توسعه شهرهای جدید در سواحل جنوبی کشور

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، براساس نتایج طرح جامع مسکن ، تا سال ۱۴۰۵، احداث جمعاً ۸/۴ میلیون واحد مسکونی در مناطق شهری مورد نیاز است؛ از این تعداد ۲/۲ میلیون واحد مربوط به نوسازی بافت و ۶/۲ میلیون واحد کمبود و نیاز جدید است. محدودیت توسعه درونی و پیوسته شهرهای موجود به دلایل زیست محیطی و اجرایی، نیاز  به توسعه منفصل شهری در قالب احداث شهرجدید و شهرک را مطرح می‌سازد. شهرهای جدید و شهرک‌های دولتی و غیردولتی بالقوه ظرفیت پاسخگویی به بیش از ۳۰ درصد جمعیت و سکونت جدید در  افق ۱۴۰۵ را دارا هستند.

اگر افق برنامه‌ریزی ۲۵ سال مبنا قرار گیرد، جمعیت با افزایش مضاعفی مواجه شده و با تشدید محدودیت‌های شهرهای موجود بویژه کلان‌شهرها و حساسیت عرصه‌های اکولوژیک، همچنین ضرورت‌های اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه آمایشی، شهرهای جدید نقش پررنگ‌تری در تأمین سکونت جدید و خدمات پشتیبان خواهند داشت.

دگرگونی ساختار جمعیت و الگوی زندگی و افزایش زندگی مجردی، با تقلیل بعد خانوار و بعد نفر در مسکن، حجم نیاز مسکونی را افزایش می‌دهد. 

ساماندهی نظام سکونت و توسعه شهرهای جدید در سواحل جنوبی کشور متناسب با ظرفیت‌های  منطقه‌ای و بارگذاری فعالیت‌های نفت و گاز،  صنعت، تأسیسات و خدمات بندری و گمرکی و... ، حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از تبدیل اراضی مستعد ، پهنه‌های ارزشمند طبیعی و اراضی زراعی و باغات در پهنه های مختلف سرزمین  ضرورت انتخاب توسعه کالبدی بویژه توسعه شهری در اراضی غیر کشاورزی را مطرح می‌سازد.

بهبود اقتصادی و ارتقای شرایط زندگی ملازم با توسعه فرصت‌های مناسب برای تفرج و دسترسی به خدمات برتر متنوع بوده و  پاسخگویی شایسته به گرایشات روزافزون و سرمایه‌های سرگردان در مناطق مستعد کشور از طریق ایجاد شهرک‌های موضوعی (گردشگری ، سلامت ، علمی –تحقیقاتی، ورزشی و...)  مبتنی برسرمایه بخش خصوصی میسرخواهدبود. 

درحال حاضر مواردی چون تنوع بخشی به گونه‌های شهرهای جدید بر اساس استعدادهای منطقه‌ای و محلی و پایه‌های اقتصادی متنوع بویژه بهره‌گیری از ظرفیت‌های گردشگری مناطق شمال و پیرامون کلان‌شهرها، فراهم کردن زمینه اعمال قدرت نظام مدیریت سرزمین در جهت تحقق سیاست‌های کلان نظام در کشور، استفاده از مشارکت و سرمایه بخش خصوصی در احداث و توسعه شهرک و شهر جدید، به‌کارگیری روش‌های نوین تأمین منابع مالی در  احداث و توسعه شهرهای جدید، شناسایی، بومی‌سازی و اجرای روش‌ها، الگوها و فناوری نوین معماری و شهرسازی در شهرهای جدید و توجه به دیدگاه شهروندان، نخبگان، مسئولان و سایر كنشگران موثر در ایجاد و توسعه شهرهای جدید به عنوان رویکردهای نوین در عرصه شهرهای جدید کشور به شمار می‌روند.

علاوه بر شهرهای در دست احداث، تعداد ۸ شهرجدید دولتی نیز مکان‌یابی شده و فرایندهای تصویب را طی و در دستور کار اجرایی قرار گرفته است. جمعیت مصوب این شهرها ۶۵۵ هزارنفر  و مساحت محدوده بیش از  ۹ هزار هکتار است . نقش غالب شهرهای مذکور مسکونی بوده که در رویکرد جدید در جهت  تنوع عملکردی  بصورت مسکونی –گردشگری وخدماتی تغییر می‌یابند. 

