الزام مراکز سازمان های نظام مهندسی سراسر کشور به اجرای برنامه مندیِ مقاوم سازی ساختمان ها
به گزارش سازه نیوز : فرزاد مرادی ،دانشجوی دکترای تخصصی عمران و عضو اصلی کانون سراسری سازندگان کشور در یادداشتی به موضوع الزام مراکز سازمان های نظام مهندسی سراسر کشور به اجرای برنامه مندیِ مقاوم سازی ساختمان ها پرداخته است
با توجه به افزایش خطرات ناشی از زلزله، فرسودگی زیر ساخت ها و ضعف نظارت در ساختمان های قدیمی کشور، ضرورت دارد تمامی مراکز سازمان های نظام مهندسی استان ها به طور الزام آور، وارد برنامه ریزی منسجم برای مقاوم سازی ساختمان ها شوند. این اقدام علاوه بر کاهش خطرات انسانی و اقتصادی، موجب ارتقای سطح اعتماد عمومی، رونق بازار خدمات فنی و بهبود کیفیت زندگی شهری خواهد شد. این مقاله به عنوان یک چار چوب راهبردی، نقشه عملیاتی، دستور العمل های نظارتی و پیشنهاد های سیاستی برای مقاوم سازی را به صورت گام به گام ارائه می دهد.
کشور ایران به دلیل قرار گیری در کمربند لرزه خیز آلپ - هیمالیا همواره در معرض خطر زمین لرزه های مخرب قرار دارد. در دهه های اخیر، حوادثی مانند زلزله بم، سرپل ذهاب و ورزقان نشان داده است که فرسودگی بافت شهری و نبود طرح جامع مقاوم سازی، موجب خسارات جانی و مالی عظیم می شود. در این میان، سازمان های نظام مهندسی ساختمان، به عنوان نهاد های حرفه ای دارای ظرفیت فنی، نقش بی بدیلی در هدایت و نظارت بر فرآیند ایمن سازی دارند. از این رو، الزام مراکز استانی نظام مهندسی به برنامه ریزی ساختار یافته مقاوم سازی، گامی بنیادین در ارتقای تاب آوری ملی به شمار می رود.
دلایل ضرورت الزام مراکز سازمان های نظام مهندسی :
1. وجود حجم بالای ساختمان های آسیب پذیر : بخش زیادی از ساختمان های شهری بدون رعایت آیین نامه 2800 طراحی شده اند.
2. توان تخصصی و بانک اطلاعاتی مراکز نظام مهندسی : این سازمان ها به داده های پروانه ساخت، ناظران و پیمانکاران دسترسی دارند و می توانند اولویت بندی کنند.
3. وظیفه اجتماعی و اخلاقی مهندسان : ایمنی عمومی یکی از مسئولیت های حرفه ای مهندسان عمران است.
4. صرفه جویی در هزینه های آتی : پیشگیری از فرو پاشی سازه ها، هزینه ای به مراتب کمتر از باز سازی پس از فاجعه دارد.
مبانی حقوقی و سیاست گذاری پیشنهادی
برای نهادینه سازی الزام مقاوم سازی، تدوین آیین نامه ملی مقاوم سازی ضروری است. این آیین نامه باید :
* وظایف مراکز نظام مهندسی استان ها را در ارزیابی، طراحی و نظارت مشخص کند.
* نظام تشویق و تنبیه حرفه ای برای اجرای طرح های مقاوم سازی ایجاد کند.
* همکاری سازمان نظام مهندسی با شهرداری ها، بیمه ها و بانک ها را الزام آور سازد.
* در مصوبات شورای عالی شهر سازی و معماری کشور نهادینه شود.
چار چوب فنی و مدیریتی اجرای طرح
1. مرحله شناسایی : تهیه بانک اطلاعات ساختمان ها بر اساس سن، نوع سازه، کاربری و موقعیت جغرافیایی.
2. ارزیابی اولیه (Screening) : تشخیص سطح آسیب پذیری ساختمان ها از طریق فرم های استاندارد.
3. ارزیابی تفصیلی : بررسی دقیق ظرفیت باربری، مقاومت جانبی و جزئیات سازه ای.
4. طراحی مقاوم سازی : انتخاب روش هایی مانند نصب دیوار برشی، باد بند، ژاکت بتنی یا فولادی.
5. اجرا و نظارت : نظارت فنی سازمان نظام مهندسی بر تمامی مراحل اجرا و ثبت گزارش های کیفی.
ساز و کار مالی و حمایتی
برای تسهیل اجرای مقاوم سازی ساختمان ها، راهکار های زیر پیشنهاد می شود:
* تخصیص تسهیلات کم بهره و وام های نو سازی برای مالکان.
* اعمال تخفیف های مالیاتی برای ساختمان های مقاوم سازی شده.
* ایجاد بستر مشارکت عمومی - خصوصی در پروژه های شهری بزرگ.
* ارائه تخفیف بیمه ای برای ساختمان هایی که گواهی ایمنی لرزه ای دریافت کرده اند.
نقش نظارتی سازمان های نظام مهندسی
* ایجاد واحد مستقل «مدیریت ایمنی و مقاوم سازی» در هر استان.
* الزام به ارائه گزارش ایمنی پیش از صدور پایان کار یا تغییر کاربری.
* تعریف نظام رتبه بندی برای مهندسان مجاز در حوزه مقاوم سازی.
* همکاری با شهرداری ها برای اجرای طرح های باز سازی محله ای.
معرفی چالش ها و راهکارها
چالش های اصلی اجرای مقاوم سازی در سطح ملی شامل هزینه های بالای مالی، مقاومت اجتماعی، کمبود نیرو های متخصص و نبود هماهنگی نهادی است. برای رفع این چالش ها می توان :
* وام های کم بهره و یارانه های دولتی اختصاص داد.
* از طریق رسانه ها و آموزش های عمومی، آگاهی شهروندان را افزایش داد.
* دوره های آموزشی تخصصی برای مهندسان و پیمانکاران برگزار کرد.
* کار گروه های مشترک میان نظام مهندسی، شهرداری ها و استانداری ها تشکیل داد.
جمع بندی و توصیه ها :
اجرای مقاوم سازی فراگیر، نیازمند عزم ملی و همکاری میان سازمان های نظام مهندسی، شهرداری ها، وزارت راه و شهر سازی و نهاد های مالی است. پیشنهاد می شود:
1. مصوبه ملی الزام آور برای فعالیت مراکز نظام مهندسی در مقاوم سازی تدوین شود.
2. بانک اطلاعات سراسری ساختمان ها ایجاد و به روز رسانی گردد.
3. بسته های مالی و مشوق های اجرایی برای مالکین و پیمانکاران تدوین شود.
4. نظام پایش و ارزیابی عملکرد مقاوم سازی در سطح کشور ایجاد گردد.
در نهایت، مقاوم سازی ساختمان ها نه تنها وظیفه ای فنی بلکه مسئولیتی انسانی است. سازمان های نظام مهندسی باید محور این حرکت ملی باشند تا امنیت، دوام و آرامش شهروندان تضمین گردد.
