاری از کارشناسان مهم‌ترین دستاورد و اقدامات وزارت راه و شهرسازی در دوران عباس آخوندی شامل یکپارچه‌سازی حمل‌ونقل درون و برون‌شهری، توسعه فرودگاه حضرت امام خمینی (ره)، عملیات اجرائی پروژه راه‌آهن‌های سریع‌السیر و تکمیل مسکن مهر علی‌رغم عدم تأمین خدمات زیربنایی بوده است. اگرچه دستاوردهای این وزیر در بخش مسکن و مسکن مهر بسیار اندک است اما آخوندی و همکارانش در حوزه حمل‌ونقل نمره نسبتاً بالاتری را کسب می‌کنند. افزایش حجم ترانزیت ریلی و تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه بندر چابهار ازجمله اقدامات قابل‌تحسین این وزارتخانه است. باوجوداین، بخش زیادی از تلاش‌های وزارت راه و شهرسازی طی یک سال اخیر متمرکز بر روی نوسازی ناوگان هوایی و خرید هواپیماهای جدید از شرکت‌های ایرباس و بوئینگ بود؛ تلاش‌هایی که به دلیل ممانعت وزارت خزانه‌داری آمریکا تاکنون دستاورد مطلوبی برای کشور نداشته است.
منبع: صما
