آیا مهندسان جا پای کاردان‌های فنی ‌گذاشته‌اند؟

بر این اساس مسئولان سازمان نظام کاردانی در حالی سال‌هاست که از بی‌توجهی مسئولان ذیربط به نظام کاردانی و تمرکز صرف آنها بر نظام مهندسی لب به اعتراضات بسیار گشوده‌اند که معتقدند این دو سازمان برآمده از یک قانون هستند و باید در کنار هم فعالیت کنند. در مقابل گروهی هم بر این باورند که مهندسان در اولویت قرار دارند و پیش از کاردان‌ها باید کار به آنها ارجاع شود.

اما امروز در شرایطی که بازار ساخت و ساز در رکود به سر می برد و به طور کلی زمینه‌های اشتغال برای حرفه-مندان و فعالان صنعت ساختمان فراهم نیست، سوال این است که این خواسته کاردان های فنی تا چه حد منطقی و متناسب با شرایط کنونی است؟

در همین رابطه یک کارشناس مسکن گفت: اساسا وظایفی در بخش صنعت و ازجمله صنعت ساختمان وجود دارد که وظیفه کاردان‌های فنی را با وظایف مهندسان کاملا متفاوت و متمایز می کند. یعنی درواقع یک فرد دارای مدرک فوق ‌دیپلم در رشته مرتبط با صنعت ساختمان کار اجرایی انجام می‌دهد، اما یک مهندس و کارشناس کار نظارت بر اجرا را انجام می‌دهد.

بابک حاجیان با بیان این مطلب تاکید کرد: بنابراین اینکه گفته شود چون تعداد مهندسان زیاد است، ما به کاردان‌های فنی در صنعت ساختمان نیازی نداریم، در کلیت امر غلط است؛ چون هر کدام از آنها کار و وظیفه متفاوتی را انجام می‌دهند.

وی در این حوزه تشریح کرد: برای مثال در زمینه آرماتوربندی، وظیفه کاردان فنی این است که تمام جزئیات اجرایی آرماتور را به طور عملی به کارگر آرماتوربند نشان دهد. پس کاردان فنی باید در کنار بنا و کارگران حضور داشته باشد تا جزئیات کار را به آنها آموزش دهد. اما وظیفه مهندس این است که پیشرفت پروژه را مطابق با نقشه‌ها ارزیابی کند و همچنین توجه کند که آیا کاری که کارگر و کاردان فنی انجام داده، براساس نقشه‌ها درست ارزیابی می شود یا خیر.

وی با انتقاد از اینکه در کشور ما مهندسان و نظام مهندسی در جایگاه کاردان‌های فنی قرار می‌گیرند؛ با این تفاوت که آموزش‌های فنی را به کارگران ساختمانی و نیروهای اجرایی نمی‌دهند و از بیرون بر روند اجرای پروژه نظارت می‌کنند گفت: در کمتر کارگاهی مشاهده شده که مهندسان بالای سر کارگران بایستند و بر نحوه اجرا و فعالیت آنها نظارت و موارد لازم را به آنها گوشزد کنند.

حاجیان ادامه داد: بنابراین حضور کاردان‌های فنی در بخش ساخت و ساز یک امر لازم و ضروری است و مهندسان هم جایگاه خاص خود را در امر نظارت دارند. درواقع مهندسان نظام مهندسی و دستگاه‌های نظارتی به نیابت از حقوق عامه و صاحب‌کار نظارت می‌کنند که کار از نظر اجرایی درست انجام شده باشد.

وی با تاکید بر خلاء حضور کاردان های فنی در کنار کارگران ساختمانی و نیروهای اجرایی، وجود آنها در بخش های اجرایی را لازم و ضروری دانست و با ابراز تاسف از اینکه در بخش ساخت و ساز، رییس کارگاه در جایگزین کاردان فنی قرار گرفته است، افزود: صاحب پروژه یک مهندس به عنوان رییس کارگاه نیاز دارد که قطعا آن فرد کاردان نیست و به عنوان هماهنگ‌کننده وظایفی ازجمله ورود و خروج مصالح، تامین به موقع مصالح و نیروی انسانی، زمان‌بندی پروژه و... را برعهده دارد. مهندس ناظر نیز از سوی شهرداری، دولت و حاکمیت برای حفظ حقوق منافع عام انتخاب می شود تا ساختمان‌ها به‌درستی اجرا شوند.

این کارشناس مسکن در خصوص دلایل و انگیزه مقاومت با فعالیت کاردان‌ها در صنعت ساختمان عنوان کرد: متاسفانه تعداد مهندسان بیکار به‌قدری افزایش یافته که آنها حاضر به انجام چنین وظایفی شده اند.

وی تاکید کرد: نکته دیگر اینکه تا حدود 20 سال پیش لیسانسه‌ها افراد خاصی بودند و صدور دانش‌نامه کارشناسی تا این حد زیاد نشده بود. یعنی در آن سال‌ها کاردان‌های ساختمان بسیار نقش موثری داشتند و افرادی که از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل می‌شدند، لزوما وارد مقطع کارشناسی نمی‌شدند. به جهت انجام امور حرفه‌ای و فنی، عمدتا کاردان‌ها جذب می‌شدند و یا حتی افراد از هنرستان‌های فنی فوق‌دیپلم می‌گرفتند برای اینکه بتوانند در حوزه اجرا کار کنند.

