نبض کند عروس خزر

به گزارش سازه نیوز، حیات خلیج گرگان از یک سو در اختیار دریای خزر است و از سوی دیگر از طریق رود ولگا تأمین می‌شود، اما در سال‌های اخیر به‌علت برخی پدیده‌های اقلیمی نظیر خشکسالی، کاهش بارندگی و پس‌روی دریای خزر حیات این خلیج دستخوش تغییراتی شده و به سمت خشکی در حال حرکت است.

بهمن ماه سال 95 بود که جلسه کمیته ملی نجات خلیج گرگان با حضور پروین فرشچی معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست در استانداری گلستان برگزار شد. فرشچی در این جلسه گفت که باید با سرعت نقشه راه نجات خلیج گرگان تدوین‌ شده و مصوبه هیئت دولت مراحلش را طی کند و به مرحله اجرا برسد.

در این راستا کارگروه تخصصی طرح نجات خلیج در آب منطقه‌ای استان گلستان با حضور دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط در استان گلستان و مازندران و سطح کشور تشکیل شد.

در این کارگروه تصمیم گرفته شد که مطالعات نجات خلیج گرگان و تالاب میانکاله در دو بخش مطالعات شناسایی و ارزیابی راهکارهای «اضطراری» و مطالعات «جامع» انجام گیرد.

حال با گذشت 9 جلسه از برگزاری این کارگروه جویای اقدامات انجام شده درخصوص نجات خلیج شدیم.

«محمد نوری» مدیر فنی شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان در زمینه اجرای طرح نجات خلیج گرگان در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: طرح نجات خلیج گرگان از فروردین سال 96 از سوی استانداری گلستان با اعتبار حدود یک میلیارد تومان در اختیار آب منطقه‌ای قرار داده شد.

وی افزود: برای اجرای این طرح از ابتدای امر کارگروه تخصصی متشکل از سازمان‌ها و ارگان‌های استان‌های گلستان و مازندران که ذینفع در خلیج گرگان و دریای خزر هستند، تشکیل شد و شماری از سازمان‌های کشوری مانند سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و سازمان بنادر و دریانوردی نیز عضو این کارگروه بودند.

نوری تصریح کرد: کارگروه تخصصی طرح نجات خلیج 9 جلسه در طی یک سال گذشته برگزار کرد که در این جلسات تصمیماتی اتخاذ شد که از جمله آن‌ها انجام مطالعات در دو بخش اضطراری یا کوتاه مدت و مطالعات جامع یا بلند مدت بود.

مدیر فنی شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان یادآور شد: در زمینه اقدامات اجرایی نیز اقدامات کوتاه مدت از جمله لایروبی کانال‌ها و رودخانه‌های منتهی به خلیج گرگان انجام شد و اقدامات بلند مدت از ماحصل نتایج مطالعات استخراج خواهد شد که در آینده پس از اتمام مطالعات و تخصیص اعتبارات لازم از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط در دستور کار قرار خواهد گرفت.

وی اظهار کرد: همه اقدامات اولیه برای آغاز اجرای طرح نجات خلیج انجام شد اما دیگر اعتباری برای ادامه روند اجرای طرح اختصاص نیافت و هم‌اکنون با توجه به درخواست و گزارش‌ توجیهی که به سازمان برنامه و بودجه استان گلستان ارسال کردیم، منتظریم تا اعتباری اختصاص یابد که انجام مطالعات جامع و اقدامات اجرایی برای نجات خلیج ادامه یابد.

نوری گفت: برای اجرای طرح نجات خلیج نیاز به حداقل 50 میلیارد تومان اعتبار است که طی گزارش توجیهی و برآورد هزینه این طرح برای دوره حدود چهار ساله، برنامه آن ارائه شده است.

وی یادآور شد: از آنجایی که خلیج گرگان از بهشهر در قسمت میانکاله آغاز می‌شود و تا بندرترکمن ادامه دارد، استان مازندران نیز ذینفع است، از این‌رو استانداری مازندران، محیط زیست آن استان و مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر نیز از استان مازندران در جلسات کارگروه حضور فعال داشتند و انتظار می‌رود آنان نیز در ادامه طرح چون قبل ما را حمایت کنند.

