گردشگری؛ صنعت سفید راهکاری برای توسعه ی اقتصادی

*نجلا درخشانی :گردشگری را می‌توان صنعت سفید و پاک نامید، زیرا برخلاف اغلب صنایع تولیدی، بدون آلوده کردن محیط زیست انسانی، باعث دوستی، تفاهم و تبادل فرهنگی بین ملتها شده و صلح و آرامش را برای جوامع به ارمغان می آورد.
صنعت گردشگری فرصتی‌ست برای فعالیت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی داخلی و خارجی و ایجاد اشتغال و اقتصاد پایدار.
اتصال دو شهر آبادان و خرمشهر و نزدیکی این دو به یکدیگر علاوه بر ایجاد یک منطقه‌ی بزرگ و تأثیرگذار بر امر سیاست و اقتصاد کشور، رابطه‌ی تنگاتنگی را نیز بین این دو شهر ایجاد کرده به‌طوری‌که نمی‌توان برای یکی از آن‌ها جداگانه در طرح‌های کلان و چشم‌اندازهای آتی تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کرد.
یکی از این طرح‌ها و چشم‌اندازها، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی گردشگری می‌باشد.
افزايش روز افزون نقش گردشگری و گذران اوقات فراغت در ارتقای كيفيت زندگی شهری، ‌برنامه‌ ريزی توسعه‌ ی شهری را در زمینه‌ ی تدوين سياست‌ها و راهبردهایی جهت اجرای طرح‌های جامع گردشگری و سیاستگذاری‌ در این حوزه سوق می‌دهد.
توسعه‌ ی گردشگری تأثیرات مثبت فراوانی بر توسعه‌ ی اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و زیست‌ محیطی شهر و سیاست‌های شهری خواهد داشت.
توسعه ی گردشگری پایدار و برنامه ریزی صحیح برای آن در گرو شناخت ظرفیت‌های گردشگری منطقه و ارائه‌ی برنامه‌ی مطلوب براساس پتانسیل‌ها و محدودیت‌های هر شهر یا منطقه است. بر این اساس شهرستان‌های خرمشهر و آبادان با داشتن جاذبه‌ها و پتانسیل‌های متعدد بالفعل و بالقوه‌ی گردشگری طبیعی (اکوتوریسم) از قبیل: نخلستان‌های زیبا و بکر، سه رودخانه‌ی بهمنشیر، اروندرود و کارون، گردشگری تجاری بدلیل وجود بندر و گمرک، خاطرات، بناها و محوطه های یادبود باقی مانده از دفاع مقدس، بناها و بافت‌های فرهنگی- تاریخی باارزشی که دروازه‌ی ورود مدرنیته به معماری و شهرسازی محسوب می‌شوند، وجود پالایشگاه و تأسیسات وابسته به آن، می‌توانند با برنامه‌ریزی راهبردی و توسعه‌ی سرمایه‌گذاری، به منزله ی یکی از قطب‌های گردشگری، به خصوص گردشگری صنعتی، تجاری، آبی و جنگ، در منطقه‌ی جنوب غرب کشور مطرح شده و به ایرانی کوچک در حوزه‌ی گردشگری تبدیل شوند.
جهت ایجاد گردشگری پایدار ابتدا باید زیرساختهای لازم مهیا شود سپس برنامه ریزیهای راهبردی جهت تعیین مسیرها و انواع جاذبه‌های گردشگری در منطقه صورت پذیرد.
توسعه‌‎ی گردشگری به ویژه در شهرهایی مانند آبادان و خرمشهر، که از یک طرف شامل جاذبه‌ های فراوان گردشگری بوده و از طرف دیگر اتکای بیش از حدی به درآمدهای نفتی دارد و همچنین به آبهای آزاد و خلیج فارس دسترسی مستقیم دارند، می‌تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی فرصتها و پتانسیل‌های گردشگری نقش مؤثری در توسعه‌ ی مناطق شهری و در نتیجه توسعه ی اقتصادی و فرهنگی و تنوع بخشی به اقتصاد منطقه را بر عهده داشته باشد.
مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار در توسعه‌ ی صنعت گردشگری و جذب گردشگر در شهرستانهای آبادان و خرمشهر، ايجاد فضاهای مناسب برای استراحت و تفریح گردشگران در مکانهایی از شهر است که دارای چشم‌ اندازهای طبيعی و جذاب میباشند. همچنین ایجاد مجتمعهای تفريحی- توريستی كه دارای امكانات رفاهی، اقامتی و خدماتی مناسب هستند، ميتواند در راستای رشد و توسعه‌ ی گردشگری و ارتقای زمينه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مؤثر باشد.
