میراث کهن بهبهان؛ اسیر بی‌توجهی‌ها

*نگارنخلی: بهبهان با توجه به قدمت، وجود طبیعت بکر، آثار و بناهای ارزشمند تاریخی و فرهنگ غنی مردمانش می‌تواند به یکی از مراکز جذب گردشگر در ایران تبدیل شود، اما هم اکنون بناهای تاریخی متعدد این شهر در معرض تخریب و فراموشی است و حتی کمتر نام و نشانی از آن وجود دارد. با این حال شهروندان از این وضعیت گلایه‌مندند.

شهروندان با یادآوری این که قدمت بهبهان به هزاره دوم پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد، از بقایای شهر باستانی ارگان، حمام بکان، قلعه مدرسه و خانه منصوری به عنوان آثار شاخص شهر نام می‌برند و خواستار مرمت و معرفی آن هستند.

خانه نجف‌خان یا همان خانه منصوری یکی از آثار منحصربه‌فرد تاریخی بهبهان است که قدمتش به سال 1209 هجری قمری برمی‌گردد؛ خانه‌ای مجهز که دارای دو بخش اندرونی و بیرونی است. این خانه در زمان‌های نه‌چندان دور به عنوان خانه حکومتی بهبهان ـ کهگیلویه مورد استفاده بوده است.

امیر منصوری، مالک خانه نجف‌خان با اشاره به ثبت ملی این بنا به جام‌جم می‌گوید: ده سال قبل به درخواست خودمان این بنا که نسل به نسل امروز به من رسیده است، ثبت ملی شد، اما متاسفانه به دلیل بی‌توجهی‌های سازمان میراث فرهنگی و اقدام نکردن بموقع برای مرمت خانه، بخش‌هایی از ساختمان تخریب شده است.

وی می‌افزاید: چندین بار پیمانکاران سازمان میراث فرهنگی به اینجا آمده‌اند، اما هیچ کار اساسی صورت نگرفته است.

منصوری ادامه می‌دهد: سال قبل گروهی برای مرمت این بنا آمدند، اما متاسفانه خلاف مقررات میراث فرهنگی عمل کردند و به جای مرمت، سنگ‌های اصلی در ورودی را برداشتند و آن قسمت خانه را سیمان کردند و روی جوی‌های سنگی را که 200 سال در مقابل باران‌های شدید، سیل و زلزله مقاومت کرده بودند، پوشاندند.

وی می‌گوید: متاسفانه پیمانکارهایی که با دفتر فنی سازمان میراث فرهنگی در اهواز همکاری می‌کنند، فعالیت‌هایشان نه‌تنها سبب حفظ بنای تاریخی نمی‌شود بلکه با تغییر در بنا سبب از بین رفتن هویت تاریخی آن نیز می‌شوند.

قلعه مدرسه یا همان مدرسه خیرآباد در 20 کیلومتری بهبهان در روستایی به نام خیرآباد قرار دارد و بنایی متعلق به دوران صفوی است. در مسیر جز یک تابلو که آن هم در آن سوی جاده نصب شده است، خبری از نشانه‌ای برای راهنمایی گردشگران و دسترسی به بنا وجود ندارد. وارد مدرسه که می‌شویم، حیاطی در مرکز قرار دارد و حجره‌هایی در اطراف آن هستند. گروهی در حیاط این بنای ارزشمند مشغول بازی والیبال هستند! علی محمدی، یکی ازمحلی‌های خیرآباد درباره بنای قلعه مدرسه می‌گوید: زمانی اهمیت این بنا به قدری بوده که روستای خیرآباد وقف این بنا بوده است، اما حالا ببینید چطور به حریم این مدرسه تجاوز شده و دور تا دور آن ساختمان‌سازی کرده‌اند.

وی می‌افزاید: سال 1385 کار مرمت قلعه مدرسه به پایان رسید، اما متاسفانه مسئولان میراث فرهنگی بهبهان برای حفظ این بنا و معرفی آن به گردشگران هیچ گونه اقدامی نمی‌کنند.

حمام بکان نیز ازجمله آثار ارزشمند برجای مانده از دوران ساسانی است که در کنار رودخانه تاب و در نزدیکی روستای امام رضا(ع) بهبهان واقع شده است، برای ورود به این حمام باید از تعداد زیادی پله پایین بروید، اما پس از کمی پیاده‌روی با صحنه عجیبی مواجه خواهید شد، چراکه در ورودی حمام تعداد زیادی مشغول استعمال دخانیات هستند و کمی آن طرف‌تر روی پارچه‌ای زرد رنگ نوشته شده است: جوجه، قهوه، تخمه، انواع سیگار، زغال و قلیان موجود است! لازم است برای ورود اجازه بگیریم. داخل حمام که می‌شوم شگفتی صدچندان می‌شود روی دیوارهای این بنای ارزشمند انواع یادگاری‌ها با رنگ و اسپری نوشته شده است. حالا این بنا به هر چیزی شباهت دارد جز یک حمام برجای مانده از دوران ساسانی!

در این باره با محمد دولتی مختاران، فعال حوزه میراث فرهنگی بهبهان هم‌صحبت می‌شویم. وی با گلایه از نبود نظارت اداره میراث فرهنگی بهبهان بر میراث فرهنگی این شهر کهن می‌گوید: قدمت حمام بکان به دوران ساسانیان برمی‌گردد، اما متاسفانه امروز با مشکلات بسیاری مواجه شده و در آستانه تخریب کامل قرار گرفته است.

وی می‌افزاید: مشکل اصلی، اختلاف میان یگان حفاظت و اداره میراث فرهنگی است که این موضوع سبب می‌شود پسری روستایی به خود اجازه دهد حمام دوران ساسانی را به قهوه خانه تبدیل کند.

دولتی مختاران درخصوص مرمت این حمام نیز می‌افزاید: این بنا به هیچ وجه مرمت نشده بلکه تعمیر و نوسازی شده است که خود این مساله خلاف قوانین سازمان میراث فرهنگی است و سبب از بین رفتن بخش‌های اصلی و زیبای حمام شده است.

در همین‌حال مسئول اداره میراث فرهنگی بهبهان با اشاره به این‌که هیچ مجوزی برای فعالیت در حمام تاریخی بکان صادر نشده است، می‌گوید: چند روز قبل به صورت مکتوب به یگان حفاظت اعلام کرده‌ایم تا مانع فعالیت‌های غیرمجاز در آن محل شوند. کبری ابوعلی به بنای قلعه مدرسه نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: متاسفانه به حریم این بنای ارزشمند تجاوز شده و لازم است با ورود مسئولان استانی حداقل یک تا دو هکتار از زمین‌های اطراف به این بنا اختصاص یابند. ما نیز در این خصوص با تناقض در وظایف و کمبود اختیارات برای دخالت موثر مواجهیم.

کبری ابوعلی، مسئول اداره میراث فرهنگی بهبهان، نقایص موجود درباره رسیدگی به میراث فرهنگی بهبهان و مرمت غیراصولی آن را ناشی از تناقض‌ها و کمبود اختیار اداره متبوعش می‌داند.

وی با اشاره به مرمت غیراصولی حمام بکان و خانه نجف خان (منصوری) می‌گوید: پیمانکاران مرمت آثار تاریخی بهبهان از سوی دفتر فنی اهواز مشخص می‌شوند، اما متاسفانه به علت استفاده نکردن از مرمت گران باتجربه شاهد تعمیر و مرمت بناها نیستیم. به‌ عنوان مثال، حمام بکان را یک فرد غیرمتخصص مرمت کرده و همین مساله سبب از بین رفتن بخش‌هایی از بنا شده است.