مدیر فنی شرکت آب منطقه‌ای گلستان یادآور شد: آب منطقه‌ای گلستان طی یک سال گذشته تمام تلاش خود را برای نجات خلیج گرگان به کار گرفته است، از این‌رو انتظار می‌رود همه ذینفعان و ذی‌مدخلان امر در بیانات و اظهارات خود واقعیت‌های حاکم بر موضوع از جمله کمبود بودجه و مشکلات دولت و مسائل اجتماعی مربوط به طرح را در نظر بگیرند و تنها منافع یک نهاد و شخص نباید مبنای قضاوت کارشناسی قرار گیرد.

«علی ابوطالبی» فعال محیط زیست استان مازندران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به این‌که انتقال آب دریا از طریق این دو کانال چاپاقلی و خوزینی و یا پمپاژ آب بدون ورود آب شیرین تفکر اشتباهی است، اظهار کرد: فقط آب شور نمی‌تواند در بوم‌سازگان و تنوع زیستی موثر باشد، بهترین اقدام آن است که به ازای هر دو لیتر آب شور، یک لیتر آب شیرین وارد خلیج شود.

وی گفت: دبی آب از طریق کانال چاپاقلی و خوزینی به‌علت کاهش سطح آب دریا و افزایش رسوبات کم شده است. 90 درصد آب شیرینی که وارد تالاب می‌شد در طی چند سال اخیر با توجه به رشد آب بندان‌ها، مراکز پرورش ماهی و مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یافته است.

این فعال محیط زیست مازندران تصریح کرد: برای نجات خلیج در مازندران بودجه‌ای یک میلیاردی به آن اختصاص یافت که 50 کیلومتر از کانال‌ها و نهرهای منتهی به خلیج در حال لایروبی است. در این راستا کانال زاغمرز به طول حدود 14 کیلومتر، کانال کفترخان امیرآباد به طول 12 کیلومتر، نهر سرخ‌تین حسین‌آباد به طول 10 کیلومتر، نهر سنگ افضل قره‌تپه به طول حدود 8 کیلومتر و نهر سوز تین قره‌تپه به طول حدود 8 کیلومتر در حال لایروبی است.

ابوطالبی با اشاره به این‌که تقریباً نیمی از لایروبی‌ها انجام شده است، گفت: این عامل موجب می‌شود تا آب به سرعت وارد خلیج شود هم‌چنین بسیاری از آب‌های زیرزمینی هم بر اثر لایروبی وارد خلیج شود.

وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین مشکل در این خصوص کشاورزان و پرورش‌دهندگان ماهی هستند که اجازه ورود آب به درون خلیج را نمی‌دهند یعنی با احداث سدهای خاکی آب نهرها را منحرف می‌کنند. در این زمینه محیط‌زیست و وزات نیرو با رایزنی باید حق‌آبه‌ای برای آب خلیج در نظر بگیرند.

ابوطالبی یادآور شد: در گذشته علاوه‌بر پاییز و زمستان آب در بهار و تابستان هم آب وارد خلیج می‌شد اما هم‌اکنون در بهار و تابستان آب وارد خلیج نمی‌شود. در پاییز و تابستان 30 درصد از این آب‌ها را پرورش‌دهندگان ماهی در آب‌بندان استفاده می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که وارد خلیج شود پس باید حق‌آبه برای آن در نظر گرفته شود.

این فعال محیط‌زیست خاطرنشان کرد: سدها نیز اثرات ناخوشایندی بر روی خلیج گذاشتند به طور مثال سد گلورد حدود چند سال اجازه ورود آب نکا رود به خلیج را نداده و اگر هم آبگیری شود از طریق کانال‌های موجود آبی به خلیج نمی‌دهد و آب‌های زیرزمینی نیز اشباع نمی‌شود.

