دوران تحریم هزینه حمل ونقل هر کانتینر کالا به طور متوسط ۷۰۰ دلار اضافه شد

حمل و نقل دریایی نقشی بسیار مهم در تسهیل تجارت بین‌المللی و سیستم‌های اقتصادی جهانی ایفا می‌کند. یکی از بخش‌های اقتصادی که تأثیر زیادی از اعمال تحریم‌ها پذیرفت، حمل و نقل دریایی بود که به‌واسطه پشتیبانی حداکثری از تجارت خارجی شامل صادرات و واردات روی سایر بخش‌ها نیز تأثیر می‌گذارد. تحریم‌ها موجب شد خطوط کشتیرانی بزرگ خارجی به جای ورود به بنادر ایران به بنادر کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس بروند و کالاهای متعلق به ایران را در این بنادر تخلیه کنند که این موضوع هزینه‌های زیادی به ایران تحمیل کرده است. اما دوران پس از برجام امکان حضور مجدد کشتیرانی را در تجارت بین‌الملل فراهم کرد پس از رفع تحریم‌ها، کشورهای تحریم‌کننده برای دستیابی مستقیم و بی‌واسطه به بازارهای ایران، وارد مبادلات تجاری شده و عرضه مستقیم کالاهای خود را به ایران آغاز کرده‌اند و اکنون ۱۷ خط  بین‌المللی کشتیرانی به ایران رفت و آمد می‌کنند.

تا قبل از برجام شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی بزرگ و خطوط معتبر کشتیرانی بین‌المللی مجبور بودند برای رساندن کالا به ایران به امارات رفته و در ادامه محموله‌های خود را با استفاده از کشتی‌های کوچک‌تر از بنادر حوزه خلیج فارس به بنادر ایران منتقل کنند که این امر باعث افزایش هزینه‌های حمل و نقل و در نهایت بهای تمام شده کالای وارداتی شد. صادر‌کنندگان نیز مجبور بودند برای حمل دریایی ابتدا کالای خود را به یکی از بنادر کشورهای مجاور نظیر امارات انتقال داده و سپس با استفاده از خطوط کشتیرانی بین‌المللی به مقصد منتقل کنند؛ در حالی که پس از اجرای برجام، هزینه حمل و نقل و تخلیه بار کشتی‌ها در بنادر نیز کاهش قابل توجهی یافته است و با اجرایی شدن برجام کشتی‌های ایرانی و خارجی براحتی در تمام بنادر دنیا و همچنین خلیج فارس تردد می‌کنند. مدتی پیش رئیس جمهوری اعلام کرده بود که با اجرای برجام، هزینه حمل بار با کشتی ۲۵ درصد کاهش یافته است.

طبق آمار سازمان بنادر و دریا نوردی تنها هزینه حمل‌ونقل دریایی به ازای هر کانتینر ۷۰۰ دلار برای ایران هزینه اضافه به همراه داشت و اگر فرصت از دست رفته، مشکل بیمه و دور شدن سرمایه‌گذاران را نیز اضافه کنیم، میزان ضرری که ما در هر بار جابه‌جایی داده‌ایم به شکل قابل توجهی افزایش می‌یابد. با لغو تحریم‌ها، کشتی‌های بزرگ مستقیم می‌توانند در بنادر ایران پهلو بگیرند و دیگر لازم نیست به وسیله لنج بار بیاوریم.

در سال «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال» توسعه حمل و نقل نقش مهمی در رسیدن به این شعار را ایفا می‌کند به همین دلیل رئیس جمهوری در پیام نوروزی خود سال جدید را «سال توسعه حمل و نقل» نام برد هم در ریل که پنج استان به شبکه ریلی وصل خواهد شد، هم در ناوگان هوایی، هم در زمینه دریایی و هم در زمینه ترانزیت با کشورهای مختلف.   و همزمان با این پیام و در دومین روز از سال‌جاری نخستین کشتی اقیانوس پیمای کروز به آبهای ایران آمد، ورود این کشتی به آبهای کشور یک تحول پسابرجامی برای ایران بود. بر همین اساس سال گذشته نیز کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نخستین قرارداد ساخت کشتی را با بزرگترین سازنده کشتی در جهان منعقد کرد و آنگونه که مدیرعامل این شرکت در پایان سال بیان داشت نخستین کشتی از این نوع در مارس ۲۰۱۸ به ناوگان کشور تحویل داده خواهد شد تا به طور رسمی ناوگان دریایی کشور به جمع باشگاه صاحبان کشتی‌های مگا سایز بپیوندد.

علی اکر غنجی، مدیرعامل شرکت حمل فله کشتیرانی در خصوص شرایط کشتیرانی ایران قبل و بعد تحریم در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: کشتیرانی برای حمل و نقل به ادوات خاصی نیاز دارد که عموماً بین‌المللی است یکی از این ادوات بیمه‌ها هستند. بیمه‌ها یکی از عوامل اصلی و مهم تجارت دریایی است به خاطر تحریم کشتیرانی از طرف بیمه‌های بزرگ کشتی‌های ما عملاً به ۹۰ درصد دنیا نمی‌توانستند رفت و آمد کنند.

