خشکسالی مدیریتی در خوزستان

به گزارش سازه نیوز، ساعت حدود ۱۱ ظهر است، جمعیتی حدود ۲۰ نفره در صف آب در خیابان های خاکی روستای مینوشهر در خرمشهر ایستاده اند، پیرمرد که از گرما طاقتش طاق شده و حوصله شنیدن بحث های سیاسی و اجتماعی جوانان را ندارد برای خاتمه بحث با صدای بلند گفت: این بحث ها باد هواست، هیچکس به فکر مردم نیست، فکر می کنید جهنم چه شکلیه؟ جهنم همین جاست، دما ۵۰ درجه است و آب نیست.

چندمین روز متوالی است که ایستادن در صف آب جزو فعالیت های روزمره مردم این منطقه تبدیل شده است. در روزهای ابتدایی قطعی و افت کیفیت آب، شهروندان جنوبی به اشکال مختلف نارضایتی خود را اعلام کردند، اما این گلایه ها نتوانست توجه مسئولان را به این وضعیت بغرنج به وجود آمده، جلب کند.

آبی برای فروش نیست

در همین گیر و دار خبری با عنوان فروش آب در خرمشهر و آبادان سر و صدای بسیاری را به پا کرد، اما چند روز بعد این خبر از سوی نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی رد شد.

غلامرضا شرفی در خصوص این شایعه گفته: «در آبادان اصلا آبی برای فروختن وجود ندارد. آب به قدری شور است که باعث خوردگی تمام دستگاه‌ها و از بین رفتن تصفیه‌خانه‌ها شده است. مردم برای اینکه افت فشار آب را جبران کنند باید از پمپ استفاده کنند. مردم حتی باید برای خانه‌های خود تصفیه‌خانه بخرند و برای آب باید هزینه‌ای چند برابر بپردازند. آب آنقدر شور است که حتی نمی‌توان آن را به چشمان زد. به دلیل شور بودن آب، تصفیه‌خانه‌ها با مشکل مواجه شدند. ناتوانی مسئولان منجر به وارد آمدن فشار به مردم شده است و آب موجود هم به لحاظ بهداشتی قابل استفاده نیست، در خیلی نقاط استان حتی آب لوله‌ها برای شست‌وشوی البسه و ظروف هم استفاده نمی‌شود.»

روستاهای اطراف خرمشهر که در بخش شرقی کارون قرار گرفته اند، به دلیل اینکه به صورت کامل از این رودخانه تغدیه می شوند، وضعیت بدتری به نسبت سایر مناطق در خرمشهر و آبادان دارند.  آبرسانی در این روستاها با استفاده از تانکر انجام می شود. در همین راستا قرار است تا با پیگیری طرح آبرسانی غدیر۲ آب مورد نیاز این مناطق به وسیله لوله و از مسیر جاده دوم اهواز به خرمشهر (جاده امام صادق) انجام شود. فرآیند لوله گذاری این طرح در حال انجام است و به دلیل شرایط فعلی منطقه لازم است این فرآیند تسریع یابد.

رهاسازی آب از سد گتوند؛ از چاله به چاه افتادن

رهاسازی آب از سد گتوند یکی دیگر از اقدمات استاندار خوزستان برای بهبود کیفیت آب خرمشهر و آبادان است. سدی که عنوان ننگین ترین پروژه سدسازی در کشور لقب گرفته زیرا با احداث این سد بر روی گنبدهای نمک، زمین های پائین دست آن را به ورطه نابودی کشانده است. سدی که مسئولان برای کاهش خساراتی که مدام بر پیکره محیط زیست استان وارد می کند، در فکر جا به جایی آن با بودجه های کلان هستند.

در همین راستا و پس از رهاسازی آب از سد گتوند، مسیر رودخانه کارون و سپس اروند در منطقه ای که با آب دریا مخلوط می شود، یک سد خاکی احداث خواهد شد تا آب مورد نیاز این مناطق تنها از آب رهاسازی شده از سد گتوند تامین شود. طرحی که هم اکنون در حال اجراست و باید نسبت به پیامدهای آینده آن بسیار نگران بود.

از سوی دیگر با احداث این سد خاکی مارد، زمین های کشاورزی که در پشت آن قرار می گیرند از نعمت آب شیرین محروم و بی شک پس از مدتی به دلیل قرار گرفتن در جریان آب شور دریا از بین خواهند رفت.

 بحران کمبود آب در خوزستان طی یک و یا دو سال اخیر ایجاد نشده بلکه چنین روند تصاعدی به دلیل بی توجهی و تکرار اشتباه‌های مدیریتی در حداقل بازه زمانی ۳۰ ساله ایجاد شده است. متاسفانه در سال های اخیر کمتر شاهد اقدامات پیشگیرانه در این زمینه بوده ایم، رویکرد مدیران دولت های مختلف در این حوزه تنها به چند هشدار و راهکار کاغذی خلاصه می شد. راهکارهایی مانند توقف طرح های انتقال آب و بهره گیری از روش های کشاورزی مدرن و سیستم نوین آبیاری که هر کدام به نحوی بخشی از کمبودهای موجود در استان را مرتفع می ساخت، اما در این زمان تنها در نشست های خبری از سوی مدیران دولتی و آن هم برای اقنای شهروندان ارائه می شوند.

