لزوم هوشمند سازی صنایع
*سازه نیوز : فرزاد مرادی:امروزه صنایع مختلف در سراسر جهان با سرعتی بی سابقه در حال دگرگونی هستند. ظهور فناوری های نوین، به ویژه در حوزه هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء (IoT)، رباتیک و کلان داده، زمینه ساز موج جدیدی از تحول صنعتی شده است که از آن با عنوان صنعت هوشمندیا صنعت ۴.۰ یاد می شود.
در چنین شرایطی، ادامه مسیر توسعه و رقابت پذیری بدون حرکت به سمت هوشمند سازی نه تنها دشوار، بلکه غیر ممکن خواهد بود. هوشمند سازی صنایع مزایای متعددی را به همراه دارد که از مهم ترین آنها می توان به ارتقاء بهره وری، کاهش هزینه ها، بهبود کیفیت محصولات، افزایش ایمنی محیط کار، و در نهایت پایداری زیست محیطی اشاره کرد.
به عنوان عضوی از جامعه مهندسی کشور، باور دارم که سرمایه گذاری در این حوزه یک انتخاب اختیاری نیست، بلکه ضرورتی راهبردی برای تضمین آینده اقتصادی و صنعتی ایران است. دستیابی به این هدف مستلزم همکاری نزدیک دانشگاه ها، بخش خصوصی و نهاد های دولتی است تا زیر ساخت های فناورانه، نظام های آموزشی و سیاست گذاری های حمایتی در مسیر توسعه هوشمند سازی شکل گیرند.
امروز بیش از هر زمان دیگر نیاز داریم با نگاهی آینده نگر، مسیر تحول دیجیتال را در صنایع کشور هموار سازیم و با استفاده از ظرفیت های علمی و تخصصی داخلی، جایگاه ایران را در زنجیره ارزش جهانی ارتقاء دهیم.
در دهه‌های اخیر جهان صنعتی شاهد تحولی بنیادین بوده است؛ تحولی که مرزهای سنتی تولید، ساخت و ساز و مدیریت پروژه را درنوردیده و مسیر آینده را به سمت «هوشمند سازی» هموار ساخته است. امروزه مفهوم صنعت ۴.۰ و ورود فناوری هایی همچون هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، یادگیری ماشینی، کلان داده و سیستم های خودکار، نه یک انتخاب لوکس بلکه ضرورتی حیاتی برای بقا و پیشرفت در عرصه رقابت جهانی محسوب می شود.
صنایع ما در ایران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. هر چند کشور ما از ظرفیت های انسانی، علمی و فناورانه ارزشمندی برخوردار است، اما در غیاب یک راهبرد مشخص برای هوشمند سازی، خطر عقب ماندن از جریان تحولات جهانی بسیار جدی است. ضرورت دارد که هوشمند سازی به عنوان یک رویکرد کلان در دستور کار مدیران صنعتی، تصمیم گیران و سیاست گذاران قرار گیرد تا بتوانیم آینده ای پایدار، پویا و رقابتی برای کشور رقم بزنیم.
۱. افزایش بهره وری و کاهش هزینه ها
هوشمند سازی به صنایع این امکان را می دهد که فرآیند های تولید و ساخت با دقت و سرعت بیشتری مدیریت شوند. استفاده از سنسور ها و سیستم های کنترل هوشمند، علاوه بر کاهش خطای انسانی، موجب صرفه جویی در زمان و هزینه خواهد شد. برای مثال در صنعت ساختمان و عمران، بهره گیری از فناوری های هوشمند در مدیریت پروژه، کنترل مصالح و بهینه سازی انرژی می تواند ده ها درصد از هزینه ها را کاهش دهد.
۲. ارتقاء کیفیت و ایمنی
یکی از چالش های همیشگی در صنایع کشور، تضمین کیفیت محصول و ایمنی نیروی انسانی است. سیستم های هوشمند می توانند با تحلیل داده های لحظه ای، نقاط ضعف فرآیند ها را شناسایی کرده و از بروز خطاهای پر هزینه یا حوادث کاری پیشگیری کنند. این امر نه تنها کیفیت خروجی را افزایش می دهد، بلکه اعتماد جامعه و بازارهای بین المللی را نیز جلب خواهد کرد.
۳. پایداری و مسئولیت پذیری زیست محیطی
بحران های زیست محیطی و محدودیت منابع طبیعی ایجاب می کند که صنایع به سمت راهکارهای پایدار حرکت کنند. هوشمند سازی با فراهم سازی امکان پایش مصرف انرژی، مدیریت بهینه منابع و کاهش آلاینده ها، می تواند نقش کلیدی در تحقق توسعه پایدار ایفا کند.
۴. ارتقاء جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی
صنایع هوشمند نه تنها در عرصه داخلی تحول آفرین هستند، بلکه فرصتی برای حضور پر رنگ تر در بازارهای جهانی فراهم می آورند. با تکیه بر توانمندی های بومی و همگام سازی با استاندارد های بین المللی، می توانیم ضمن جذب سرمایه گذاری خارجی، سهم بیشتری از زنجیره ارزش جهانی را به خود اختصاص دهیم.
۵. لزوم هم افزایی میان دانشگاه، صنعت و دولت
تحقق هوشمند سازی نیازمند همکاری جدی و سازمان یافته میان نهاد های علمی، صنعتی و حاکمیتی است. دانشگاه ها باید مأموریت گرا شوند و دانشجویان را برای ورود به عرصه صنعت هوشمند آماده کنند. بخش خصوصی باید با سرمایه گذاری هدفمند به این جریان بپیوندد و دولت نیز بایستی با تدوین سیاست های حمایتی، زیر ساخت های فناوری و قانونی لازم را فراهم سازد.
به عنوان عضو انجمن کانون سازندگان کشور، باور دارم که امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند *یک عزم ملی* برای گذار به سمت هوشمند سازی هستیم. تأخیر در این مسیر به معنای از دست دادن فرصت های ارزشمند اقتصادی و فناورانه خواهد بود، در حالی که حرکت هوشمندانه می تواند ما را به جایگاهی شایسته در عرصه جهانی برساند.
امروز انتخاب ما، آینده فردای کشور را خواهد ساخت. باید بپذیریم که آینده متعلق به صنایعی است که هوشمند می‌شوند، و ایران شایستگی آن را دارد که در این آینده نقش آفرین باشد.
*دانشجوی دکتری تخصصی عمران – عضو انجمن کانون سازندگان مسکن و ساختمان کشور