حاجیان با بیان اینکه تا قبل از انقلاب اسلامی کاردان‌های فنی جزو رکن‌های اصلی کشور بودند گفت: در دهه اول انقلاب نیز رشته های کاردانی بیشترین جذب را داشت و بسیاری از افراد به جای کارشناسی در رشته های کاردانی تحصیل می‌کردند. اما طی سال های اخیر متاسفانه در دانشگاه‌ ها را باز کردند و بدون حساب و کتاب و بدون برگزاری آزمون کنکور، دانشجوی عمران پذیرفتند. درنهایت با این قبیل سیاست‌های دانشگاهی کاردان‌های فنی از بین رفتند و هم اکنون از آنجایی که افراد به‌راحتی و بدون کنکور می‌توانند مدرک لیسانس بگیرند دیگر کسی حاضر به گرفتن مدرک فوق‌دیپلم نیست.

وی خاطر نشان کرد: این خلاء سیستم آموزشی موجب شد تا حجم عظیمی از دانشجویان رشته‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد تربیت شوند و درنهایت عملا کاردان‌ها محو شدند.

این اظهارات در حالی مطرح می شود که به نظر می رسد با توجه به گسترش تعداد فارغ التحصیلان رشته های مهندسی، در هر حال خود کاردان‌های فنی هم باید حرکتی کنند و برای جلب اعتماد مسئولان و مردم جهت کار و فعالیت در بخش ساخت‌وساز، اقداماتی انجام دهند.

در همین رابطه رئیس شورای مرکزی سازمان نظام کاردانی ساختمان گفت: تمام کاردان‌ها و سازمان‌های نظام کاردانی در استان‌ها تشنه این هستند که کار به آنها ارائه شود و همه به‌ طور جدی از طریق نظام مهندسی، ادارات کل راه و شهرسازی استان‌ها و حتی از طریق معاونت‌های عمرانی استانداری‌ها پیگیری می‌کنند تا در بخش ساختمان مشارکت کنند.

داراب صفری افزود: متاسفانه عوامل مختلفی مثل رکود ساخت‌وساز موجب شده که حجم کار موجود حتی جوابگوی تعداد بالای اعضای نظام مهندسی نباشد. حتی با وجود اینکه در چند سال گذشته بحث مسکن مهر هم مطرح بود و در برخی استان‌ها، کاردان‌ها همکاری محدودی در اجرای آن داشتند، ولی در بحث کلان، بیشتر از کارشناسان و مهندسان نظام مهندسی استفاده می‌شد. چرا که برای ایفای نقش نظارت مقیم، کاردان باید حضور داشته باشد اما در امر نظارت مسکن مهر، روال کار به این صورت نبود.

این مسئول سازمانی با بیان اینکه کاردان های فنی باید در بخش نظارت و اجرا کار کنند گفت: گرچه بسیاری از کاردان‌ها حتی در بحث طراحی هم توانایی لازم را دارند، اما به طور کلی ما در زمینه طراحی ادعایی نداریم و انتظارات ما برای فعالیت در بخش اجرا زیاد نیست. چراکه طبق قانون نظام مهندسی در صنعت ساخت‌وساز هر فردی باید در جایگاه خود قرار گیرد.

وی با اعتقاد به اینکه در بحث ساخت‌وساز و نظارت باید بیشتر از کاردان‌ها و از معماران تجربی استفاده شود گفت: متاسفانه علیرغم اینکه کاردان‌ها علاقه‌مند و به شدت دنبال این هستند که توانایی و تخصص خود را نشان دهند و در بخش ساخت‌وساز مشارکت کنند ولی باز می‌بینیم که از آنها استفاده نمی‌شود.

صفری با اشاره به ریزش روزافزون تعداد کاردان‌ها گفت: ذهنیت عموم این است که کاردان‌ها دانش و توانایی لازم را ندارند، اما این یک نگاه غیرتخصصی است که تصور شود چون کاردانی یک پایه از کارشناسی کمتر است، پس کاردان‌ها تخصص لازم را ندارند، در صورتی که در کارگاه‌ها در بحث ناظران مقیم، کاردان‌ها و معماران تجربی بیشترین حضور را در بحث نظارت و اجرا دارند.

رییس شورای مرکزی نظام کاردانی با مقایسه وضعیت کاردان های فنی در سایر کشورها تصریح کرد: در کشورهای اروپایی، کاردان‌ها و معماران تجربی جایگاه خاص خود را دارند و حتی برخی مهندسان به عنوان تکنسین در کنار کاردان‌ها قرار می‌گیرند. لذا وزارت راه‌ می‌تواند این همبستگی را بین بخش‌های فعال در حوزه ساخت‌وساز شامل سازمان نظام مهندسی، نظام کاردانی و سایر صنوف ایجاد کند.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه مسئولان وزارت راه و شهرسازی ما را به رسمیت شناخته اند و شورای مرکزی هم جایگاه و رسمیت خود را پیدا کرده، امیدواریم نگاه و کمک وزارتخانه بیش از این به سازمان‌های کاردانی کشور معطوف باشد تا بتوانیم شاهد فعالیت و پویایی سازمان‌های نظام کاردانی ساختمان در کشور باشیم.

صفری افزود: سازمان‌های نظام کاردانی باید بتوانند در کنار سازمان‌های نظام مهندسی فعالیت خود را به نحو احسن و طبق قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان انجام دهند و در بخش ساختمان سهیم باشند.