غنجی می‌گوید: در زمان تحریم فقط به چین و چند کشور آفریقایی رفت و آمد داشتیم اما الان کشتی‌ها با پرچم ایران در تمام نقاط دنیا از جمله ژاپن، اروپا، استرالیا، امریکای جنوبی و شمالی و هند رفت و آمد دارند. حتی مؤسسه‌های بزرگ رده‌بندی بین‌المللی که ناظر  استانداردها و محیط زیست هستند حاضر نبودند با ایران کار کنند اما الان جایی نیست که کشتی‌های ایرانی نتوانند بروند و این دستاورد برجام است.

کشتیرانی جمهوری اسلامی پیش از تحریم‌ها سهم مناسبی از بازارهای بین‌الملل داشت و سهم قابل توجهی از خط کانتینری را داشتیم که به‌دلیل تحریم‌ها از بین رفت. در این سال‌ها نوع تجارت ما تغییر کرده است به گونه‌ای که زمانی آلمان در صدر فهرست تجارت خارجی ما بود اما سال‌هاست که چین جای آن را گرفته است. به گفته مدیر عامل شرکت حمل فله کشتیرانی پس از لغو تحریم کشتیرانی بسیاری از خطوط بزرگ و معتبر بین‌المللی برای بازگشت به ایران اعلام آمادگی کردند از جمله خطوط کشورهای سنگاپور (پی آی ال)، کره (هیوندای)، ایتالیا (مسینا)، تایلند (ون های) و خطوط مشترک آسیایی(سیماتک و او ای ال) هستند. همچنین «مرسک»، «هان جین»، «وای‌ام ال»، «اورگرین»، «سی ای‌ام سی جی ام» نیز خطوط مهم دیگر بودند. نمایندگانی از این شرکت‌ها برای بازدید به ایران آمدند و درخواست خود را برای شروع کار در بنادر ایران ارائه داده‌اند. همچنین نخستین فاینانس عملی پس از برجام با کشتیرانی آغاز شد و ۱۰ فروند کشتی برای نوسازی خط ملی کشتیرانی از کره جنوبی وارد می‌شود که نخستین آن قرار است سال ۹۷ وارد شود.

او می‌گوید: در سال‌های تحریم کشتی‌های ایران و شرکت‌های بزرگ کشتیرانی یا اجازه تردد در بنادر بزرگ را نداشتند یا مجبور بودند با پرچم دیگر کشورها در آب‌های آزاد تردد کنند؛ موضوعی که پیش از آنکه دیگر تأثیراتش بررسی شود، از نظر هزینه‌های اقتصادی برای ما شرایط سختی را به وجود آورده بود. ممنوعیت بیمه کشتی‌های ایرانی به‌عنوان یکی دیگر از معضلات زمان تحریم بود برای آنکه کشتی‌ها بتوانند تحت پوشش بیمه قرار گیرند، نیاز است که مؤسسات رده‌بندی بین‌المللی در ایران فعال باشند. این در حالی است که در زمان اوج‌گیری تحریم‌ها هیچ مؤسسه رده‌بندی حاضر نبود در ایران کار کند و از این‌رو هیچ یک از کشتی‌های ما امکان بیمه شدن نداشتند.

اما با اجرایی شدن برجام ما خیلی زود توانستیم بار دیگر با پرچم ایران در آب‌های خارجی تردد کنیم و تعداد زیادی از مؤسسات رده‌بندی برای تضمین بیمه کشتی‌ها وارد ایران شدند.

محمد سعیدنژاد رئیس سازمان بنادر و دریانوردی نیز می‌گوید اگر زمانی ما نگران ورشکستگی بودیم امروز با آمارهای مثبت قابل توجه روبه‌رو هستیم. در طول این سال‌ها پیشرفت عملکرد بنادر ایران حدود ۳۰ درصد تخمین زده می‌شود و تنها در فروردین‌ماه امسال در قیاس با زمان مشابه سال قبل رشدی ۶۰ درصدی را به ثبت رساندیم که عملکردی کم‌نظیر به حساب می‌آید.

با وجود آنکه باید عملکرد برجام را در حوزه‌های مختلف و متناسب با شرایط‌‌شان ارزیابی کرد، اما آنچه در حوزه دریایی اتفاق افتاده تفاوتی قابل توجه در قیاس با زمان تحریم‌ها را به ثبت رسانده است.

کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با ۱۵۲ شناور سالانه می‌تواند بیش از ۱۲۰ هزار کانتینر و ۵ میلیون تن کالاهای فله‌ای را در جهان جابه‌جا کند و بزرگترین ناوگان کشتیرانی خاورمیانه است.