عدول نظام مهندسی از وظایف قانونی

فرج الله رجبی با تاکید بر اینکه سازمان نظام مهندسی ساختمان باید فصل الخطاب تمامی مباحث تخصصی حوزه ساختمان باشد، گفته است: «سازمان نظام مهندسی استان‌ها باید زمینه‌های ارتباطی با یکدیگر و همچنین مجامع تخصصی و عرصه های دانشگاهی را به نحوی فراهم و تقویت کنند تا مرجعیت سازمان نظام مهندسی به عنوان یک نهاد تخصصی و حرفه ای به همگان اثبات شود. در واقع نظام مهندسی باید فصل الخطاب و مظنه صحت و سقم خدمات حوزه مهندسان باشد و اگر ریل گذاری مسیر اهداف حوزه مهندسی در برهه کنونی انجام شود، ادامه دهندگان و سازمان‌های مرتبط نیز در این مسیر صحیح حرکت خواهند کرد.»

 تبدیل سازمان نظام مهندسی به یک نهاد تخصصی مرجع در شرایطی مطرح شده که در کنار ارزیابی مثبت از عملکرد نسبتا موفق این سازمان در حوزه آموزش، ضعف‌ها و انتقادات متعددی هم نسبت به این نهاد تخصصی وارد می شود.

درواقع به عقیده منتقدان نظام مهندسی ساختمان در کشور ساختار پیچیده ای دارد که نمی توان آن را با هیچ یک از ساختارهای تعریف شده و استاندارد جهانی، مطابقت داد. چرا که نظام مهندسی نه یک ساختار کاملا غیردولتی (NGO) و نه ساختاری کاملا دولتی دارد. چرا که نظام مهندسی یک نهاد وابسته به دولت است و این وابستگی به دولت باعث شده تا نتواند به عنوان یک نهاد مستقل، فعالیت های خود را تعریف کند و به عملکرد نظارتی خود در سطح عالی دست یابد.

بر این اساس سازمان نظام مهندسی در طول سال های گذشته نتوانسته عملكرد شایسته ای داشته باشد و درواقع این ضعف عملكرد به ضعف ساختاری و وابسته بودن این نظام به دولت و وزارت راه و شهرسازی بر می گردد.

امروز شاید بتوان گفت در سال 74 كه سازمان نظام مهندسی توسط وزارت مسكن وقت تاسیس شد، به دلیل نوپا بودن این نهاد نیاز به حمایت از سوی این وزارتخانه داشت، ولی اكنون ادامه فعالیت نظام مهندسی به صورت زیرمجموعه ای از بدنه دولت دیگر پاسخگوی انتظارات و نیازهای كنونی جامعه نخواهد بود.

علاوه بر این، برخی روسای سازمان نظام مهندسی بر این باورند که نظامات مهندسی در کنار عدم موفقیت در اجرای کامل قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آیین نامه های موجود، در مواردی نیز از حیطه اختیارات و وظایفی که در ماده 15 قانون و ماده 74 آیین ‌نامه اجرایی قانون به آنها واگذار شده، عدول کرده‌ و درگیر مسائل دیگری شده‌ اند که همین رویه آنها را از رسالت اصلی خود یعنی نظارت بر ساخت ‌و سازها غافل کرده است.

بر همین اساس موضوع مهم این است که سازمان‌های نظام مهندسی باید بیش از پیش وارد مباحث‌ تخصصی خود شوند که همانا شامل نظارت بر ساخت ‌و ساز بخش خصوصی، آموزش مهندسان و فعالان حوزه ساخت ‌و ساز است و از حدود وظایف و اختیاراتی که قانون برای آنها مشخص کرده، عدول نکنند.

اما از سوی دیگر برخی روسای سازمان نظام مهندسی استان ها در حوزه الزامات تخصصی شدن این نهاد، پای پیش‌نویس آیین ‌نامه کنترل ساختمان را را به میان می کشند و با انتقاد از اینکه یک دیدگاه پیش ‌نویس آیین‌ نامه مبحث دوم بر این موضوع استوار است که سازمان از مسائل اجرایی جدا شود و بیشتر به ایفای نقش نظارتی خود بپردازد، معتقدند: اگر قرار باشد که سازمان نظام مهندسی در بحث ناظر و مجری دخالت نکند، عملا کنار گذاشته می‌شود و زیاد به بحث مرجعیت آن بهایی داده نمی‌شود.

درواقع جایگاه این سازمان به عنوان نهادی که طبق قانون ساخت ‌و ساز باید در زیر سیطره و زیر نظر این سازمان انجام شود، از آن گرفته و نقش آن به نظارت ساده بر کار ناظران تبدیل می‌شود که البته اکنون هم اقدام به این کار می کند. منتهی سلب اختیارات کلی و قانونی نظام مهندسی و انتقال آن به شهرداری ها، می‌تواند برای این سازمان یک افت تلقی شود.

یعنی وقتی قرار باشد تا اختیارات یک به یک از سازمان نظام مهندسی گرفته ‌شود، عملا دیگر چیزی از این سازمان و وظیفه‌ای برای اعضا باقی نمی‌ماند که بخواهند در آن سازمان فعالیت کنند.

به باور این گروه از صاحب نظران، درواقع اگر سیستمی بخواهد مرجع باشد، باید این توانمندی را داشته باشد که وظایف سنگین‌تری را تقبل کند. با این حساب جمعیتی که به عنوان مهندسان عضو سازمان نظام مهندسی در این نهاد فعالیت می‌کنند، شامل یک جمعیت توانمند متشکل از متخصصان هستند که در کنار کار نظارت، حتی می‌توانند تمامی فعالیت‌های مربوط به ساخت ‌و ساز را از زمان صدور پروانه، بازرسی و کنترل‌ و... را انجام دهند.

صرف نظر از این موضوعات، نظام مهندسی برای اینکه بتواند به یک نهاد تخصصی مرجع تبدیل شود، باید بیشتر به بحث آموزش و تقویت دانش مهندسان بها دهد و در راستای آشنایی مهندسان با علم روز مهندسی دنیا تلاش کند. اما این در حالی است که امروز سازمان نظام مهندسی با ضعف‌هایی مواجه است. به طوری که در حال حاضر این سازمان دچار بروکراسی شده و به اموری مرتبط با پروانه ساختمان، پایان کار و موضوعاتی از این دست مشغول شده که مربوط به وظایف شهرداری است. درواقع پرداختن به موضوعات بروکراسی و اداری موجب شده تا کمتر به موضوع حضور مهندسان در حرفه مهندسی بپردازند.

با این اوصاف اگرچه رفع تمامی این کاستی ها و ضعف ها در کوتاه مدت ممکن نیست، اما تلاش برای کاهش آنها می تواند گام مهمی در مسیر حرکت سازمان نظام مهندسی ساختمان به سوی یک نهاد تخصصی مرجع باشد.