شهرستانهای آبادان و خرمشهر به‌ دلیل دارا بودن شرايط خاص جغرافيايی، تاريخی، فرهنگی،‌ اجتماعی و سياسی از گذشته تاکنون محل تردد گردشگران داخلي و خارجي زيادي بوده است.
صنعت گردشگری بایستی همواره همسو و هم‌ جهت با توسعه‌ ی پایدار باشد. جهت ایجاد گردشگری طبیعی پایدار لازمست در زمینه توانمندسازی روستاهای هدف گردشگری که دارای فضاهای بکر و طبیعی هستند، برنامه ریزی نموده و با در نظر گرفتن روستائیان به عنوان ذینفعان صنعت اکوتوریسم امکان ایجاد زیرساختهای اقتصادی را در جریانی درونزا از طریق مشارکت دادن روستائیان در امر گردشگری و نیز با گسترش فرهنگ حفاظت از محیط زیست روستایی، فراهم نمود.
اصولا هدف از گردشگری طبیعی پایدار توانمندسازی فضاهای طبیعی مانند روستاها و مکان‌هایی با چشم‌انداز جذاب و زیبا و بهینه‌ سازی ساختار فرهنگی – اجتماعی این مکان‌ها از طریق ایجاد فعالیتهای مکمل و مکان‌های استراحتگاهی – تفریحی در کنار حفاظت و نگهداری از محیط‌زیست و جلوگیری از هرگونه مداخله در فرم ارگانیک آن‌ها می‌باشد.

لذا در صورت فقدان برنامه‌ریزی و سیاست گذاری صحیح در راستای نیل به این اهداف، گردشگری ناپایدار و معکوس رخ می‌دهد.
اولین گام در زمینه‌ی توسعه‌ی گردشگری و تعیین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این دو شهرستان، شناخت جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی و ... آنها و تعریف مسیرهای گردشگری برای راهنمایی گردشگران در هر یک از محورها و نهایتا تعریف راهبردهای ایجاد گردشگری پایدار می‌باشد.
بر این اساس بنده و آقای مهندس پاکگهر تصمیم گرفتیم برای اولین بار محورهای گردشگری شهرهای خرمشهر و آبادان را تعریف و طراحی کنیم. لذا پس از شناسایی جاذبه ها و پتانسیلهای متنوع موجود در این دوشهرستان، پنج محور گردشگری اعم از: طبیعی- روستایی، فرهنگی - تاریخی. مذهبی - دفاع مقدس (جنگ)، شهری و تجاری و نهایتا صنعتی برای خرمشهر تعریف شد. در شهرستان آبادان نیز بر اساس جاذبه ها، پتانسیلها، مکانهای بکر و چشم اندازهای زیبای موجود شش محور گردشگری شامل: طبیعی- روستایی، فرهنگی - تاریخی، مذهبی - دفاع مقدس(جنگ)، شهری و تجاری - بازرگانی، صنعتی و در نهایت ورزشی تعریف و طراحی گردید.
در کنار شناسایی و معرفی جاذبه ها و محورهای گردشگری، فرصتهای سرمایه گذاری نیز در این طرح جامع متناسب با پتانسیلها و ظرفیتهای موجود تعریف شدند تا بتوانیم در صورت مراجعه ی سرمایه گذاران، آنهارا به سمت سرمایه گذاری در حوزه ی گردشگری هدایت کنیم.
در فصل پایانی طرح جامع نوشته شده، راهبردهای ایجاد گردشگری پایدار در منطقه ی آزاد اروند را بر اساس تهیه ی جدول (SWOT) و وزن دهی به نقاط ضعف، قوت، تهدید و فرصت ارائه کردیم.
بنابراین در صورتی که زیرساختهای مورد نیاز برای سرمایه گذاران در حوره ی گردشگری ایجاد شود، میتوان با هدایت وجذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی محدوده ی منطقه ی آزاد اروند را به قطب گردشگری جنوب کشور تبدیل نموده و به رشد و توسعه ی اقتصادی منطقه کمک بسزایی نمود.
*پژوهشگر میراث فرهنگی