ارزش هاي فرهنگي- تاريخي تهران

نويسنده: پيروز حناچي *

با نگاهي به وضعيت شهرهاي کشور و به ويژه کلان شهرها، به آساني مي توان دريافت مديريت هاي شهري به طور عمومي توفيق چنداني در ارتقا و حتي حفظ کيفيت زندگي نداشته اند. در مناطق شهري، تقاضا براي افزايش تراکم ساخت و به تبع آن کاهش سطوح خدماتي، تهديدي جدي براي وضعيت امروز شهر هاي ماست و استمرار ناگزير اين امر موجب مي شود دائما از کيفيت «حيات» در شهرها به نفع کميت هاي اقتصادي– که فقط منافع افرادي معدود و نه همه شهروندان را تامين مي کند – کاسته شود. اين عارضه که متاسفانه به اکثر شهرها و کلان شهرهاي ما سرايت کرده، زماني ابعاد وسيع تري يافته است که اساسا تامين هزينه هاي جاري شهرداري ها، با فروش و به حراج گذاشتن پتانسيل ها و ويژگي هاي فرهنگي و طبيعي شهر مقدور شده باشد. توجه کنيم اين رويکرد شديدا ناپايدار در دو دهه اخير در شرايطي سکه رايج مديريت هاي شهري بوده است که امروزه در شهرهاي با کيفيت جهاني، حفظ ميراث فرهنگي و طبيعي هر شهر به عنوان ثروت اصلي و جايگزيني ناپذير آن شهر، ميثاق مشترک همگان است و برنامه توسعه شهر، در چارچوب توجه ويژه به اين ثروت و در راستاي استفاده بهينه از آن تهيه و تدوين مي شود. در سال هاي اخير پژوهشي در وزارت راه و شهرسازي انجام شده است که نشان مي دهد در کلان شهرهاي ايران، بودجه جاري نسبت به بودجه عمراني با شيب قابل ملاحظه اي رشد يافته است. اين امر، در کنار نوع مواجهه اي که با ارزش هاي فرهنگي و طبيعي شهر وجود داشته است، نشان مي دهد در اين کلان شهرها، ظرفيت ها و پتانسيل هاي شهر به فروش رسيده است تا هزينه هاي جاري شهر و دستگاه مديريت شهري تامين شود. به بيان ديگر، در شهرها و به خصوص در کلان شهرهاي ما مديريت هاي شهري با بهره وري بالاشهرها را اداره نمي کنند. در اين ميان اما، بايد به نکته مثبتي در کارنامه بعضي شهرداري ها مانند شهرداري کاشان، رشت، اصفهان و تهران اشاره کرد و آن را به فال نيک گرفت. شهرداري تهران در منطقه ١٢ به عنوان منطقه تاريخي شهر تهران يا به تعبير رساتر در شهر تاريخي تهران، شيوه مواجهه متفاوتي را برگزيده است که بايد به عنوان حرکتي مثبت تلقي شود. منطقه ١٢ تهران از ثروت بي مانندي برخوردار است که اين ثروت، واقع شدن در دل شهر تاريخي است. اگر در شيوه رفتار با بافت تاريخي، متوجه باشيم با چه موضوع ويژه اي مواجه هستيم، طبيعتا نوع تصميم گيري ها، برنامه ريزي ها و اقداماتمان متفاوت خواهند بود. شهرداري تهران اخيرا، با توجه ويژه و تلاش در جهت شناخت ارزش هاي فرهنگي- تاريخي اين منطقه تهران، تلاش کرده است مجموعه تصميم گيري ها و اقدامات در اين منطقه را بر مبناي اين ارزش ها و ويژگي هاي فرهنگي- تاريخي بنا کند. 

    اين نگاه، نگاهي است که بايد به فال نيک گرفته شود و به عنوان يک نگاه همه جانبه به ارزش هاي شهر در همه عرصه هاي مشابه از جمله باغات تسري يابد. از طرفي اين مطلب زماني اهميتي دوچندان مي يابد که بدانيم نگاه بسياري از شهرهاي کوچک و بزرگ کشور به تهران، به عنوان پايتخت، دوخته شده است و اقدامات مديريت شهري در تهران، درست يا غلط، از سوي مديران شهري کلان شهرها، به الگو تبديل مي شود. بايد اميدوار بود در سال جديد، نگاه مبتني بر ارزش هاي فرهنگي-تاريخي و طبيعي در کنار ارزش هاي ناشي از توليد ثروت اقتصادي، به ديگر عرصه هاي مديريت شهري تسري يابد. مي توان شهرها را به گونه اي مديريت کرد که درآمد شهر، از فروش ارزش هاي شهر تامين نشود. هيچ عقل سليمي به چنين شيوه اي حکم نمي کند و حفاظت از ارزش هاي شهر و توسعه مبتني بر حفظ اين ارزش ها راهي است که بايد توسط شهرداري ها پيگيري شود.تجربه بسياري از شهرهاي جهان نشان مي دهد مديريت خردمندانه شهر، مديريت بر مبناي توسعه پايدار و هم راستا با ارزش هاي شهر است؛ به گونه اي که توليد ارزش هاي جديد، در کنار ارزش هاي پيشين شهر به هم افزايي برسد و اين امر، به توليد ثروت هاي تازه براي شهر منجر شود. طبعا لازم است دولت نيز بر اساس قانون، بخشي از ماليات هاي محلي را به مديريت شهري واگذار کند و از سوي ديگر، شهرداري ها متوجه باشند با افزايش مدام بودجه جاري، نمي توان شهر را به شيوه بهينه مديريت کرد و کنترل اين مهم بر عهده شورا هاي شهر و همکارانم در سازمان شهرداري ها در وزارت کشور است.رويکردي که شهرداري تهران در مديريت منطقه ١٢ برگزيده است، در کنار استفاده از مديران متخصص، نشان از يک تغيير نگاه دارد. شهرداري تهران بايد ضمن تلاش در راستاي تسري اين اتفاق مبارک به ديگر عرصه هاي شهري و ديگر عرصه هاي مديريتي، شهر تهران را بر مبناي ارزش هاي فرهنگي – تاريخي و پتانسيل هاي فرهنگي-اجتماعي و طبيعي شهر اداره کند تا شاهد توسعه پايدار شهري باشيم و ارتقاي کيفيت محيط زيست شهروندان در اولويت کاري نظام مديريت شهري قرار گيرد.

    * معاون وزير راه و شهرسازي