خشکسالی مدیریتی در خوزستان

محمد درویش فعال محیط زیست و عضو هیئت‌علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور  اظهار داشت: مسئله بی آبی در کشور را می توان در همه استان ها متصور شد به جز خوزستان؛ این استان در کنار پر آب ترین رودخانه کشور قرار گرفته و به صورت کلی بیشترین تعداد رودخانه را دارد. در چنین شرایطی بی آبی در این استان هیچ ربطی به تغییر اقلیم و خشکسالی ندارد. در اصل ما در خوزستان با خشکسالی مدیریتی دست و پنجه نرم می کنیم.

وی افزود: رودخانه ای که دبی آن ۱۰۰ میلیارد متر مکعب است و در برخی زمان ها نیز به ١٤ میلیارد متر مکعب می رسد چه بلایی بر سرش آمده که نمی تواند ١٠٠ میلیون متر مکعب آب برای شهروندان آن ناحیه تامین کند.

درویش تصریح کرد: در صورتی پساب صنعتی نیشکر، سامانه فاضلاب شهر اهواز و دیگر شهر، جانمایی غلط سد گتوند و طرح های بدون دلیل سد سازی و انتقال آب صورت نمی گرفت، امروزه شاهد چنین وضعیتی نبودیم.

 نمی‌توان با مسئله آب شوخی کرد

مدیرکل سابق مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان اینکه اگر سال های گذشته به توصیه کارشناسان محیط زیست توجه می شد، دلخوری های امروزی به وجود نمی آمد، گفت: با مسئله آب نمی توان شوخی کرد. شاید مردم استان های کم آب مانند خراسان شمالی بتوانند درک کنند مسئله بی آبی را اما درک چنین مسئله ای در خوزستان بسیار سخت  و غیرقابل باور است.

وی با اشاره به رهاسازی آب از سد گتوند به منظور تامین آب شرب دو شهر آبادان و خرمشهر تصریح کرد: استاندارد آب شرب معیار مشخصی است و نمی توان از آن تخطی کرد. تامین آب شرب مورد نیاز پنج میلیون جمعیت خوزستان کار بسیار ساده ای است. برای این منظور تنها ٥٠٠ متر مکعب آب نیاز است و برای تامین آب مورد نیاز آبادان و خرمشهر تنها یک پنجم این میزان نیاز است. اینکه مسئولان به دنبال منبع برای تامین آب این دو شهر هستند، شرم آور است.

سازمان محیط زیست حیات خلوت دولت است

وی اظهار کرد: سازمان محیط زیست کشور تنها بر روی کاغذ قدرت دارد. در زمان آبگیری سد گتوند هشدارهای بسیاری از سوی این سازمان اعلام شد اما در نهایت باز هم این سد به مرحله افتتاح رسید. البته این سازمان در صورتی که به فکر منافع مدیران بالا دستی خود نباشد می تواند موفق عمل کند، در سال های گذشته طرحی از سوی مجلس تصویب شد که مشکلات زیست محیطی بسیاری داشت اما با پیگیری سازمان محیط زیست، شورای نگهبان بر اساس قانون این لایحه را رد کرد. اما متاسفانه در این زمان چنین عزمی در این سازمان به چشم نخورد.

وی تصریح کرد: نگاه دولت از همان ابتدا به سازمان محیط زیست به صورت یک حیاط خلوت بوده است.

مردم خوزستان قربانی تضاد مدیرتی در حوزه آب شدند

در چنین شرایطی که حتی آب برای شرب مردم استان وجود ندارد، مسئولان خارج از استان به دنبال انتقال آب از سرچشمه های کارون و دز به فلات مرکزی  هستند، بی شک قربانی چنین تضاد مدیریتی تنها مردم این استان هستند.

معضل فعلی دو شهر خرمشهر و آبادان پیش روی آب دریا از خلیج فارس به رودخانه اروند و کارون و برداشت بی رویه طرح‌های توسعه نیشکر از آب رودخانه کارون در مسیر اهواز به خرمشهر است. چنین روندی درصد شوری آب را در این دو شهر به سطح خطرناکی رسانده و این بار پس از نخل های تشنه به جان مردم صبور این دو شهر افتاده است.

تصمیم های نادرست در خصوص مدیریت منابع آبی در این زمان بیشترین آسیب را به مردم خرمشهر و آبادان وارد ساخته و زندگی را برای ساکنان این دو شهر تبدیل به جهنم کرده است. جهنمی واقعی که در آن در دمای بالای ۵۰ درجه آبی برای خوردن وجود ندارد. در همین راستا گفته می شود که شوری آب در این روزها به قدری افزایش یافته که پتروشیمی آبادان را از کار انداخته است. این واحد صنعتی دارای تصفیه خانه های بزرگی است که آب را قبل از استفاده تصفیه می کنند و ادعای از کار افتادن این مجموعه سئوالات بسیاری را به وجود آورده است. البته می توان امیدوار بود که شاید با توقف تولید این واحد پتروشیمی که یکی از مهم ترین و استراتژیک ترین  مراکز صنعتی کشور محسوب می شود، توجه مسئولان به این معضل جذب و چاره ای برای وضعیت آب منطقه بیاندیشند، تا شاید مردمان تشنه آبادان و خرمشهر پس از سال‌ها از وجود پالایشگاه در شهرستان منفعتی نصیبشان شود.

البته یادمان نرود که زمانی در دولت نهم، با رساندن آب طرح آبرسانی غدیر به شهرهایی مثل آبادان و خرمشهر، اعلام شد که این دو شهر برای همیشه از آب سالم و باکیفیت بهره مند شده اند ولی اکنون در شرایط فعلی شوری آب در آبادان و خرمشهر، مسئولان از اجرای طرح آبرسانی غدیر ۲ سخن به میان می آوردند.