آینده ی روستاها و مسئله ی پسماند
سازه نیوز - اشکان مرادی :از آغاز زندگی بشر تاکنون تولید پسماند در بخش های مختلف خانگی، کشاورزی، صنعتی، درمانی و بهداشتی و... جز جدایی ناپذیر زندگی بوده و طی چند دهه اخیر با افزایش جمعیت و تغییر شیوه و سبک زندگی، الگوی مصرف در روستاها، شاهد تولید حجم انبوهی از پسماندهای انسانی و دامی و آلودگی های زیست محیطی هستیم که منجر به بحران جدی و جدیدی در سکونتگاه های روستایی و به یکی از نگرانی های عمده ی مردم و مسئولین تبدیل شده است.
این مساله، ضرورت حفظ محیط زیست و بهبود شرایط سکونتگاه های روستایی از طریق مدیریت پسماند را ایجاد کرده و در راستای حفظ سلامت جامعه ضرورتی اجتناب ناپذیر و از شاخص های مهم توسعه پایدار است؛ بدین منظور ایجاد زیرساخت های لازم ازجمله آماده سازی بستر فرهنگی، اجتماعی و فراهم کردن امکانات مالی و تجهیزات لازم، ضروری می باشد و در این خصوص مشکلات مختلفی مانند همکاری نکردن بین بخشی برای مدیریت پسماندها از نقطه جمع آوری تا دفع و پردازش نهایی وجود دارد.
مناطق روستایی همانند ساکنان شهرها به واسطه فعالیت های روزمره، زباله و پسماند تولید می کنند ولی سرانه کمتری دارند و بر اساس مطالعات، میانگین سرانه تولید پسماند روستایی حدود500 گرم در روز و کل زباله تولید شده در مناطق روستایی ایران حدود 3.5 میلیون تن در سال برآورد شده است.
مسأله ی تغییر شیوه و سبک زندگی و الگوی مصرف باعث گردیده که زباله های روستایی از مواد فسادپذیر به سمت مواد فساد ناپذیر مثل کاغذ، پلاستیك، فلزات و شیشه و مانند آن تغییر پیدا کنند و از طرف دیگر با عواملی مانند انتقال پسماندهای شهری به روستاهای همجوار شهرها، عامل پدیدآورنده ی حجم قابل توجهی از زباله های فسادپذیر و غیرفسادپذیر در داخل و اطراف سکونتگاه های روستایی شده است.
روش های رايج کنونی جمع آوری و دفع پسماند در مناطق روستايي علاوه بر ارایه ی چهره زشت به روستا از نظر زیبایی شناختی، باعث ايجاد مسائل زیست محیطی مانند آلودگي هوا و آبهاي سطحي و زيرزميني، اخلال در طبيعت، انتقال بيماري های مسري در جامعه انساني و دامی و در برخي موارد آسیب به اراضی کشاورزی می شود و موجب از بین رفتن سرمایه های اکولوژیکی و اقتصادی این جوامع می گردد.
بر اساس قانون مدیریت پسماند، دهیاری و بخشداری ها متولی مدیریت پسماند روستایی هستند که در بیشتر روستاها به روش سنتی و توسط کارگران دهیاری صورت می گیرد و در یک دهه گذشته با واگذاری ماشین آلات جمع آوری پسماند توسط سازمان شهرداری ها و دهیاری ها و همچنین خرید ماشین آلات توسط دهیاری ها تا حدودی در بحث جمع آوری مکانیزه شرایطی مطلوب تری ایجاد شده است ولی روستاها مانند شهرها دارای سیستم یکپارچه و منسجمی مانند شهرداری که وظیفه مدیریت پسماندها را به عهده دارند، نیستند و درآمد عمومی و اعتبارات روستاها به اندازه شهرها نبوده و مدیریت پسماندهای روستایی نیاز به حمایت مالی بیشتر دولت دارد و بدلیل پراکندگی روستاها دارای پیچیدگی های خاص خود بوده است.
در مجموع با عنایت به آنچه که ذکر شد در راستای ارتقای وضعیت مدیریت پسماند روستایی مهمترین راهکارهای پیشنهادی به منظور توفیق بیشتر در حوزه اثرگذاری مدیریت پسماند بر بهبود شرایط در توسعه سکونتگاه های روستایی عبارتند از:
1. برگزاری جلسات عمومی و تخصصی آموزش مدیریت پسماند برای روستاییان و دهیاران از طرف سازمان شهرداری ها و دهیارها، استانداری ها، بخشداری ها.
2. تقویت نگاه محیط زیست محور بر مبنای مشارکت خودجوش و خوداتکای مردم محلی در مدیریت پسماند با مشارکت بیشتر گروه های مردم نهاد.
3. تلاش در جهت فرهنگ سازی، آموزش و اقدام تفکیک پسماند از مبدا.
4. برگزاري کلاس هاي ویژه آموزشي در زمينه بازيافت پسماند روستايي براي زنان روستايي و دانش آموزان.
5. تقویت نهاد دهیاری در گسترش سیستم جمع آوری و دفع پسماند در روستاها و تامین ماشین آلات مکانیزه جمع آوری.
6. ایجاد محل های موقت و دائمی دفع زباله های روستایی به دور از اراضی کشاورزی و مراتع با رعایت اصول زیست محیطی.
7. استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان جهت بازیافت و تولید انرژی.
8. استفاده از سطل های زباله در پوش دار و قابل حمل توسط ماشین آلات دهیاری ها.
9. انتخاب مکان و یا مجتمع های مناسب برای انتقال و نگهداری دام و احشام در خارج از روستا در راستای کاهش آلودگی و جلوگیری از بیمارهایی مشترک انسان و دام.
10. ایجاد مراکز متمرکز بازیافت پسماندهای روستایی و فضولات حیوانی در هر دهستان.
11. سرپوشیده شدن کانال های جمع آوری آبهای سطحی روستا.
12. گذاشتن روپوش سیمانی بصورت قالب برای قنوات و درب پوش چوبی برای چاه های کشاورزی در جهت جلوگیری از ورود آلودگی انواع پسماندها.
13. توجه به دانش بومی و تلفیق آن با دانش مدرن جهت مدیریت پسماند کشاورزی با استفاده مناسب و بموقع از انواع پسماندهای کشاورزی و کودهای حیوانی و...