وی درباره مهم‌ترین راهکار نجات خلیج، گفت: با توجه به آن‌که بارندگی کاهش یافته و هم‌اکنون در دوره 30 ساله خشکسالی، در سال هشتم آن قرار داریم و در طی 25 سال دیگر گرمای شدیدتری را در پیش خواهیم داشت و پیش‌بینی می‌شود کره زمین چندین درجه گرم‌تر شود، بنابراین تالاب در حال ضربه خوردن است و علاوه‌بر آن نبود مدیریتی در زمینه آب و طمع پرورش‌دهندگان ماهی و کشاورزانی که کشت‌های آب بر انجام می‌دهند، موجب خشک شدن بیش از نیمی از خلیج خواهد شد که تبعات آن از جمله پایین رفتن آب زیرزمینی و احتمال بروز گرد و غبار و ریزگرد، مشکلات آب و هوایی و کاهش رطوبت منطقه و بارندگی خواهد بود.

ابوطالبی اظهار کرد: خشکی تالاب می‌تواند نابودی تنوع زیستی را در پی داشته باشد به طوری‌که یک میلیون پرنده مهاجری که به تالاب می‌آیند تغییر زیستگاه می‌دهند و زیستگاه اصلی خود در خلیج میانکاله را از دست می‌دهند و معیشت جوامع محلی که به طور غیر مجاز هم از تالاب برداشت می‌کردند، از میان خواهد رفت.

وی گفت: هر چند انتقال آب دریا به خلیج از طریق لایروبی و پمپاژ امکانپذیر خواهد شد اما پی.اچ آن در حد 11 الی 12 می‌رسد و از آنجایی که در آب شور غنای اکوسیستم ضعیف است و اگر بخواهیم بوم سازگان خلیج را زنده کنیم باید آب لب شور ایجاد شود تا نوعی اکوتون گونه‌های زیر هرم غذایی همانند بنتون‌ها و زئوپلانگتون‌ها و گیاهان درون آبزی بسیار متنوع‌تر و بیشتر ایجاد شود و این عامل تنوع گونه‌های بالاتر هرم غذایی همانند پرندگان را بیشتر می‌کند.

این فعال محیط زیست ادامه داد: بنابراین بهترین راهکار آن است که حق‌آبه تالاب با آب شیرین داده شود و مردم هم همکاری کنند و محیط زیست نیز تلاش کند تا این حق‌آبه به تالاب میانکاله وارد شود، چون این آب شور و شیرین پی.اچ حدود 7 را برای رشد گونه‌های پائین هرم غذایی فراهم می‌کند.

ابوطالبی تصریح کرد: علاوه‌بر لایروبی و انتقال آب شور دریا به خلیج، برای تأمین آب شیرین خلیج می‌توان از آب گوهرباران در نکا رود استفاده کرد به این صورت که آب نکا رود که در منطقه گوهرباران به دریای خزر می‌ریزد اگر در آن منطقه یک سد خاکی احداث شود و از یک بخشی که 4 کیلومتر تا تالاب لپو در توسکا رود در زاغمرز فاصله دارد می‌توان لوله بزرگی قرار داد وآب را پمپاژ کرد و یا در مسیر جاده گوهرباران در حاشیه حریم اداره راه کانالی احداث شود با توجه به آن‌که شیب از غرب به شرق است این آب در نهایت یا به تالاب لپو می‌ریزد که به میانکاله راه دارد و یا به سمت نهر توسکا رود زاغمرز برود و با توجه به آن‌که ظرفیت آن با لایروبی در حال افزایش بوده، در نهایت به خلیج میانکاله که در ارتباط با خلیج گرگان است انتقال می‌یابد و سپس از میانکاله به دریا خواهد ریخت.

وی یادآور شد: با اجرای طرح انتقال آب نکا رود به خلیج میانکاله که با طی حدود 17 کیلومتر قابل انجام است، می‌توان احیا خلیج را برای ایجاد آب لب شور با بودجه حدود 4 میلیارد تومان اجرا کرد.