تعریف موزه در نشست توکیو 2019 تغییر می‌کند
«ایکوفوم» بخش موزه‌شناسی شورای بین المللی موزه ها «ایکوم» است و قسمت فکری و تئوریک این کمیته جهانی محسوب می شود.
این بخش بیشترین عضو فعال را در بین سایر بخش‌های ایکوم داشته و در بین آنها از نظر کمّی و کیفی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
براساس تفاهم نامه‌ای که میان کمیته ملی موزه‌های ایران و کمیته بین‌المللی ایکوفوم امضا شده است، همایش بین المللی ایکوفوم دی ماه امسال در تهران برگزار می‌شود.
** این گفت و گوی اختصاصی «فرانسوا مِرِس» استاد دانشگاه سوربن پاریس و رئیس ایکوفوم با رسانه های ایرانی در سفر اخیر خود به ایران است:
تِم و موضوعی که برای کنفرانس امسال ایکوم در نظر گرفته شده «موزه داری و تقدس» است؛ چرا این موضوع و چرا در ایران؟
مرس : برای رسیدن به موضوع تقدس با همه اعضای ایکوم و مدیران کمیته های مربوطه صحبت کردیم و این ماحصل یک تصمیم جمعی ست.
یک دلیل برگزاری آن در ایران این است که کشور شما فرهنگ غنی و باسابقه ای دارد اما در بیرون از مرزهای شما این فرهنگ و تمدن به خوبی شناخته شده نیست به همین نسبت کمتر هستند کسانی که به طور مشخص از موزه های ایران شناخت داشته باشند.
در حقیقت این همکاری بین ایکوفوم و ایکوم ایران برای این است که بتوانیم ارتباط بین تقدس و موزه را در مقیاس جهانی مطرح کنیم.
یک بخشی از تم تقدس به موارد مذهبی و ادیان برمی گردد؛ اینکه ما بخواهیم ارتباط بین جوامع مختلف مذهبی و دینی را مثلا در زنجیره موزه های کنار هم مسیحی، ارمنی، زرتشتی و کلیمی ها نشان دهیم و این دومین دلیل انتخاب ایران برای میزبانی کنفرانس آتی ایکوم بود.
این تقدس به طور معمول در درون مذاهب هست اما خواست ما از تعریف وسیع تر مفهوم تقدس به آن ارتباطی که در درون خود موزه وجود دارد بر می گردد؛ ارتباطی که موزه ها با اشیا، مخاطبان و بازدیدکنندگانشان ایجاد می کنند یک ارتباط مقدس است.
آن چیزی که به طور مشخص روی آن تمرکز کرده ایم «صلح» و «صلح درونی» است که این صلح، درون خودش امر مقدسی هست.
** مردم به موزه بیشتر از تلویزیون اعتماد دارند
مفهوم موزه مثل بسیاری از مفاهیم دیگر در ادوار مختلف تغییر کرده، شما به عنوان رئیس کمیته ای که دقیقا یکی از وظایف آن بازتعریف موزه است آخرین تعریفی که از موزه دارید چیست؟ (با توجه به اینکه بحث های نظری فراوانی هم همیشه در پی تعریف آن وجود دارد)
مرس : همانطور که گفتید تعریف موزه متحول خواهد شد، ارائه تعریف از موزه یک کار جمعی است و ایکوفوم با کمک بقیه اعضا و کمیته ها به این تعریف می رسد اما وظیفه ایکوفوم این است که این حس و تفکر در بقیه ایجاد شود که همه به این موضوع فکر کنند.
آخرین تعریف موزه مربوط به سال 2007 است که این تعریف در نشست توکیو 2019 تغییر خواهد کرد.
ما سمپوزیوم های زیادی در شهرهای مختلفی چون پاریس، بوینس آیرس، ریو دوژانیرو و پکن برگزار کردیم و چند سمپوزیوم دیگر هم در آمریکا و چند کشور دیگر خواهیم داشت تا به این تعریف جدید برسیم اما در مجموع، محوری که به آن رسیده ایم راجع به «نقش اجتماعی موزه ها و ارتباط آنها با جامعه» است.
شاید تا سی یا چهل سال پیش، موزه را به عنوان یک فضای اجتماعی نمی دیدیم؛ و این بُعد همیشه نادیده گرفته می شد ولی آنچه اکنون اهمیت دارد، چیزیست که موزه به مردم می دهد.
موزه های کلاسیک یا موزه های باستان شناسی مثل موزه دوران اسلامی، آبگینه یا ایران باستان شما بیشتر شیء محور هستند، اما در نظر داریم از آن شکل کلاسیک فاصله بگیریم و به نوعی آن را جامعه محور کنیم.
درواقع ما به سه پرسش پاسخ می دهیم؛ چه چیزی را می خواهیم حفظ کنیم؟ ، چه چیزی را می خواهیم به نسل های آینده بدهیم؟ و چه چیزی را می خواهیم برای آنها باقی بگذاریم؟
و اینکه آیا این اشیا هستند که می خواهیم به نسل بعد منتقل کنیم یا تفکر و ارزش های ما !
به نظر می رسد که اینها باهم متفاوتند اما در واقع یکی هستند، با این اوصاف تعریف جدید موزه ها تعریف وسیعی خواهد بود.
** موزه های ایران مفهومی‌تر هستند
موزه های ایران را چطور دیدید و آیا وجه تمایز مشهودی هم حس کردید؟
مرس: از بعضی وجوه مشابه است؛ موزه های مدرنی که با آخرین روش های مدرن ارائه در دنیا مجهز هستند ولی هر موزه ای داستان خودش را دارد که به آن موزه، موضوعیت می دهد.
برای همین باید وارد آن موزه شوید تا داستانش را بشنوید مثلا موزه صلح بلژیک، تمرکز روی جنگ بلژیک دارد اما موزه صلح ایران، جهانشمول‌تر است.
موزه های ایرانی نشان می دهد موزه جایی هست که می شود در آن تفکر کرد و بحث کرد و به زعم من موزه های ایرانی به مفهوم واقعی کلمه، مفهومی‌تر هستند.
موزه ها آیینه ای هستند که شما می توانید خودتان را از طریق آنها ببینید؛ آنجا شما با واقعیت بیشتری مواجه می شوید برای همین، مردم به موزه اعتماد بیشتری نسبت به تلویزیون دارند و من واقعیت هر کشور را در موزه های آن کشور پیدا می کنم.