در مطالعات امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسل نو شهرهای جدید  که غالباً مبتنی بر تحلیل‌های محلی است، با اولویت از مهندسان مشاور دارای رتبه مرتبط و تجارب قبلی در موضوع استفاده می‌شود، لیکن در فرایندهای بعدی طراحی استفاده از ظرفیت مشاوران خارجی دارای تجارب ارزشمند و نوین در طراحی و احداث شهرهای جدید پیشرفته به صورت مشاور مادر (متمرکز در شرکت مادر تخصصی) یا موردی  مدنظر قرار دارد که اطلاعات این شهرها به ترتیب در جدول زیر ذکر شده است:

با توجه به خوابگاهی بودن برخی از شهرهای جدید کشور و لزوم تنوع بخشی به نقش و عملکرد آن‌ها در راستای هویت بخشی و ارتقا کیفیت زندگی، ایجاد اشتغال پایدار و جذب نیروهای متخصص، مطالعه و امکان‌سنجی برای ایجاد شهرک‌های موضوعی مانند پارک‌های علمی فناوری و دانش‌بنیان، شهرک‌های سلامت، شهرک‌های ورزشی، دهکده‌های المپیک، پردیس‌های دانشگاهی و...  در اراضی دولتی تحت تملک وزارت راه و شهرسازی(شرکت عمران شهرهای جدید) با اولویت در شهرهای جدید  در دستور قرار گرفته و مطالعات اولیه در دست انجام است.

البته باید به تفاوت‌های نسل نوین شهرهای جدید ایران با تجارب پیشین نیز توجه کرد. نسل نوین شهرهای جدید ایران، به عنوان شهرهای برنامه ریزی شده ونه شهرهای جدید، نه فقط برای گروه‌های سربار جمعیتی که معمولا به دهک‌های پایین درآمدی وابسته است.بلکه برای اسکان گروه‌های مختلف اقتصادی واجتماعی ایجاد فرصت خواهد نمود، مکان‌گزینی آن مبتنی بر استعدادهای منطقه‌ای درچارچوب سیاست‌های کلان آمایشی کشور و نیزمبتنی برتحول در دیدگاه‌های ناظر کنونی انجام خواهد شد، نظام تامین مالی آن مبتنی برتوان بخش خصوصی بوده و با رویکرد پایداری شهری در آن استفاده حداکثری از انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های نوین دربرنامه‌ریزی، طراحی و ساخت مد نظر وتوجه قرارخواهد داشت. بدین ترتیب نسل نو شهرهای جدید را باید به سوی بوم شهرهای هوشمند دانست که با توان مالی بخش خصوصی و عملکردهای متنوع توسعه خواهند یافت.

ویژگی‌های قابل پیگیری نسل نوین شهرهای جدید ایران در مقایسه با نسل کنونی

قابل ذکر است شرکت عمران شهرهای جدید به دلیل مزایای بالای سواحل جنوبی کشور نیز برای ساخت شهرهای نوین این مناطق را هدف قرار داده که مواردی از جمله موقعیت استراتژیک و مزیت‌های ژئوپولتیکی، ترانزیت و اقتصاد حمل و نقل، منابع عظیم نفت و گاز و ظرفیت بالای  اشتغال و تولید، (صنعتی ، شیلات  و...)، جاذبه‌های غنی گردشگری و تفریحی، دسترسی به منابع آب صنعتی و قابلیت برداشت آب شرب و...، حوزه بازار گسترده  و سابقه تمدنی کهن و مزیت‌های درونی کشور نمونه‌ای از آن به شمار می‌رود.

به منظور قطع وابستگی شهرهای جدید از منابع دولتی و تنوع بخشی به روشهای تامین مالی، شرکت عمران همچنین راهکارهایی را از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان، راه‌اندازی صندوق پس‌انداز و تسهیلات منطقه‌ای، اوراق مشارکت،مشارکت عمومی –خصوصی سه جانبه در پروژه‌های خاص و بزرگ مقیاس، اوراق بهادار اسلامی (صکوک)، انتشار اوراق ارزی و کمک دولت برای ایجاد تأسیسات زیربنایی شهرهای جدید را برای تأمین مالی احداث و اجرای شهرهای جدید پیشنهاد کرده است./